5 godzin temu
Dzisiaj swoje święto, Barbórkę, obchodzą górnicy. W Polsce wydobywają nie tylko węgiel, miedź i srebro, a również ropę oraz gaz. Co więcej w tej kwestii Polska była pionierem, a wszystko dzięki Ignacemu Łukasiewiczowi.
Krajowy system bezpieczeństwa energetycznego w dostawach produktów ropopochodnych czerpie doświadczenia z ciągłej historii tego przemysłu od czasów zaborów po dzień dzisiejszy. Opiera się on na ich miejscowym rozpoznaniu, jak i na norweskich inwestycjach eksploatacyjnych gazu i ropy naftowej. Dodatkowym zabezpieczeniem jest sieć przesyłowa ropy i gazu połączona z naszymi europejskimi sąsiadami.
Od lampy naftowej do bezpieczeństwa energetycznego
Polska choć nie istniała jako państwo, miała swój udział w XIX wiecznym przełomie energetycznym, polegającym na zagospodarowaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego. Punktem rozpoczynającym historyczną karierę surowców ropopochodnych było zapalenie pierwszej na świecie lamy naftowej konstrukcji Ignacego Łukasiewicza, która zapłonęła 3 lipca 1853 roku podczas pilnej operacji w lwowskim szpitalu. Łukasiewicz był nie tylko wynalazcą lampy naftowej, ale zdając sobie sprawę z zapotrzebowania na to źródło światła, zajął się produkcją destylowanej ropy naftowej, noszącej powszechną nazwę nafty. Wydobycie gazu ziemnego (nazywanego najpierw naftowym) w Polsce rozpoczęło się w 1854 roku i byliśmy pod tym względem pionierem. Właśnie w Polsce, a dokładnie w Bóbrce koło Krosna, powstała pierwsza na świecie kopalnia ropy naftowej założona przez Ignacego Łukasiewicza. Wydobywano tam również gaz ziemny. Od tej chwili górnictwo związane z wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego gwałtownie rozprzestrzenia się na całym świecie.
Powojenna odbudowa
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, przemysł naftowy II Rzeczypospolitej gwałtownie się odradzał. Miejsce dawnych spółek zajmowały nowe przedsiębiorstwa: francuskie, amerykańskie, austriackie i mieszane. Firmy, w których dominował kapitał krajowy, były w mniejszości. Z powodów politycznych eksport polskiej ropy naftowej został ograniczony do państw skandynawskich. Po drugiej wojnie światowej zaczął się gwałtownie odbudowywać, tworząc największy koncern górnictwa naftowego w kraju.
Polskie zasoby ropy
Warszawska Akademia Sztuki Wojennej opublikowała najnowszy raport dotyczący gospodarki ropą naftową i gazem ziemnym, stanowiącymi elementy bezpieczeństwa energetycznego Polski. Korzystając z tego opracowania przedstawiono aktualny stan naftowo – gazowego sektora w naszym kraju.
Na terenie Polski w 2024 roku udokumentowanych było 88 złóż tego surowca, rozmieszczonych w różnych regionach kraju: w Karpatach znajdowało się 29 złóż, natomiast na ich przedgórzu udokumentowano 12 złóż. Największa liczba złóż występowała na Niżu Polskim, gdzie udokumentowanych było 45 złóż, natomiast w wyłącznej strefie ekonomicznej RP na obszarze Morza Bałtyckiego udokumentowane były dwa złoża.
Wydobycie własne w tysiącach ton wyniosło – 826, import – 24493, a zużycie wyniosło – 24991 Pozyskiwanie ze źródeł własnych kształtowało się na poziomie 3,3 procent, natomiast import stanowił aż 96,7 procent. W przypadku ropy naftowej główne kierunki importu do Polski w 2023 r. to Arabia Saudyjska – 11300 tys. ton, Norwegia – 8800 tys. ton, Stany Zjednoczone – 1300 tys. ton oraz Nigeria – 1200 tys. ton . Dla porównania przypomnieć trzeba import ropy naftowej w roku 2022 r., gdzie głównym dostawcą była Rosja – 11400 tys. ton, Arabia Saudyjska – 7900 tys. ton, Norwegia – 3300 tys. ton i Wielka Brytania – 1700 tys. ton.
