Czy uzyskanie renty rolniczej wyklucza uzyskanie świadczenia pielęgnacyjnego?

Oceny niezdolności do pracy dokonuje się w stosunku do możliwości pracy w gospodarstwie rolnym, z pominięciem umiejętności pracy poza rolnictwem. Zatem nie w każdym przypadku osoba mająca ustalone prawo do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym powinna być traktowana na równi z osobą całkowicie niezdolną do pracy.

Ustalenie zatem na rzecz opiekuna osoby niepełnosprawnej prawa do renty rolniczej z KRUS nie przekreśla automatycznie możliwości ubiegania się przez niego przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu.

Wprowadzenie do sprawy

W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w wyroku
z dnia 8 maja 2024 r., sygn. akt II SA/Po 175/24 wójt gminy odmówił wnioskodawczyni prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku ze sprawowaniem opieki nad matką. Jej matka posiada orzeczenie wydane przez lekarza – rzeczoznawcę z Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, zgodnie z którym uznana została na stałe za osobę niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym; stwierdzono niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Wnioskodawczyni ma czwórkę dzieci, którzy zarobkowo pracują, piąte dziecko pozostałe na rencie.

Zainteresowana w oświadczeniu dotyczącym formy i zakresu opieki nad matką oświadczyła, iż sprawuje opiekę całą dobę. Dołączyła orzeczenie lekarza rzeczoznawcy wydane przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, zgodnie z którym uznano ją za okresowo całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym, nie stwierdzono jej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Wątpliwości wójta

W ocenie wójta gminy osoba, która posiada wskazane wyżej orzeczenie, nie może być uznana za osobę, która rezygnuje z pracy bądź jej nie podejmuje wyłącznie z powodu sprawowania opieki nad niepełnosprawną matką. Ponadto wnioskodawczyni posiada prawo do renty rolniczej. W ocenie wójta fakt pozostawania na rencie rolniczej świadczy o tym, iż opieka nad matką nie była powodem rezygnacji z zatrudnienia. Rezygnacja ta zbiegła się z wydaniem orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, z treści którego wynika, iż zainteresowana sama jest osobą chorą.

Wójt stwierdził ponadto, iż wnioskodawczyni pomimo pouczenia o możliwości złożenia wniosku o zawieszenie prawa do renty rolniczej i uzależnieniu przyznania prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od przedstawienia decyzji o wstrzymaniu renty rolniczej nie przedłożyła takiego dokumentu.

Zdaniem wójta, nie można ustalić daty powstania niepełnosprawności wnioskodawczyni, co stanowi przesłankę do odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.

Odwołanie od decyzji wójta

Wnioskodawczyni złożyła odwołanie od decyzji wójta gminy. Samorządowe Kolegium Odwoławcze (dalej: SKO) utrzymało w mocy decyzję wójta gminy. SKO uznało za słuszną argumentację wójta gminy. Podkreśliło, iż zgodnie z art. 17 ust. 5 pkt 1a ustawy o świadczeniach rodzinnych, prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie przysługuje, o ile osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do (między innymi) renty z tytułu niezdolności do pracy. Wnioskodawczyni ma przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Pomimo pouczenia o prawie wyboru świadczenia korzystniejszego, wnioskodawczyni nie wykazała, iż świadczenie rentowe zostało zawieszone.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego

Sprawa na skutek zainteresowanej trafiła do rozpoznania do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, który uznał skargę za słuszną i uchylił decyzję wójta o odmowie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. W uzasadnieniu wyroku sąd podkreślił, iż zgodnie z art. 17 just. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, zgodnie z którym świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, o ile osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym.

W ocenie sądu, prawo do renty nie może automatycznie przekreślać możliwości ubiegania się przez opiekuna osoby niepełnosprawnej o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Sąd powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 czerwca 2019 r., sygn. akt SK 2/17, w którym Trybunał orzekł, iż art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, w jakim stanowi, iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, o ile osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest niezgodny z konstytucją. Trybunał Konstytucyjny wskazał, iż osoba sprawująca opiekę nad niepełnosprawnym, która ma ustalone prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, może faktycznie pracować.

W ocenie Trybunału, wyłączenie przez ustawodawcę możliwości uzyskania przez opiekuna-rencistę świadczenia pielęgnacyjnego, a przez to również obarczenie rodziny osoby niepełnosprawnej kosztami związanymi z opieką nad osobą niepełnosprawną oraz pozbawienie w tym zakresie niepełnosprawnego członka rodziny pomocy socjalnej, stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione różnicowanie. Brak jest podstaw do wykluczenia z pobierania świadczenia osób, które nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną z tego tylko względu, iż mają one przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

W omawianej sprawie wnioskodawczyni ma orzeczoną całkowitą niezdolność do pracy, ale wyłącznie w gospodarstwie rolnym. Oceny niezdolności do pracy dokonuje się w stosunku do możliwości pracy w gospodarstwie rolnym, z całkowitym pominięciem umiejętności pracy poza rolnictwem, a ponadto z uwzględnieniem warunków funkcjonowania danego gospodarstwa rolnego, tj. zakresu oraz rodzaju prac dotychczas w nim wykonywanych.

Całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym nie oznacza całkowitej niezdolności do pracy

Oznacza to, iż nie w każdym przypadku osoba mająca ustalone prawo do renty rolniczej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym winna być traktowana na równi z osobą całkowicie niezdolną do pracy. Jak wskazano już wyżej orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, a więc zdolności wykonywania pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami, nie oznacza całkowitej niezdolności do pracy w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Sam ustawodawca dopuścił możliwość podjęcia zatrudnienia przez osobę pobierająca rentę rolniczą. Osiąganie przez rencistę przychodów z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego może spowodować zawieszenie rolniczych świadczeń rentowych lub ich zmniejszenie.

W konsekwencji sąd stwierdził, iż ustalenie na rzecz opiekuna osoby niepełnosprawnej prawa do świadczenia rentowego z KRUS nie przekreśla automatycznie możliwości ubiegania się przez niego przyznania świadczenia pielęgnacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Rozpoznając sprawę ponownie urząd będzie musiał uwzględnić stanowisko sądu oraz ustalić czy pobieranie przez wnioskodawczynię renty rolniczej oznacza, iż nie może ona podejmować jakiegokolwiek zatrudnienia czy też raczej mamy tu do czynienia z częściową niezdolnością do pracy, która w świetle wskazanego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie może stanowić podstawy do odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego.