Dopuszczenie do jednostkowego zastosowania urządzeń przeciwpożarowych – w tym PWP – jako wyrobów budowlanych

6 godzin temu

Przeciwpożarowe wyłączniki prądu a dopuszczenie do jednostkowego zastosowania

Kwestia dopuszczenia do jednostkowego zastosowania urządzeń przeciwpożarowych w ostatnim czasie budzi w środowisku pożarniczym wiele kontrowersji – głównie odkąd na rynku pojawiły się certyfikowane przeciwpożarowe wyłączniki prądu (PWP).

Na wstępie można zadać dwa pytania:

Czy indywidualną dokumentację techniczną urządzenia przeciwpożarowego (takiego jak centrala sterująca wentylacją przeciwpożarową, pompy przeciwpożarowe, zawory i armatura gaśnicza, centrale zasilająco-sterujące urządzeniami przeciwpożarowymi, przeciwpożarowe wyłączniki prądu) lub wewnętrznych drzwi przeciwpożarowych wymienionych w rozporządzeniu [3] można sporządzać w sposób dowolny, bez ograniczeń?
Czy decyzję o zastąpieniu urządzenia przeciwpożarowego, dla którego wymagane są Krajowa Ocena Techniczna, Krajowy Certyfikat Stałości adekwatności Użytkowych oraz Krajowa Deklaracja adekwatności Użytkowych (zwane dalej „Certyfikatami”), może podjąć wyłącznie projektant?

DIY systemów bezpieczeństwa podlegających certyfikacji na mocy ustawy?

Ustawa [1] nie definiuje pojęcia jednostkowego zastosowania, przytaczam zatem definicję ze Słownika Języka Polskiego PWN [8]: „jednostkowy to taki, który zdarzył się tylko raz, lub dotyczący pojedynczej rzeczy”. Czy zatem intencją ustawodawcy było, aby seryjnie produkowane certyfikowane wyroby można było zastępować w każdym przypadku i bez ograniczeń wyrobami wykonanymi jednostkowo? Skutkuje to w rzeczywistości brakiem ustalonych wymagań dla wyrobów, a o ich adekwatnościach, stopniu zaawansowania i funkcjonalności decyduje każdorazowo projektant. Zaznaczyć należy, iż wyroby dopuszczone jednostkowo nie podlegają badaniom (poza ewentualnym sprawdzeniem funkcjonalnym) i nie mogą być znakowane znakiem „B” – co czyni je czasami trudnymi do fizycznego zlokalizowania w obiekcie.

Wyobraźmy sobie sytuację, iż na „odbiór” nowo budowanej fabryki przyjeżdżają strażacy Państwowej Straży Pożarnej (PSP) i dowiadują się, iż zdolni projektanci i pracownicy zatrudnieni w tej fabryce zaprojektowali i wykonali wszystkie urządzenia przeciwpożarowe samodzielnie na podstawie indywidualnych dokumentacji technicznych sporządzonych w oparciu o art. 10 ust. 1 ustawy [1]. Stają oni wówczas przed następującymi dylematami:

Czy można pominąć obowiązek certyfikacji? Mówimy tu o wyrobach budowlanych wymienionych w rozporządzeniu [3], dla których z uwagi na brak zharmonizowanych Norm Europejskich lub Europejskich Aprobat Technicznych istnieje obowiązek sporządzenia Krajowej Oceny Technicznej.
Jakie stanowisko powinien zająć organ PSP podczas oceny takich wyrobów?

Aby rozwiązać te wcale nie hipotetyczne problemy, wystąpiłem z zapytaniami do Ministra Rozwoju i Technologii (MRiT) odpowiedzialnego za obszar projektowy oraz do Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego (GUNB), w którego kompetencjach leży poprawność wprowadzania wyrobów budowlanych do obrotu. Oba podmioty nie mogą interpretować wydanych przepisów, ale mają prawo i obowiązek wyjaśniania ich treści.

