2 tygodni temu
W przypadku, gdy rolnik nie wyremontował uszkodzonych na skutek wichury budynku, wysokość szkody ustala się na podstawie cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń do szacowania wartości budynków, a cenniki te podlegają corocznej aktualizacji. W drugim przypadku, gdy rolnik podejmuje się odbudowy lub remontu – wysokość szkody ustala się na podstawie kosztorysu odzwierciedlającego koszty odbudowy budynku – orzekł Sąd Rejonowy w Ciechanowie.
Tło Sprawy: Umowa Ubezpieczeniowa i Zdarzenie Losowe
W sprawie rozpoznanej przez Sąd Rejonowy w Ciechanowie w wyroku z 5 czerwca 2024 r., sygn. akt I C 127/22 rolnik złożył przeciwko towarzystwu ubezpieczeń pozew na 22519,59 zł.
Rolnik zawarł z towarzystwem ubezpieczeniowym umowę obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Umowa została zawarta na okres od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2021 r. Ubezpieczeniem objęto pięć budynków, w tym miedzy innymi budynek stodoły i budynek obory. Dla budynku stodoły poz. 4 ustalono stopień zużycia 50% oraz wysokość sumy ubezpieczenia 62000,00 zł; zaś dla budynku obory ustalono stopień zużycia 43% oraz wysokość sumy ubezpieczenia 53000 zł.
Opis szkody i reakcja ubezpieczyciela
9 lipca 2021 r. w miejscowości, w której mieszka rolnik miała miejsce wichura. W jej wyniku doszło do uszkodzenia części budynków objętych umową ubezpieczenia – zerwania dachu oraz uszkodzenia krokwi.
Rolnik zgłosił szkodę w zakładzie ubezpieczeń, zakład ubezpieczeń przyznał i wypłacił poszkodowanej odszkodowanie w kwocie 3840 zł. Rolnik wezwał ubezpieczyciela do podwyższenia kwoty odszkodowania. Zniszczone budynki zostały wyremontowane.
Zużycie budynków w okresie od zawarcia umowy tj. od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia powstania szkody tj. do dnia 9 lipca 2021 r. wynosi: dla budynku stodoły poz. 4 – 0,45% , dla budynku obory poz. 5 – 0,51% . Wyliczenie kosztów remontu budynków nastąpiło przy przyjęciu stawki robocizny na kwotę 21,04 zł netto tj. średniej stawki III kwartału 2021 r. z tj. z okresu powstania szkody. W odniesieniu do materiałów został uwzględniony podatek VAT 23%.
Wzrost kwoty odszkodowania: spór o wysokość
Sąd uznał, iż pozew zasługuje na uwzględnienie w znacznej części. Spór w sprawie dotyczył sposobu obliczenia wysokości szkody, a tym samym należnego odszkodowania, w odniesieniu do stopnia zużycia technicznego budynków. Powód (rolnik) domagał się ustalenia kosztu remontu budynków z uwzględnieniem całkowitego zużycia budynków do dnia powstania szkody tj. zużycia obejmującego sumę stopni zużycia określonego w polisie oraz w okresie od objęcia budynków ochronę ubezpieczeniową do wystąpienia szkody, zaś pozwany zakład ubezpieczeń – kosztu remontu budynków z uwzględnieniem wyłącznie zużycia budynków w okresie od objęcia budynków ochronę ubezpieczeniową do wystąpienia szkody.
Regulacje prawne: metody ustalania wysokości szkody
Przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (dalej: ustawa) zawierają przepisy dotyczące metody i sposobu ustalania wysokości szkody w dwóch sytuacjach: gdy rolnik nie podejmuje odbudowy, naprawy lub remontu budynku, w którym powstała szkoda (art. 68 ust. 1 pkt 1 ustawy) oraz gdy następuje odbudowa lub remont budynku (art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy).
W pierwszym wypadku – w przypadku braku odbudowy lub remontu – wysokość szkody ustala się na podstawie cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń do szacowania wartości budynków (art. 70 ust. 3 pkt 1 ustawy), a cenniki te podlegają corocznej aktualizacji (art. 68 ust. 2 ustawy). W drugim przypadku, gdy rolnik podejmuje się odbudowy lub remontu – wysokość szkody ustala się na podstawie kosztorysu odzwierciedlającego koszty odbudowy budynku (art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy).
Tym samym cenniki i kosztorys to zestaw instrumentów służących do ustalenia wysokości szkody. Kosztorys ma przy tym być wystawiony przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku i odzwierciedlać koszty związane z odbudową lub remontem, określone zgodnie z obowiązującymi w budownictwie zasadami kalkulacji i ustalenia cen robót budowlanych – przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia; o ile suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody (art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy). Zgodnie natomiast z przepisem art. 69 pkt 1 i 2 ustawy wysokość szkody w budynkach rolniczych zmniejsza się o wartość pozostałości, które mogą być przeznaczone do dalszego użytku, przeróbki lub odbudowy i zwiększa się o wartość pozostałości w granicach sumy ubezpieczenia o udokumentowane koszty uprzątnięcia miejsca szkody w wysokości do 5% wartości szkody.
