1 godzina temu
Czyszczenie wymion przed dojem to najważniejszy etap przygotowania krowy, który bezpośrednio wpływa na zdrowotność stada i jakość higieniczną mleka. Dokładne usunięcie zabrudzeń i dezynfekcja strzyków ograniczają liczbę bakterii trafiających do aparatu udojowego, a tym samym zmniejszają ryzyko zapalenia wymienia. W każdym systemie utrzymania skuteczne przygotowanie wymion stanowi fundament stabilnej i bezpiecznej produkcji mleka.
Ilość bakterii znajdujących się w mleku bardzo dobrze odzwierciedla dbałość o czystość doju i niestety nie zawsze dobrze świadczy i zachowaniu czystości. O ile w dużych fermach utrzymanie czystości wymion jest trochę łatwiejsze gdyż krowy są utrzymywane w systemie wolnostanowiskowym, w którym wiele działań ( w tym utrzymanie czystości legowisk i korytarzy przepędowych) jest zmechanizowana.
Większy problem pojawia się przy utrzymaniu uwięzowym. W tym systemie praktycznie cała dbałość o higienę legowisk i właśnie higiena doju jest w rękach człowieka. Jak więc podejść do tego tematu żeby jakość higieniczna mleka nie musiała spędzać hodowcy snu z oczu? Przede wszystkim rozsądnie.
Niezaprzeczalnym faktem jest, iż odpowiednia higiena doju to przede wszystkim higiena produktu czyli mleka.
fot. dr inż. Marta Iwaszkiewicz
System wolnostanowiskowy a uwięzowy — czy czyszczenie wymion wygląda inaczej?
Wolnostanowiskowy
Większą część pracy wykonują systemy utrzymania czystości. Dzięki temu powierzchnia wymion jest zwykle czystsza, a etap mycia krótszy.
Uwięzowy
Tu rolnik odpowiada za każdy element higieny. Brudniejsze legowiska i kontakt wymienia z podłożem powodują, iż czyszczenie wymion jest bardziej czasochłonne i wymaga rygorystycznej powtarzalności.
Choć warunki w obu systemach się różnią, sam proces dezynfekcji przedudojowej jest identyczny i nie może być pomijany.
Dlaczego czyszczenie wymion jest tak ważne?
Podczas doju do aparatu udojowego może trafić wszystko, co znajduje się na powierzchni strzyku. Wilgoć, resztki obornika, brud z legowiska czy zaschnięta mieszanka gnojowicy to idealne środowisko dla bakterii odpowiedzialnych za mastitis. Każdy niedokładnie umyty strzyk zwiększa ryzyko zapalenia wymienia i pogarsza parametry mleka, co wprost obniża opłacalność produkcji mleka.
W dużych fermach wspierają to systemy usuwania nieczystości i automatyka dbająca o czystość korytarzy. W systemach uwięzowych cała higiena zależy od człowieka, dlatego procedura czyszczenia musi być konsekwentna i powtarzalna.
Na czym polega higiena doju?
Dezynfekcja strzyków przed udojowa
Mycie strzyków przed dojem to nie tylko kwestia estetyki, ale przede wszystkim podstawowy element profilaktyki zdrowotnej, który ma bezpośredni wpływ na rentowność hodowli. Czyste strzyki minimalizują ryzyko przeniesienia bakterii do mleka oraz do kanału strzykowego, ponieważ ograniczają kontakt drobnoustrojów z urządzeniem udojowym, co jest częstą przyczyną zapalenia wymienia (mastitis).
Inwestycja w odpowiednie produkty do mycia strzyków to inwestycja w spokój ducha i stabilność produkcji, dlatego powinna być elementem stałej procedury. Jednak sam środek nie wystarczy — liczy się również powtarzalność i technika wykonania. Natomiast podstawowy zestaw każdego dojarza obejmuje ściereczki lub chusteczki do mycia strzyków, roztwór płynu lub piany myjącej (do piany potrzebny jest kubek) oraz chusteczki lub suche ręczniki do wytarcia wymion. Mimo to kluczowa pozostaje dokładność całego procesu, która decyduje o jakości higienicznej mleka.
Higiena aparatów udojowych oraz przygotowanie dojarza
Higiena przed i po udojowa jest niezmiernie ważna, ale musimy również pamiętać o urządzeniach udojowych. Gumy strzykowe mają bezpośredni kontakt z wymieniem przynajmniej dwa razy dziennie przez cały rok i są z jednym ze źródeł przenoszenia patogenów z krowy na krowę ( choćby na 6 kolejnych sztuk). Podstawowe działania dotyczące czystości instalacji udojowej obejmują stosowanie produktów: Kwaśnych i Alkalicznych. Nie można zapomnieć o odpowiednim stroju dojarza. Obowiązkowo musi on być wyposażony w rękawice i rękawy nitrylowe oraz fartuch.