Wyroby do jednostkowego zastosowania – w tym przeciwpożarowe włączniki prądu – w świetle prawa

Z otrzymanych pisemnie, podpisanych, a więc oficjalnych wyjaśnień GUNB [6] oraz MRIT [7] wynika, iż aby zastosować procedurę jednostkową, muszą zaistnieć wyjątkowe okoliczności i należy spełnić szereg wymagań. Pisma te oraz wyjaśnienia zawarte na stronie GUNB [15] definiują następująco pojęcie wyrobu przeznaczonego do jednostkowego zastosowania (dalej jako „wyrób jednostkowy”):

(…) wyrób nie jest produkowany seryjnie, z przeznaczeniem do powszechnego stosowania. Może być zastosowany jedynie w szczególnych przypadkach i z uwagi na specjalne potrzeby obiektu oraz musi zostać wykonany według indywidualnej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez projektanta (konkretnego) obiektu lub z nim uzgodnionej, dla których producent wydał oświadczenie, iż zapewniono zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz z przepisami.

Jednocześnie odpowiedź GUNB [6] wskazuje na konieczność uzasadnienia zastosowania procedury jednostkowej.

Ani z wyjaśnień GUNB [6] czy MRIT [7], ani z ustawy [1] nie wynika, o jakiego projektanta chodzi, jeżeli przy sporządzaniu projektu uczestniczyło wielu projektantów tej samej branży, np. projektanci przyłącza elektrycznego stacji TRAFO, rozdzielni głównej, klimatyzacji, instalacji PV i magazynu energii, zasilania pomp pożarowych. Często o takie uzgodnienia występuje się do architekta, który decyduje, czy w swoim „dziele” dopuszcza jakiekolwiek odstępstwa.

Jednostkowe zastosowanie a przepisy rozporządzenia [3]

Z ograniczenia dotyczącego stosowania wyrobów, zawartego w art. 5 ust. 1 ustawy [1] wynika, iż wyrób budowlany objęty normą zharmonizowaną lub zgodny z europejską oceną techniczną może być wprowadzony do obrotu lub udostępniony na rynku krajowym wyłącznie zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr 305/2011 (obecnie zmienionym na (UE) 2024/3110) [4].

Rozporządzenie [3] stanowi o tym następująco:

1) wyrób nie jest przeznaczony do powszechnego stosowania,
2) wyrób nie jest objęty normą zharmonizowaną w rozumieniu rozporządzenia (UE) [4] ani nie jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną,
3) wyrób został wykonany według indywidulanej dokumentacji technicznej, sporządzonej przez projektanta (danego) obiektu lub z nim uzgodnionej,
4) producent wydał oświadczenie, iż zapewniono zgodność wyrobu budowlanego z tą dokumentacją oraz z przepisami.

Spróbujmy rozwinąć powyższe określenia.

Ad. 1. Ograniczenie dotyczące powszechności stosowania – chodzi tutaj o wyroby występujące w ochronie przeciwpożarowej niezwykle rzadko jak wysokowydajne pompy pożarowe zasilane często silnikami elektrycznymi 6 kV, bramy pożarowe do hangarów lotniczych, zdalne systemy sterujące działkami wodnymi, systemy inertyzacji obszarów niebezpiecznych, systemy oparte o specjalne środki gaśnicze, np. dozowniki piany sprężonej. Wynika z tego, iż procedura jednostkowa nie powinna być stosowana w przypadku wyrobów tak powszechnie stosowanych w budownictwie, jak drzwi przeciwpożarowe czy przeciwpożarowe wyłączniki prądu.

Ad. 2. Wyrób nie jest objęty normą zharmonizowaną – a zatem do procedury jednostkowego zastosowania co do zasady nie można stosować wyrobów oznaczonych znakiem CE. Wątpliwości budzi tu wykorzystywanie wyłącznika lub rozłącznika (zgodnych odpowiednio z normami zharmonizowanymi [9], [10] i znakowanych znakiem CE) jako PWP. Aby nie naruszać przepisów ustawy [1], projektant powinien zaprojektować indywidualnie te aparaty. Tym samym stosowanie procedury wyrobu budowlanego dopuszczonego do jednostkowego zastosowania oznacza, iż wyrób: nie może być produkowany seryjnie, z przeznaczeniem do stosowania powszechnego; nie może stanowić przedmiotu swobodnego handlu, tj. nie może być odstąpiony, sprzedany bądź przekazany w celu zastosowania w innym obiekcie budowlanym.

Są tego logiczne konsekwencje. Produkcja seryjna charakteryzuje się wytwarzaniem wyrobów o podobnej charakterystyce, podobnym sposobem. O serii produktów można mówić już przy wytwarzaniu kilkunastu sztuk wyrobu. Nie można wyprodukować „jednostkowo” np. 100 szt. jednakowych, typowych wymiarowo drzwi przeciwpożarowych różniących się jedynie numerem pokoju hotelowego, do którego prowadzą, lub przeciwpożarowe wyłączniki prądu o jednakowych parametrach dla kilku identycznych budynków, różniących się wyłącznie adresem czy kolorem elewacji.

