Budżet UE: większa elastyczność, inwestycje w konkurencyjność i nowe źródła dochodów własnych

Budżet ma odpowiadać na rosnące potrzeby Unii w zakresie transformacji energetycznej i cyfrowej, obronności, migracji, a także wzmocnienia odporności gospodarczej i instytucjonalnej.

– Projekt nowej perspektywy finansowej dobrze odpowiada na aktualne wyzwania Europy. Cieszy nas, iż Komisja Europejska proponuje uproszczenie struktury budżetu, zwiększenie jego elastyczności oraz silniejsze powiązanie finansowania z priorytetami rozwojowymi. Szczególną rolę odgrywa specjalny instrument dla Ukrainy, umożliwiający bezzwrotne wsparcie finansowe i gwarancje budżetowe w wysokości choćby 100 mld euro. Z punktu widzenia biznesu pozytywnie oceniamy zapowiedź utworzenia Europejskiego Funduszu Konkurencyjności o wartości 409 mld euro, który ma wspierać inwestycje w technologie strategiczne i innowacje. Cieszy również pięciokrotne zwiększenie środków na infrastrukturę w ramach Connecting Europe Facility (ponad 80 mld euro) oraz utrzymanie Europejskiego Funduszu Społecznego jako odrębnego instrumentu. Nowe zasoby własne – jak opłaty za e-odpady, system ETS, CBAM – mają pomóc w finansowaniu wspólnych polityk, ale nie powinny prowadzić do nadmiernych obciążeń dla firm, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw. Zastrzeżenia budzi propozycja tzw. zasobu korporacyjnego dla Europy (CORE) – rocznej składki dla firm działających w UE z obrotami powyżej 100 mln euro. To rozwiązanie może rodzić pytania o równość konkurencyjną między firmami europejskimi a globalnymi i wymaga pogłębionej debaty z udziałem biznesu. Polska i inne kraje regionu powinny aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu nowego budżetu – jego konstrukcja wpłynie bezpośrednio na możliwości inwestycyjne, innowacyjność oraz spójność społeczną i regionalną – mówi Kinga Grafa, zastępczyni dyrektor generalnej ds. europejskich Konfederacji Lewiatan.

Jak zmieni się finansowanie budżetu UE po 2028 roku?

Obecny sposób finansowania Unii Europejskiej nie nadąża za rosnącymi potrzebami – m.in. w obszarach obronności, transformacji energetycznej czy polityki zdrowotnej.

Dlatego Komisja Europejska proponuje nowe źródła dochodów, które mają przynosić łącznie ok. 58,5 miliarda euro rocznie i odciążyć krajowe budżety.

Nowe źródła dochodów (tzw. zasoby własne):

• ETS (handel emisjami CO₂) – część wpływów z unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych trafi bezpośrednio do budżetu UE (ok. 9,6 mld EUR rocznie), bez uszczerbku dla państw członkowskich.
• CBAM (graniczny mechanizm węglowy) – opłaty od importerów towarów spoza UE, wyrównujące koszty emisji CO₂ względem unijnych producentów (1,4 mld EUR rocznie).
• E-waste (elektrośmieci) – opłata za niewysegregowane odpady elektroniczne; im więcej kraj nie zbiera, tym więcej płaci. Dochód szacowany na 15 mld EUR rocznie.
• TEDOR (oparty na akcyzie od tytoniu) – część wpływów z akcyzy na wyroby tytoniowe trafi do wspólnego budżetu. Zasób wspiera politykę zdrowotną UE i może przynieść 11,2 mld EUR rocznie.
• CORE (Corporate Resource for Europe) – składka od dużych firm z obrotem powyżej 100 mln euro rocznie, działających na rynku UE (szacowane wpływy: 6,8 mld EUR rocznie). \

Zmiany w dotychczasowych źródłach:

• Podatek od plastiku – stawka za nieprzetworzony plastik ma zostać zwiększona i corocznie aktualizowana o inflację.
• Cła – państwa członkowskie mają zatrzymywać mniejszy procent z opłat celnych, aby więcej pieniędzy trafiało do budżetu UE.
• E-commerce – doprecyzowanie, jak klasyfikować dochody z handlu internetowego jako zasoby własne UE.

Nowa struktura i większa elastyczność budżetu

Budżet UE na lata 2028–2034 ma być prostszy i bardziej odporny na kryzysy.

• Będzie oparty na trzech głównych filarach polityki (np. konkurencyjność, zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo) oraz osobnej kategorii dla administracji.
• Więcej środków nie będzie przypisanych z góry – co oznacza większą swobodę w ich wykorzystaniu w zależności od bieżącej sytuacji.

Nowe i wzmocnione instrumenty reagowania na kryzysy:

• Rezerwa na wsparcie Ukrainy – do 100 mld EUR dodatkowego wsparcia (w formie dotacji i gwarancji), poza standardowymi limitami budżetowymi.
• Single Margin Instrument i Flexibility Instrument – umożliwiają przesuwanie środków i reagowanie na nowe potrzeby.
• Nowy fundusz kryzysowy – umożliwi udzielanie pożyczek do 400 mld EUR dla państw członkowskich w sytuacjach nadzwyczajnych.

Konfederacja Lewiatan