35 tekstów w cyklu “Okiem liberała” w 35. rocznicę transformacji ustrojowej

Autor: FWG

W 2024 roku świętujemy 35. rocznicę częściowo wolnych wyborów przeprowadzonych w 1989 roku w Polsce i stanowiących jedno z najważniejszych wydarzeń w najnowszej historii kraju. To zapoczątkowało proces demokratyzacji i reform, które doprowadziły do upadku komunizmu w Polsce. To również 35 lat od starań Polski w drodze bycia krajem wolnorynkowym.

“35” to także liczba powstałych dotąd felietonów Witolda Gadomskiego realizowanych z “Gazetą Wyborczą” przy wsparciu FWG. Dziennikarz opisuje w nich historię reform oraz stawia rekomendacje dla budowania jeszcze bardziej liberalnej gospodarki. Teksty są ponadczasowe i warto do nich wracać.

Historyczne przemiany polskiego ustroju

Lata 80. XX wieku były okresem głębokiego kryzysu politycznego i gospodarczego w Polsce. Ruch Solidarności, założony w 1980 roku przez Lecha Wałęsę, stał się symbolem oporu wobec reżimu komunistycznego. Mimo iż w 1981 roku wprowadzono stan wojenny, który miał stłumić opozycję, Solidarność przetrwała jako ruch społeczny i polityczny, gromadząc coraz większe poparcie społeczne.

Na początku 1989 roku, pod presją społeczną i gospodarczą, władze komunistyczne zgodziły się na podjęcie rozmów z opozycją. Efektem tych negocjacji, znanych jako rozmowy Okrągłego Stołu, było przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów, które 4 czerwca 1989 r. zakończyły się miażdżącym zwycięstwem Solidarności. Wynik ten był jednoznacznym sygnałem dla władz komunistycznych, iż straciły one poparcie społeczne. Wybory te stały się katalizatorem dalszych przemian politycznych.

Z socjalizmu do kapitalizmu

Przejście Polski z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej było jednym z najbardziej znaczących i kompleksowych procesów transformacji ekonomicznej w Europie Środkowo-Wschodniej. Po upadku komunizmu w 1989 roku, Polska stanęła przed wyzwaniem zbudowania nowoczesnej gospodarki rynkowej, która mogłaby sprostać wymogom globalnej konkurencji i zaspokoić potrzeby swoich obywateli.

Transformacja gospodarcza rozpoczęła się od tzw. Planu Balcerowicza, nazwanego na cześć ówczesnego ministra finansów Leszka Balcerowicza. Plan ten, wprowadzony w życie na początku 1990 roku, zakładał przeprowadzenie szybkich i radykalnych reform, które miały na celu stabilizację gospodarki, zmniejszenie inflacji oraz liberalizację rynku. najważniejsze elementy planu obejmowały deregulację cen, otwarcie gospodarki na handel zagraniczny, prywatyzację przedsiębiorstw państwowych, reformę systemu podatkowego i integrację z Unią Europejską.

Lata 90. XX wieku były dla Polski okresem intensywnej restrukturyzacji i modernizacji. Pomimo początkowych trudności, takich jak wzrost bezrobocia i spadek produkcji przemysłowej, Polska zdołała przezwyciężyć te wyzwania i wkroczyć na ścieżkę dynamicznego wzrostu gospodarczego. Znaczącym krokiem w tym procesie było przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku, co otworzyło nowe możliwości dla polskich przedsiębiorstw i przyciągnęło znaczące inwestycje zagraniczne. Przez ostatnie 35 lat Polska osiągnęła imponujące wyniki gospodarcze. Kraj odnotował wysoki wzrost PKB, znacząco poprawił standard życia swoich obywateli oraz zredukował ubóstwo.

Historia i rozwój polskiej gospodarki w cyklu “Okiem liberała”

Redaktor Witold Gadomski na łamach Gazety Wyborczej analizuje i ocenia stan liberalizmu w społeczeństwie i polityce, często też odwołując się do różnych zagadnień gospodarczo-ekonomicznych i przypominając o sukcesie przeprowadzonej w Polsce transformacji. W swoich tekstach nie unika stwierdzeń o potrzebie dalszej prywatyzacji sektorów gospodarki państwowej: w felietonie “Świat wraca do prywatyzacji” przypomina, iż prywatyzacja została zahamowana w czasie rządów PO-PSL, a co gorsza, za rządów PiS państwo odkupiło kilka sprywatyzowanych wcześniej spółek. Propaganda poprzedniego rządu prywatyzację przedstawiała jako „wyprzedaż”, sugerując w ten sposób, iż państwowe aktywa sprzedawano za tanio, a ich zakup przez zagraniczne podmioty oznaczał uszczerbek narodowego majątku. – To oczywiście interpretacja absurdalna, gdyż prywatni inwestorzy – zagraniczni lub krajowi – modernizowali zakupione przedsiębiorstwa, dawali zatrudnienie, płacili podatki, a pieniądze, które za nie zapłacili, zasilały polski budżet – polemizował.