Ad. 3. Art. 10 ust. 1 ustawy [1] znajduje zastosowanie wyłącznie w szczególnych przypadkach: dotyczy wyrobu budowlanego, który wymaga indywidualnego zaprojektowania i wytworzenia z uwagi na specjalne, niestandardowe potrzeby, dla jednego, konkretnego zastosowania. Wymaga to często dostosowania urządzeń produkcyjnych do wytworzenia wyrobu. Jednocześnie o wymaganiach indywidualnych możemy mówić wówczas, gdy znajdujące się na rynku produkty certyfikowane nie spełniają wymagań wynikających z założeń projektowych.

Ad. 4. Wyrób w procesie jednostkowym nie może stanowić swobodnego obrotu handlowego (produkowany jest dla konkretnego obiektu), a zatem niezgodna z ustawą [1] jest sprzedaż PWP drogą internetową, gdzie producenci, nie znając przeznaczenia wyrobu, dostarczają typową dokumentację, która nie została zindywidualizowana względem konkretnego obiektu. Ubolewać należy, iż uprawnieni projektanci wykorzystują takie dokumentacje, podpisując je jako własne.

W jakim zatem celu wytwarzać wyroby indywidualne, kiedy na rynku są dostępne przebadane, certyfikowane wyroby i nic nie stoi na przeszkodzie, aby je stosować?

Sens prawny jednostkowego zastosowania

Dlaczego ustawodawca dopuszcza rozwiązania, których jakość i pewność skutecznego zadziałania na wypadek pożaru nie jest potwierdzona badaniami? Otóż nie po to, by omijać proces obowiązkowego potwierdzania jakości wyrobów służących bezpieczeństwu. W mojej ocenie chodzi tutaj o stworzenie możliwości projektowania i wznoszenia obiektów niestandardowych – o szczególnych wymaganiach (rys. 1).

Drugi powód to specjalne wymagania dla urządzeń, jakie mogą powstać przy realizacji obiektów nietypowych, dla których z uwagi na rzadkie występowanie nie opracowano jeszcze wymagań normowych (rys. 2).

Zaznaczyć należy, iż takie przypadki występują bardzo rzadko, stąd nazwano je w ustawie [1] jednostkowymi, zgodnie z definicją językową [8]. Zastrzeżenia budzi podejście niektórych projektantów, którzy sprzedają drogą elektroniczną gotowe projekty typowych rozwiązań stosowanych w budownictwie powszechnym do tzw. „zastosowań jednostkowych”. Budzi to słuszne obawy rzeczoznawców ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych (dalej jako „rzeczoznawcy”), ponieważ poświadczają oni zgodność projektu z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej urządzeń niesprawdzonych przez niezależną jednostkę badawczą. Bezzasadne wprowadzenie do obrotu wyrobów budowlanych, dla których wymagany jest certyfikat, może również przyczynić się do problemów z przekazaniem obiektu do użytkowania (zob. wyjaśnienia GUNB [6]). PSP może również wnieść uwagi w zakresie funkcjonalnym. Z punktu widzenia ubezpieczyciela niepoprawne wprowadzenie do obrotu wyrobu budowlanego może być potraktowane jako wada, błąd w sztuce i skutkować brakiem lub ograniczeniem wypłaty odszkodowania.

Przeciwpożarowe wyłączniki prądu – błędy projektowe z niewiedzy

Częstym błędem powtarzanym przez projektantów jest niezrozumienie wymagań § 183 warunków technicznych [2], jeżeli chodzi o odcięcie dopływu prądu elektrycznego do wszystkich obwodów, z wyjątkiem tzw. obwodów pożarowych. Najprościej rzecz ujmując, w kubaturze budynku nie może być prądu po uruchomieniu przycisku sterującego PWP we wszystkich obwodach bytowych – nieważne, czy zasilanie przychodzi od sieci energetycznej, agregatu prądotwórczego, UPS, czy z dachu lub ściany od paneli PV. Tymczasem w błędnej praktyce projektowej najczęściej urządzenie wykonawcze (UW PWP) zasterowane przez przycisk sterujący PWP wyłącza jedynie zasilanie sieci energetycznej, a dla pozostałych urządzeń wydawane są różne „dziwne rozwiązania”, niegwarantujące odcięcia prądu, jak np. przesłanie sygnału sterującego do EPO (Emergency Power Off) czy poleganie na niecertyfikowanych elektronicznych zabezpieczeniach systemowych producentów paneli PV i magazynów energii.
Należy zaznaczyć, iż jedyne pewne wyłączenie gwarantuje certyfikowana sekcja PWP wyposażona w rozłącznik izolowany (przerwa powietrzna pomiędzy stykami), a wszystkie „elektroniczne gadżety” mogą pełnić wyłącznie funkcje pomocnicze. Na rys. 4 i 5 przedstawiono schematycznie niepoprawne i poprawne rozwiązanie.