Dezynfekcja po udojowa
Po przeprowadzonym doju strzyki należy zdezynfekować środkami do tego przeznaczonymi. Dipping poudojowy nakładamy na całą powierzchnię skóry strzyku specjalnym kubkiem do dippingu, zaraz po zdjęciu urządzenia do doju. Jest to najwygodniejszy sposób dezynfekcji poudojowej oraz najbardziej skuteczny. Bardzo istotne jest by dobrać odpowiednie środki np. biorąc pod uwagę temperaturę otoczenia lub narażenie na promienie słoneczne ( jeżeli krowy są pastwiskowane).
Higiena doju – konieczność czy zbytek troski?
W trakcie swojej pracy zawodowej spotkałam się z wieloma opiniami. Myć wymiona czy nie myć. Nie o mycie sensu stricte tutaj chodzi, a o dezynfekcję. Przed dojem istnieje możliwość wprowadzenia bakterii znajdujących się na wymionach do aparatów udojowych i tym samym pogorszyć jakość higieniczną mleka. Myjąc wymię „na mokro” wcale nie polepszamy sprawy gdyż pozostała na wymionach woda przeniesie bakterie i pomimo starań efekt będzie niezadowalający. Stąd tak istotny dobór odpowiednich preparatów do dezynfekcji przed udojowej.
Inny problem napotykamy po doju. Powiedziałabym bardziej złożony i istotniejszy. Mianowicie. Nie jest tajemnicą, iż kanał strzykowy po doju zostaje otwarty tworząc furtkę dla bakterii środowiskowych, które mogą wniknąć do wymienia i spowodować wiele niepożądanych skutków ogólnie nazywanych MASTITIS.
Jakie są konsekwencje oddania do mleczarni mleka ze zbyt dużą ilością bakterii czy komórek somatycznych? Każdy producent mleka wie: dyskwalifikacja partii mleka i jego utylizacja czyli koszty, a nie wynagrodzenie za produkt. Niezwykle ważnym jest zatem dobór środków do dezynfekcji. Muszą one być sprawdzone i skuteczne. W tej materii nie ma mowy o oszczędzaniu i stosowaniu półśrodków czy o kombinowaniu. Reguły są sztywne i trzeba ich przestrzegać!
Przygotowanie strzyków a mastitis — zależność jest bezpośrednia
Zapalenie wymienia najczęściej zaczyna się od kontaktu bakterii ze skórą strzyka lub jego kanałem. Czyszczenie wymion przed dojem ogranicza ten kontakt, a tym samym:
- poprawia zdrowotność stada,
- zmniejsza częstotliwość leczenia,
- podnosi wydajność i stabilność produkcji,
- poprawia jakość higieniczną mleka dostarczanego do mleczarni.
Czego nie robić podczas czyszczenia wymion?
Najczęstszy błąd to mycie „na mokro” bez dokładnego osuszenia. Pozostała woda:
- przenosi bakterie do wnętrza kubków,
- zwiększa ryzyko podrażnień skóry,
- może wpływać na parametry mleka.
Drugim błędem jest stosowanie jednego ręcznika do kilku sztuk — to mechaniczne przenoszenie patogenów i szybka droga do wzrostu liczby komórek somatycznych.
Co możesz zrobić teraz w swoim gospodarstwie mlecznym?
Jeśli chcesz poprawić jakość mleka i ograniczyć mastitis, zacznij od ujednolicenia procedury czyszczenia wymion. To najtańszy i najszybszy sposób na podniesienie higieny doju.
- Ustal jedną, stałą procedurę czyszczenia wymion i stosuj ją za każdym razem.
- Dobierz środek przedudojowy do warunków w oborze i stanu skóry wymion.
- Dbaj o czystość legowisk — mniej brudu to szybsza i skuteczniejsza dezynfekcja.
- Szkol dojarzy — powtarzalność jest ważniejsza niż tempo pracy.
- Zapewnij wysoki standard higieny aparatu udojowego przez naprzemienne mycie preparatami kwaśnymi i alkalicznymi.
Reasumując
Odpowiednie procedury i praktyki dezynfekcji udojowej są podstawą ochrony zdrowia bydła, dlatego bezpośrednio wpływają na jakość mleka i stabilność produkcji. Każde gospodarstwo musi dostosować przygotowanie wymion do własnych warunków, ponieważ wielkość stada i system utrzymania decydują o wyborze metody i środków. Mycie i dezynfekcja to dwa etapy, które tworzą jeden proces — wymagający precyzji, jednak możliwy do pełnej standaryzacji. W praktyce to powtarzalność działań buduje skuteczność, ale każdy błąd zwiększa ryzyko mastitis i straty produkcyjne. Systematyczność pozostaje kluczowa, mimo to warto regularnie oceniać procedury, natomiast ich prawidłowe wykonanie przekłada się na bezpieczeństwo całego stada i efektywność pracy dojarzy.
Na koniec warto dodać, iż wymagania związane z adekwatną higieną doju przy produkcji mleka publikują również Powiatowe Oddziały Inspektoratu Weterynarii.
