Deficyt pasz? Wykorzystaj słomę. Pszenna też się nada

Po żniwach jak co roku, na polach pozostała słoma. Można ją rozdrobnić i przyorać, lub wykorzystać inaczej. W gospodarstwach utrzymujących bydło, dobrej jakości słoma może odegrać istotną rolę w żywieniu zimą np. bydła mięsnego, opasowego lub krów zasuszonych.

Słoma jako pasza

Słoma przeznaczana na cele paszowe musi być jak najlepszej jakości. Nie może być spleśniała, zanieczyszczona, stęchła, porażona grzybami i pocięta przez gryzonie. Na stół paszowy powinna trafiać tylko świeża i czysta słoma. Musi być więc odpowiednio przechowywana. Najwłaściwszym rozwiązaniem jest magazynowanie pod zadaszeniem, ewentualnie okryta szczelnie folią. Nieodpowiednie przechowywanie słomy może pociągać za sobą straty składników pokarmowych i stanowić zagrożenie grzybami pleśniowymi oraz produkowanymi przez nie szkodliwymi dla zdrowia toksynami. Te ostatnie stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia i produkcyjności zwierząt.

Tab.1. Skład chemiczny (g/kg) i wartość pokarmowa słomy zbóż (IZ-PIB, 2021)

Wartość pokarmowa

Wartość pokarmowa słomy jest niewielka (tab.1) i zależy od gatunku rośliny, stopnia dojrzałości i wykształcenia ziarna. Na przydatność słomy do celów paszowych wpływ ma też wielkość nawożenia, pogoda podczas żniw, sposób zbioru oraz stopień zanieczyszczenia chwastami. Słomy z roślin motylkowych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy roślin zbożowych. Na uwagę zasługuje pozytywne oddziaływanie włókna pokarmowego zawartego w słomach na zwiększają intensywność przeżuwania, a tym samym dynamikę procesów zachodzących w żwaczu. Oddziałują także na perystaltykę jelit i sekrecje soków trawiennych. Słomy z roślin motylkowych charakteryzują się wyższą wartością pokarmową niż słomy roślin zbożowych.

Zawartość białka ogólnego w słomach zbożowych waha się od 3,5 do 6,3%, tłuszczu surowego od 0,9 do 1,6%. Zwraca uwagę znaczna ilość popiołu surowego (do 7,1 %), w którego składzie dominuje krzemionka i potas. Największą wartość odżywczą ze słom roślin zbożowych ma słoma kukurydziana. Wysoką wartością pokarmową cechują się słomy jęczmienna, żytnia i pszenna. Podawanie w/w słom podczas przejścia z żywienia alkieżowego na pastwiskowe, gdzie dominują młode, soczyste zielonki może ograniczać występowanie biegunek. Podczas rozpoczęcia wiosennego sezonu pastwiskowego należy unikać podawania słomy owsianej. Posiada ona adekwatności rozwalniające. Strawność substancji organicznej dla przeżuwaczy w słomach ze zbóż jarych wynosi ok. 40-45%, natomiast w słomach ze zbóż ozimych 35-40%. W praktyce największe zastosowanie w żywieniu bydła mają słomy ze zbóż jarych, głównie owsa, jęczmienia i pszenicy.

Do słom z roślin strączkowych mających zastosowanie w żywieniu bydła należą strąkowiny grochu, bobiku i wyki. Zawierają one nieco powyżej 10% białka og. Przy ich skarmianiu należy zwracać uwagę, czy są dobrze wysuszone; zawilgocone gwałtownie ulegają zapleśnieniu i zepsuciu. .

Sposób podania

Słoma podawana w całości (nie rozdrobniona) jest niechętnie pobierana przez zwierzęta. istotną kwestią jest więc forma, w jakiej słoma zostaje podawana na stół paszowy. Optymalnym rozwiązaniem jest sieczka o długości 4-6 cm. W takiej postaci jest ją łatwiej wymieszać w wozie paszowym, co utrudnia krowom segregację paszy. Nie powinna być też zbyt rozdrobniona, gdyż bardzo drobna skraca czas przepływu paszy przez żwacz, co istotnie zmniejsza jej strawność.

Włókno zawarte w słomie pozwala na dłuższe zaleganie paszy w przedżołądkach oraz stymuluje odruch przeżuwania. Przeżuwanie pociąga za sobą produkcję śliny, choćby do 60 litrów na dobę. Ma ona odczyn zasadowy. Taka ilość śliny skutecznie buforuje żwacz nie dopuszczając do jego zakwaszenia paszami treściwymi. Ta adekwatność słomy jest nie do przeceniania. Odgrywa istotna rolę w profilaktyce kwasicy. Ślina jest bowiem naturalną substancją buforującą odczyn treści żwacza. Jest to szczególnie ważne w przypadku żywienia krów wysokowydajnych, gdzie udział pasz treściwych w dawce pokarmowej nie rzadko przekracza 10 kg/szt./dzień i nie łatwo jest utrzymać optymalną kwasowość żwacza.