Dziennikarz pisze też o gospodarce międzynarodowej. W felietonie “Tak dla konkurencyjnej Europy” argumentował, iż liberałowie mają wiele powodów do krytykowania Unii Europejskiej. – Wiele unijnych regulacji jest nadmiernych i stanowi obciążenie zwłaszcza dla małych i średnich firm. Regulacje hamują także branżę IT, która przegrywa z konkurentami w Stanach Zjednoczonych i w Azji. Wprowadzanie nowych produktów w UE trwa znacznie dłużej niż w Stanach Zjednoczonych – pisał Gadomski. Jego zdaniem Unia Europejska może z powodzeniem konkurować z gospodarkami Ameryki i Azji, jeżeli ograniczy programy socjalne, pozostawi więcej swobody przedsiębiorcom i w pełni wykorzysta wspólny potencjał 27 krajów.

Autor w swoich tekstach komentuje również bieżące wydarzenia polityczno-gospodarcze. Tak pisał o planach budowy wielkiej fabryki samochodów elektrycznych i nowej stoczni w felietonie “Państwo nie potrafi budować fabryk”: – Państwo nie potrafi adekwatnie ocenić, w co należy inwestować. Podejmując decyzje inwestycyjne, kieruje się kryteriami pozaekonomicznymi – często mitami lub sentymentami polityków. Tak było w przypadku fabryki samochodów elektrycznych, które miały być symbolem nowoczesności, i w przypadku stoczni, których odbudowa miała pokazać, iż Polska jest morską potęgą.

Diagnozy i prognozy

Transformacja Polski z gospodarki centralnie planowanej do wolnorynkowej była monumentalnym osiągnięciem, które zmieniło kraj nie do poznania. Chociaż osiągnięto wiele sukcesów, przed Polską stoją również liczne wyzwania, które wymagają mądrych i przemyślanych działań. Witold Gadomski w cyklu #OkiemLiberała prowokuje do debaty.

W opublikowanych dotąd tekstach szczegółowo opisuje ostatnie 35 lat polskich przemian ustrojowo-gospodarczych, ale również stawia prognozy na następne 35 lat i wiele więcej. Ponadto na bieżąco odkłamuje narastające mity na temat liberalizmu oraz z liberalnej perspektywy komentuje bieżące wydarzenia.

Artykuły z cyklu “Okiem Liberała” publikowane są co dwa tygodnie, w czwartki. Teksty są dostępne na stronie internetowej “Gazety Wyborczej” oraz na stronie Fundacji Wolności Gospodarczej. Zachęcamy do lektury.

1. Banki, elektrownie, stocznie – synekury dla ludzi PiS, 16 marca 2023
2. Państwowa fabryka maszynek do kręcenia lodów, 30 marca 2023
3. Oto jak baroni PiS odzyskują swoje lenno, 13 kwietnia 2023
4. Polska potrzebuje imigrantów, 26 kwietnia 2023
5. Hurra, niech żyje inflacja! Finansowa bonanza PiS okiem liberała, 11 maja 2023
6. Eurostrachy na Lachy. Nie bójmy się wspólnej waluty, 25 maja 2023
7. Finanse państwa poza kontrolą, 15 czerwca 2023
8. Rządy wypuściły inflacyjnego dżina z butelki, 29 czerwca 2023
9. Własność to fundament zdrowej gospodarki i wolności obywateli, 12 lipca 2023
10. Unia Europejska okiem liberała: o co można mieć pretensje do Brukseli?, 26 lipca 2023
11. Potrzebne sprawne państwo i zaufanie, a nie nowa „ustawa Wilczka”, 10 sierpnia 2023
12. Chińska gospodarka okiem liberała: koniec kapitalistycznego karnawału, wracają komunizm i bieda, 24 sierpnia 2023
13. Państwo nie chroni nas przed kryzysami, 8 września 2023
14. Nie uciekniemy od reformy emerytalnej, 21 września 2023
15. Okiem liberała: grecka tragedia optymistyczna, 5 października 2023
16. Polska gospodarka potrzebuje rynkowych reform, 19 października 2023
17. Niech rynek, a nie PFR, decyduje o inwestycjach, 2 listopada 2023
18. Trzeba sprywatyzować czebol Obajtka, 16 listopada 2023
19. 30 lat polowania na przedsiębiorców, 30 listopada 2023
20. Co nowy rząd może i powinien zrobić dla przedsiębiorców, 14 grudnia 2023
21. Świat wraca do prywatyzacji, 30 grudnia 2023
22. Nieskuteczne państwo rozszerza się jak wszechświat, 12 stycznia 2024
23. Trzymajmy kciuki za Javiera Milei, 25 stycznia 2024
24. Nie unikniemy zaciskania pasa, 8 lutego 2024
25. Jak z winy rządów rosną bańki spekulacyjne, 22 lutego 2024
26. Jeżeli nie kapitalizm, to co?, 14 marca 2024
27. Dlaczego Ameryka wygrywa gospodarczy wyścig z Europą, 21 marca 2024
28. Obniżenie podatków to tylko połowa równania, 4 kwietnia 2024
29. Polska energetyka potrzebuje rynku, 19 kwietnia 2024
30. Bez twórczej destrukcji wzrost gospodarczy zamiera, 2 maja 2024
31. Dogonimy bogate kraje? To nie takie proste, 15 maja 2024
32. „Tak” dla konkurencyjnej, rynkowej Europy, 29 maja 2024
33. Państwo nie potrafi budować fabryk, 13 czerwca 2024
34. Polityka przemysłowa bardziej szkodzi niż pomaga, 27 czerwca 2024
35. Żywot przedsiębiorcy szczęśliwego, 11 lipca 2024