Urządzenie elektroniczne o nazwie EPO uruchamiane jest najczęściej w wyniku podania sygnału zwarcia lub rozwarcia 2-przewodowego toru sygnałowego. Oba te stany: zwarcie (bo w wyniku temperatury płonie izolacja przewodu) oraz rozwarcie (bo przewód się przepalił) mogą wystąpić w warunkach pożaru, powodując efekt odwrotny do zamierzonego.

Innym błędem popełnianym przy projektowaniu rozdzielnic na cele przeciwpożarowe jest pomijanie wymagań normy PN-EN 12101-10:2007 [11] dotyczącej zasilania urządzeń wentylacji przeciwpożarowej. Zapisy normy są obowiązkowe z uwagi na przywołanie w § 12.2.1 rozporządzenia MSWIA [5]. Często i rzeczoznawcom umyka ten wymóg – skupiają się wyłącznie na § 12 ust. 9 warunków technicznych [2], dotyczącym wydzielenia pożarowego rozdzielni elektrycznej, a przecież równie istotny jest odpowiedni dobór jej wyposażenia. W tym przypadku niedopuszczalna jest procedura jednostkowa, bo przywołana norma jest zharmonizowana [11].

Kolejnym spotykanym błędem jest wykorzystywanie SSP do bezpośredniego sterowania i realizacji scenariuszy dla urządzeń przeciwpożarowych pracujących w warunkach pożaru. Pomijając już fakt, iż funkcjonalności takiej nie przewidują podstawowe wymagania projektowe zawarte w PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 [12], to urządzenia te są w całości wykonane z plastiku, więc w trakcie pożaru po prostu się spalą. W mojej ocenie problematyka projektowania zasilania i sterowań w ochronie przeciwpożarowej wymaga szerszego omówienia w oddzielnym artykule.

Czy przeciwpożarowe wyłączniki prądu mogą pełnić aktywną funkcję przeciwpożarową?

Odpowiedź na to pytanie brzmi – tak, o ile PWP został zaprojektowany do wykonania takiej funkcji, a ta funkcjonalność została potwierdzona certyfikatem niezależnej jednostki badawczej.

Wyobraźmy sobie budynek typu pensjonat (rys. 6), którego wykorzystanie odbywa się okresowo, nadzorowany przez instalację SSP. Pożar w takim budynku może powstać w wyniku oddziaływania cieplnego, pozostawionego bez nadzoru grzejnika elektrycznego na palnej wykładzinie dywanowej. Następuje powolny proces nagrzewania i żarzenia z emisją dymu. Czujka wykrywa pożar w pierwszej fazie i, jeżeli system SSP jest sprzężony w sposób automatyczny z PWP, to ten dokonuje wyłączenia zasilania w budynku i równocześnie ustaje zasilanie grzejnika, który był źródłem zagrożenia. W takim przypadku przeciwpożarowe wyłączniki prądu mogą uratować obiekt przed pożarem. Według statystyk większość pożarów powstających w obiektach wynika z nieprawidłowej pracy (zwarcia) instalacji elektrycznej. W omawianym przypadku nie zadziałają żadne zabezpieczenia elektryczne (wyłączniki różnicowo-prądowe czy nadprądowe), ponieważ instalacja elektryczna funkcjonuje poprawnie, a zagrożenie jest wynikiem zaniedbania człowieka.

Podobna sytuacja może wystąpić w przypadku odcięcia zasilania w przestrzeni zagrożonej wybuchem, w której wcześniej wykryto awarię, np. przekroczenie niebezpiecznego stężenia wybuchowego.