Naftoport podstawą dywersyfikacji importu
Jak wynika z przedstawionych danych Polska zdywersyfikowała dostawy i uniezależniła się od ropy Rosji, a obecnie głównym jej dostawcą do Polski jest Arabia Saudyjska, zaspokajająca około 50 procent zapotrzebowania na ten surowiec. Istotnym elementem infrastruktury przesyłowo – przeładunkowej ropy naftowej jest Terminal Naftowy w Gdańsku, który w związku ze zmianą architektury dostaw ropy naftowej stał się najważniejszym elementem infrastruktury importowej, przyjmujący surowiec z tankowców.
To jedyny w Polsce morski terminal przeładunku ropy naftowej i jeden z największych terminali przeładunku produktów jej rafinacji. Terminal Naftowy w Gdańsku posiada też możliwości magazynowe ropy naftowej ok. 2 mln m3. Naftoport jest także jednym z największych przeładunkowych terminali na Bałtyku. Roczne możliwości przeładunkowe Naftoportu wynoszą w tej chwili 36 mln ton ropy i 4 mln ton produktów naftowych, zapewniając możliwość pełnego pokrycia potrzeb rafinerii podłączonych do systemu rurociągów PERN31.
Gaz ziemny
Dominująca część (71.8 procent) udokumentowanych zasobów eksploatacyjnych gazu ziemnego w Polsce zlokalizowana jest na Niżu Polskim. Przedgórze Karpackie obejmuje 23.9 procent tych zasobów. Zasoby polskiej wyłącznej strefy ekonomicznej Morza Bałtyckiego oraz Karpat odgrywają rolę drugorzędną, stanowiąc odpowiednio 3.3 procent i 1.0 procent krajowych zasobów. Bilans gazu ziemnego za rok 2023 wynosił w mln m3: ogółem – 17632, z tego: wydobycie własne – 2571, import – 15061, a zużycie wyniosło – 1663217. Pozyskanie gazu ziemnego w Polsce w 2023 roku ze źródeł własnych kształtowało się na poziomie 14,5 procent, natomiast import stanowił 85.5 procent.
Kierunki importu gazu
Głównym źródłem importu gazu jest Norwegia, skąd gaz płynie gazociągiem Baltic Pipe, który ma docelową przepustowość 10 mld metrów sześciennych rocznie i łączy Polskę z norweskimi złożami gazu przez Danię. Polska sprowadza również gaz ziemny w formie skroplonego gazu ziemnego LNG, który jest dostarczany do terminalu LNG w Świnoujściu.
W 2023 roku do Świnoujścia przypłynęły 62 ładunki LNG, głównie z USA, Kataru, Trynidadu i Tobago oraz Nigerii. Polski system przesyłowy gazu jest połączony z systemami sąsiednich państw (Niemcy, Czechy, Litwa, Słowacja) poprzez interkonektory, a z Niemcami dodatkowo poprzez tzw. fizyczny rewers na gazociągu jamalskim, który umożliwia tłoczenie gazu w obu kierunkach. Tak rozwinięta sieć gazociągów w Polsce oraz ich połączenie z siecią gazociągów Unii Europejskiej i gazociągiem Baltic Pipe całkowicie zabezpiecza pozyskanie gazu ziemnego do Polski systemem przesyłowym.
Podziemne magazyny gazu
Podziemne magazyny gazu (PMG) pełnią znaczącą rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa energetycznego kraju, który aby pokryć zapotrzebowanie na gaz ziemny zmuszony jest do importu tego paliwa. Podziemne magazyny gazu w Polsce są kluczowym elementem w kontekście wciąż ogromnego uzależnienia Polski od importu tego surowca. Możliwości magazynowania zapewnia 9 podziemnych zbiorników gazu wysokometanowego, których obecna pojemność czynna zarządzana przez PGNiG wynosi 3404 mln metrów sześciennych, co stanowi około 20 procent rocznego zapotrzebowania naszego kraju.
Adam Maksymowicz
