1 godzina temu
Produkcja borówki amerykańskiej dynamicznie rośnie z roku na rok w odpowiedzi na dynamicznie rosnące zapotrzebowanie na jej owoce. Jednakże na drodze do możliwych do osiągnięcia wzrostów stoi klimat. A konkretnie jego zmiany. Jakie zagrożenia one niosą dla upraw tych owoców?
Produkcja borówki amerykańskiej w Polsce w 2025 r. wyniosła około 62 000 ton, utrzymując się na poziomie zbliżonym do lat 2023 i 2024. Tymczasem globalna produkcja borówki amerykańskiej w 2025 r. przekroczyła 2 miliony ton, kontynuując gwałtowny wzrost ostatnich lat. A prognozy wskazują na dalszy wzrost produkcji i konsumpcji borówki na świecie do 2030 r.
Produkcja borówki amerykańskiej w obliczu zmian klimatu
Borówka amerykańska jest jedną z najbardziej narażonych na skutki zmian klimatu upraw. Są to między innymi brak odpowiedniej minimalnej liczby godzin chłodu czy ograniczona podaż wody do nawodnień. Ponadto zagrożeniem są nowe szkodniki i patogeny. Niebezpieczne dla opłacalności produkcji są natomiast rosnące koszty adaptacji. Czynniki te zmieniają modele produkcji, szczególnie w Ameryce Łacińskiej i Afryce.
Tymczasem borówka ma szczególne wymagania odnośnie do uprawy. Dotyczą one minimalnego okresu chłodu oraz stabilnej temperatury w czasie kwitnienia i zbiorów. Jednakże w obliczu wzrostu globalnej temperatury dochodzi do zagrożenia upraw. Mianowicie IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) odnotowało wzrost średniej temperatury o 1,2°C w porównaniu z poziomem sprzed epoki przemysłowej. A to wpływa na zawiązywanie owoców borówki wysokiej, ich kolor i jakość po zbiorach.
Mają świadomość tego polscy producenci borówki. Ponadto już w tej chwili wyposażenie laboratorium Instytutu Ogrodnictwa pozwala na dogłębną kontrolę wpływu temperatury na strukturę owoców. Niewątpliwie jest to przydatne, jeżeli chodzi o warunki produckji, możliwości eksportowe polskich owoców czy ich dłuższe przechowanie.
W badaniach IO w Skierniewicach nad tym, jak temperatura i dostęp do wody wpływają na wewnętrzną strukturę owoców, produkcja borówki amerykańskiej ujawnia nowe wyzwania dla plantatorów
fot. Katarzyna Kupczak
Ameryka Łacińska dostosowuje się do zmieniających się warunków
W regionie centralnym Chile obserwuje się skrócenie okresu chłodów, co wpływa na okres kwitnienia, wielkość owoców i ich wyrównanie. W związku ze zmianami klimatu produkcja przesuwa się na południe. Uprawy w dolinie centralnej stały się mniej konkurencyjne ze względu na zmienność klimatu i wyższe koszty zarządzania.
Tymczasem w Peru produkcja borówki amerykańskiej zależy od efektywnego nawadniania, ale fale upałów związane z El Niño i postępujące zasolenie gruntów stanowią zagrożenie dla systemu upraw. Prognozy przewidują wzrost stresu wodnego do 2030 r.
Argentyna przenosi produkcję do chłodniejszych rejonów Patagonii, jednak napotyka na ograniczenia logistyczne i infrastrukturalne.
Także meksyk zgłasza zmiany w kwitnieniu i zmiany fenologii w Michoacán i Jalisco, co wpływa na zapylanie i stan owoców.
Także Afryka zmienia się pod wpływem presji klimatycznej
Maroko, które zaopatruje Europę na wczesnym etapie sezonu, walczy z upałami przekraczającymi 40°C i rosnącym zapotrzebowaniem na wodę w dolinie Loukkos. Zagrożenie dla produktywności do 2035 r. podkreśla potrzebę efektywnego wykorzystania wody i infrastruktury zacieniającej uprawy.
Tymczasem w Republice Południowej Afryki wyższe temperatury otwierają nowe strefy dla produkcji borówki amerykańskiej. Jednakże w tamtym regionie nasila się konkurencja o wodę z innymi uprawami owoców. Z kolei Zimbabwe wykorzystuje borówkę amerykańską do dywersyfikacji upraw. Ale tam także ograniczenia w dostępie do wody i uzależnienie od importowanych odmian pozostają barierą.
Temparatura wpływa na fizjologię i szkodniki borówki
Skrócenie czasu chłodzenia utrudnia formowanie i dojrzewanie pąków. Z kolei wysokie temperatury nocne ograniczają wytwarzanie antocyjanów, co pogarsza kolor owoców i skraca ich okres przydatności do spożycia. Ponadto dojrzewanie borówek staje się nierównomierne. Zmiany klimatyczne zwiększają presję chorób, takich jak szara pleśń i fytoftoroza. Ponadto wzrasta zagrożenie ze strony owadów, takich jak Drosophila suzukii, co prowadzi do wzrostu kosztów produkcji i obniżenia marż.
Produkcja borówki amerykańskiej – rośnie presja ekonomiczna i logistyczna
Adaptacja do zmian klimatu wymaga inwestycji w precyzyjne nawadnianie, konstrukcje zacieniające, siatki ochronne, wstępne chłodzenie i cyfrowy monitoring. Szacunki pokazują, iż koszty produkcji w Ameryce Południowej wzrosły o 18% w ciągu czterech lat. Fale upałów utrudniają utrzymanie łańcucha chłodniczego, szczególnie w portach w Peru i Maroku. Zwiększa się zużycie energii na rynkach, na których Europa i Ameryka Północna wymagają zaostrzenie standardów zrównoważonego rozwoju. Jednakże adaptacja pozostaje nierównomierna. Mali producenci w Ameryce Łacińskiej i Afryce często nie mają dostępu do finansowania działań klimatycznych, ubezpieczeń i wsparcia technicznego.
Trwa zmiana w produkcji borówki amerykańskiej
W świetle przewidywań, do 2050 r. strefy sprzyjające uprawie borówki na półkuli południowej przesuną się o 200–500 kilometrów na południe. Z kolei na północy, zdatne do uprawy staną się stanowiska na większych wysokościach. Dlatego obszary takie jak południowe Chile, wyżyny Meksyku czy wyżyny Maroka mogą zyskać na znaczeniu, ponieważ tradycyjne strefy tracą swoją wydajność.
Ponadto branża produkcji borówki amerykańskiej odchodzi od modelu ekspansywnego. w tej chwili kieruje się w stronę modelu skoncentrowanego na odporności, efektywnym gospodarowaniu wodą, genetyce i potwierdzonych, zrównoważonych technikach produkcji. w tej chwili zmienność klimatu staje się codziennym czynnikiem operacyjnym. W łagodzeniu skutków pomagają obecne programy hodowlane, które opracowują odmiany odporne na niskie temperatury i upały. Tymczasem narzędzia rolnictwa precyzyjnego wspomagają nawadnianie i regulację nawożenia.
Źródło: IBO, east-fruit