Przepisy ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie nakazują poszkodowanemu przeprowadzenia rekonstrukcji zniszczonego budynku według parametrów odpowiadających budynkowi zniszczonemu. Przepis art. 68 ustawy określa jedynie mechanizm, według którego ma nastąpić ustalenie wysokości szkody, uzależniając zastosowanie jednego ze wskazanych w nim sposobów od woli poszkodowanego, aby budynek odbudować lub wyremontować w zależności od zakresu powstałej szkody. Górną granicą wysokości tak ustalonej szkody jest suma ubezpieczenia ustalona w umowie, co wynika z powołanego powyżej przepisu art. 13 ust. 3 ustawy, natomiast podstawowe kryterium przesądzające o wysokości szkody stanowią dotychczasowe wymiary, konstrukcja, materiały i wyposażenie budynku (art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy).
W omawianej sprawie rolnik podjął się odbudowy budynków, zatem ma zastosowanie art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy. W takim wypadku wysokość szkody ustala się na podstawie kosztorysu odzwierciedlającego koszty odbudowy budynku.
Obliczanie kosztów remontu: sądowe rozstrzyganie sprawy
Sąd podkreślił, iż remont lub odbudowa budynku wymagają użycia nowych materiałów; brak jest zatem podstaw do potrącenia z przyznanego i wypłaconego odszkodowania stopnia zużycia budynku liczonego od dnia posadowienia budynku do dnia zawarcia umowy ubezpieczenia. Stanowiłoby to naruszenie zasady pełnego odszkodowania. Uwzględnienie procentowego stopnia zużycia nastąpiło już przy zawieraniu umowy i ustalania wysokości sumy ubezpieczenia. Skoro zatem suma ubezpieczenia (w przypadku ubezpieczenia w wartości rzeczywistej) uwzględnia zużycie budynku w chwili zawierania umowy ubezpieczenia, to maksymalne odszkodowanie, jakie ubezpieczony może uzyskać z umowy ubezpieczenia, również uwzględnia stopień zużycia budynku. Uwzględnienie zużycia budynku przy zawarciu umowy w oznaczonym w polisie stopniu powoduje zmniejszenie sumy ubezpieczenia do wartości budynku z uwzględnieniem stopnia zużycia, co już w chwili zawierania umowy ubezpieczeniowej obniża potencjalną odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń.
Doprowadzenie rzeczy uszkodzonej do stanu poprzedniego oznacza, iż stan rzeczy po dokonanej naprawie (remoncie) odpowiada pod każdym względem (technicznym, zdolności użytkowej, trwałości, wyglądu itp.) stanowi tej rzeczy sprzed zdarzenia ubezpieczeniowego. Ubezpieczyciel ma zatem obowiązek zwrócić poszkodowanemu wszelkie celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki poniesione w celu przywrócenia stanu poprzedniego rzeczy uszkodzonej, do których to wydatków należy zaliczyć również koszt nowych części i innych materiałów, o ile ich użycie jest niezbędne do przywrócenia stanu poprzedniego. W przypadku budynków, a zwłaszcza ich konstrukcji, uznać należy, iż dostępne są jedynie nowe, pełnowartościowe materiały budowlane.
Zdaniem sądu w omawianej sprawie odszkodowanie powinno wynieść łącznie 23310,18 zł, w tym budynek stodoły – 1413,47 zł, zaś budynek obory – 21896,71 zł. Wysokość odszkodowania należy pomniejszyć o wartość już wypłaconego przez zakład ubezpieczeń odszkodowania tj. o kwotę 4166 zł. Dodatkowa odpowiedzialność pozwanego powinna więc wynieść 19144,18 zł.
Koszty ekspertyzy: odrzucenie żądania rolnika
Sąd oddalił pozew w zakresie żądania zapłaty kwoty 1476 zł tytułem kosztów prywatnej ekspertyzy. Zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem sądów w orzecznictwie, odszkodowanie przysługujące z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów powinno obejmować także koszty ekspertyzy wykonanej na zlecenie poszkodowanego.
W omawianej sprawie rolnik wystąpił o ekspertyzę, mając na uwadze zaniżenie wysokości odszkodowania przez pozwany zakład ubezpieczeń. Nie został natomiast przedstawiony dowód, iż należność za jej sporządzenie została uiszczona. Żądanie zapłaty tylko tych kosztów wiąże się ściśle z żądaniem zapłaty odszkodowania. W związku z niewykazaniem przez rolnika faktu ich poniesienia, sąd uznał, iż pozew o ich zasądzenie nie zasługuje na uwzględnienie.
