Celujemy w 5 ton rzepaku z hektara: Przygotowanie stanowiska, termin siewu, dobór odmian

W Polsce uzyskuje się przeciętnie 3–4 t nasion rzepaku z 1 ha. Przy sprzyjających warunkach pogodowych i adekwatnej agrotechnice plony dochodzą, a choćby przekraczają 5 t. Jak zatem dojść do takich wyników?

Gotowych recept nie ma, bowiem rolnictwo polowe jest fabryką pod gołym niebem, gdzie plony zależą w dużym stopniu od przebiegu pogody. Niemniej prawidłowa technologia uprawy, w tym ochrona roślin, przybliża rolnika do uzyskania takich wyników.

Dobre gleby i stanowisko to gwarancja większych plonów

Rzepak ma duże wymagania glebowe, stąd najwyższe plony uzyskuje się na lepszych glebach, klas bonitacyjnych od I do III a, choć wysokie plony są również możliwe na IV a, a choćby V. Wskazany byłby wówczas wysiew nasion w lepszych stanowiskach, a takimi są wczesne lub średnio-wczesne ziemniaki, groch uprawiany na nasiona, bądź strączkowe w mieszankach ze zbożami na zielonkę.

Jednak najczęściej rzepak uprawiany jest po zbożach, czyli w słabszych stanowiskach, po których trudno uzyskać rekordowe plony. W takim przypadku wskazane byłyby obornik, zaś przy jego braku zwiększona dawka nawozów mineralnych, w tym N.

Wymagania rzepaku

Dla rzepaku uprawianego na średnich glebach optymalny zakres odczynu mieści się w przedziale pH 6–7. Z kolei pożądana zasobność gleby to 15–18 mg P₂O₅ (fosforu), 18–24 mg K₂O (potasu) i 6–9 mg Mg (magnezu) w 100 g gleby.

Po uzyskaniu takiej zasobności dawki składników można ograniczyć do wymagań pokarmowych rzepaku. Wynoszą one, w przeliczeniu na 5 t nasion: do 240 kg N i K₂O, do 120 kg P₂O₅ oraz do 60 kg MgO i S. Większe dawki z ekonomicznego punktu widzenia są niewskazane, bowiem przy podanej zasobności gleby rośliny wykorzystają dodatkowo zapasy glebowe.

Niezmiernie ważna dla uzyskania wysokich plonów jest dawka azotu, a szczególnie jej racjonalny podział w okresie wegetacyjnym, czyli jesienią (do 50 kg/ha N) i 2-3 dawki wiosną. W stanowisku po bobowatych, bądź okopowych na oborniku, dawkę N można znacznie zmniejszyć.

Przygotowanie pola

Spotykanym często niedociągnięciem jest nadmierne rozpylenie gleby w wyniku nazbyt „starannej” uprawy, bądź użycia nieodpowiednich narzędzi. Następstwem tego jest silne zaskorupienie gleby po opadach, co utrudnia wschody i rozrost korzeni.

Orka siewna powinna dokładnie przykryć resztki pożniwne, chwasty i samosiewy zbóż, dzięki czemu łatwiejszy będzie ich rozkład i ułatwione doprawienie wierzchniej warstwy. Przy późno wykonanej orce siewnej i zbryleniu wyoranych skib, konieczne będzie wyrównanie powierzchni pola przy jednoczesnym rozbiciu brył i zagęszczeniu odłożonych skib, np. wałem Campella połączonym z wałem kołeczkowym lub Crosskill. Umożliwi to wysiew nasion na pożądaną głębokość (2-3 cm) oraz podsiąk wody, niezbędnej dla ich kiełkowania i wschodów.

Dobór odmian

Właściwy dobór odmian jest jednym z najtańszych czynników plonotwórczych. w tej chwili dominują w ofercie mieszańce. Cechuje je na ogół wyższa plenność (w granicach 10–15 proc.), bardziej równomierne dojrzewanie, lepsza jakość nasion oraz większa tolerancja na opóźniony siew. Wprawdzie materiał siewny odmian mieszańcowych jest przeciętnie dwukrotnie droższy, ale biorąc pod uwagę przedstawione zalety, zasadna wydaje się ich szersza uprawa.

Wybierając odmiany należy wcześniej zapoznać się z ich charakterystyką (wczesność dojrzewania, wymagania glebowe i klimatyczne, wysokość roślin i związana z tym podatność na wyleganie, tolerancja na podstawowe choroby, potencjalne plony).

Taka charakterystyka podawana jest corocznie w opracowanych dla wszystkich województwa listach zalecanych odmian (LOZ). Przy uprawie rzepaku na większej powierzchni, warto wysiać kilka z nich o zróżnicowanej długości wegetacji, by wydłużyć zbiór i zmniejszyć ryzyko plonowania.

Termin siewu rzepaku

Ważny jest zarówno termin, jak i ilość wysiewu. Odmiany populacyjne powinny być wysiane w okresie 15–25 sierpnia, z dopuszczalnym opóźnieniem do końca sierpnia. Odmiany mieszańcowe, bardziej tolerancyjne na opóźnienie terminu, mogą być wysiewane 5–7 dni później.

Terminowy siew daje na ogół lepsze rezultaty, choć przy długotrwałej suszy, jakie zdarzają się w tym okresie, tygodniowe opóźnienie wysiewu można tolerować. Wysiew nasion w przesuszoną glebę powoduje przedłużone i nierównomierne wschody siewek i wzrost zachwaszczenia.

Opóźniony siew zmniejsza porażenie roślin groźną chorobą grzybową rzepaku – suchą zgnilizną kapustnych. Z kolei wczesny siew (przed 15 sierpnia) można polecać, jeżeli w tym okresie są sprzyjające warunki do adekwatnego przygotowania pola oraz wysiewu i kiełkowania nasion.

W takiej sytuacji można zmniejszyć, przeciętnie o 0,5 kg/ha normę wysiewu. W miarę wczesny siew jest też wskazany w technologii bez orkowej, ale wówczas należałoby zwiększyć o 10–15 proc. ilość wysiewanych nasion oraz wysiewać je nieco głębiej, zwłaszcza na lżejszych i przesuszonych glebach.