Metody uszlachetniania słomy

Udział słomy w dawkach pokarmowych dla krów mlecznych nie powinien przekraczać 3 kg, zaś w przypadku krów wysokomlecznych 0,5-1 kg.. Wprowadzanie do dawki pokarmowej większej ilości słomy może skutkować problemami z jej pobieraniem.

W celu poprawy smakowitości paszy oraz wzrostu jej strawności stosowane są różne metody uszlachetniania słomy. Zabiegi uszlachetniające słomę polegają na rozmiękczaniu jej zdrewniałych błon komórkowych, przez co staje się ona bardziej dostępna dla mikroflory zasiedlającej żwacz. Dzięki zabiegom uszlachetniania, wartość pokarmowa słomy może wzrosnąć od 1,5 do 2,5 razy. Efekt taki uzyskuje się w wyniku: moczenia, zaparzania, parowania, drożdżowania, amoniakowania, melasowania, wapnowania czy zakiszania słomy. Częstą praktyka jest zakiszanie słomy wraz z innymi paszami, np. produktami ubocznymi przemysłu rolno-spożywczego takimi jak młóto browarniane lub prasowanymi wysłodkami buraczanymi. W tym przypadku słoma powinna być w postaci sieczki, a jej udział w kiszonce nie powinien przekraczać 10%. Słomę można zakiszać także jako główny składnik, zalecany jest wówczas 10-15% dodatek mocznika oraz melasy, które wpłyną na podniesienie wartości pokarmowej zakiszonego materiału. Konieczne jest również obniżenie pH zakiszanego materiału, aby mogła zaistnieć adekwatna fermentacja. Dzięki zabiegom uszlachetniania słomy zwiększa się jej pobranie i wykorzystanie przez zwierzęta.

Słoma w dawkach pokarmowych (ile i dla kogo?)

Słoma jest dobrym komponentem dawki pokarmowej dla krów zasuszanych. Szczególnie słoma pszenna jest korzystna w dawce pokarmowej krów, które mają tendencję do nadmiernego opasania się w tym okresie. Charakteryzuje się ona najniższą wartością pokarmową (tab.1), zaś znaczna ilość włókna oraz wysoka wartość wypełnieniowa zapewniają zwierzętom uczucie sytości. Ma to szczególnie znaczenie w okresie, kiedy ich potrzeby pokarmowe są niższe.

Udział słomy w dawce pokarmowej dla krów mlecznych nie może być zbyt duży. Według norm, nie powinien przekraczać 3 kg/dzień/szt. Krowy wysokowydajne z kolei nie powinny otrzymywać słomy więcej niż 0,5-1 kg.

Słoma zbóż ozimych, szczególnie pszenna i żytnia ma adekwatności zatwardzające. Wskazana jest do skarmiania krowami swobodnie poruszającymi się w oborach bezuwięziowych. Nie jest wskazane stosowanie jej zimą do żywienia krów cielnych. Najmniej zdrewniałą jest słoma jęczmienia jarego. Jest ona chętnie zjadana przez zwierzęta, ale skarmiana w zbyt dużych ilościach wykazuje również adekwatności zatwardzające. Dotyczy to szczególnie krów wysokowydajnych. W razie konieczności skarmiania większej ilości tej słomy przez dłuższy okres czasu, wskazany jest dodatek niedużej ilości słomy owsianej. Ma adekwatności rozwalniające, stąd odpowiednia jest jako pasza dla krów w oborach uwięziowych.

Podawanie słomy młodzieży, przez dłuższy czas i w większych ilościach nie jest wskazany i może prowadzić do zaburzeń rozwojowych

Dobrej jakości słoma może odegrać istotną rolę w żywieniu zimą bydła mięsnego. Na pewno nie zastąpi pasz objętościowych takich jak kiszonka z kukurydzy czy sianokiszonki, ale w obliczu ich niedoboru spowodowanego suszą, może uzupełnić niedobory składników pokarmowych. W przypadku bydła mięsnego słoma zimą może skutecznie zastąpić sianokiszonkę.

Podsumowanie

Dobrej jakości słoma, w kryzysowych sytuacjach może uzupełniać niedobory pasz objętościowych. Maksymalny udział słomy w dawce dla krów nie powinien przekraczać 3 kg/dzień/szt. Jej głównym zadaniem powinno być tworzenie odpowiedniej struktury dawki pokarmowej. Warto więc zadbać o należyte zebranie i adekwatne przechowanie słomy, aby nie dopuścić do strat składników pokarmowych, ani tym bardziej do jej spleśnienia lub zbutwienia. Nieodpowiednio przechowywana słoma może być źródłem grzybów oraz toksyn i stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia zwierząt.