Wynika z tego, iż w wielu sytuacjach przeciwpożarowe wyłączniki prądu mogą przyczyniać się bezpośrednio do przeciwdziałania powstaniu pożaru, wymaga to jednak uwzględnienia takiego zastosowania w scenariuszu pożarowym i odpowiedniego zaprojektowania urządzeń. Niektóre znajdujące się na rynku konstrukcje certyfikowanych PWP mają zaimplementowany moduł kontrolno-sterujący, pozwalający na realizację takich scenariuszy. Kontrolują również stan przewodów na przerwę i zwarcie, podobnie jak w systemie SSP, co w połączeniu z możliwością pracy sieciowej i współpracy z integratorem (SIUP) oraz CSP podnosi bezpieczeństwo budynku [13], [14].

Można tu zadać pytanie, czy uprawniony projektant instalacji elektrycznej zna specyfikę pożarową obiektu oraz możliwości sprzętowe urządzeń i potrafi je wykorzystać? Brak uprawnień projektowych i wiedzy w zakresie ochrony przeciwpożarowej spycha wszystkie te kompetencje na rzeczoznawców, którzy z konieczności muszą wspierać projektantów. Czasem pomocą służą strażacy PSP podczas przekazywania obiektu do użytkowania czy rutynowej kontroli.

Przeciwpożarowe wyłączniki prądu i inne urządzenia p.poż. a procedura jednostkowa – podsumowanie

1. Przeciwpożarowe wyłączniki prądu obok funkcji przeciwporażeniowej mogą w szczególnych warunkach wprost pełnić funkcję przeciwpożarową, wyłączając na etapie wczesnej detekcji zasilanie budynku lub przestrzeni zagrożonej wybuchem. Do tego celu wymagane jest dostosowanie PWP do współpracy z systemem wykrywającym zagrożenie. Takie rozwiązania są możliwe z zastosowaniem certyfikowanych rozwiązań.
2. Zastosowanie procedury jednostkowej w przypadku urządzeń przeciwpożarowych musi być poprzedzone uzasadnieniem, z którego wynika, iż ze względów projektowych nie jest możliwe zastosowania wyrobu certyfikowanego w myśl wymagań rozporządzenia [3].
3. Do zastosowania procedury jednostkowej upoważniają jedynie szczególne wymagania dla urządzenia, o parametrach, jakich nie posiadają wyroby certyfikowane, lub/i szczególne potrzeby obiektu, np. inżynieryjnego, podwodnego, obciążonego oddziaływaniem chemicznym.
4. W żadnym przypadku procedura jednostkowa nie może być traktowana jako rozwiązanie zamienne, polegające na zastąpieniu wyrobu certyfikowanego o tych samych parametrach wyrobem jednostkowym jedynie ze względu na korzyści finansowe. Tu chodzi o bezpieczeństwo!
5. W ochronie przeciwpożarowej prąd elektryczny pełni jedynie funkcję pomocniczą, a podstawowe wymagania dla urządzeń dotyczą ich funkcjonowania w warunkach pożaru, dlatego najważniejsze wymagania dla tych urządzeń powinni określać rzeczoznawcy wraz z projektantami branżowymi. Projektanci nie powinni wymuszać uzgodnienia rozwiązań niecertyfikowanych, zasłaniając się ceną wyrobów certyfikowanych lub brakiem wiedzy o nich.
6. Decyzja o doborze urządzeń w procedurze jednostkowej musi być podejmowana kolegialnie z uwzględnieniem nie tylko wymagań projektanta, ale również wymagań rzeczoznawcy, inwestora lub/i ubezpieczyciela, ponieważ zastosowanie takiego rozwiązania może się wiązać z problemami przy przekazaniu do użytkowania obiektu czy jego ubezpieczeniu.
7. Stosowanie procedury jednostkowej bez należytego uzasadnienia – tam, gdzie nie występują szczególne wymagania dla urządzenia ani szczególne potrzeby obiektu, a wyrób jest powszechnie stosowany (jak przeciwpożarowe wyłączniki prądu czy drzwi przeciwpożarowe) – należy uznać za niedopuszczalne omijanie obowiązującego prawa.
8. Odcięcie dopływu prądu przez PWP w myśl art. 183 warunków technicznych [2] musi dotyczyć całej kubatury budynku, a więc musi uwzględniać odcięcie zasilania wchodzącego od strony dachu od paneli fotowoltaicznych czy od strony agregatu prądotwórczego, magazynu energii i UPS. Niedopuszczalne jest odcięcie zasilania elektrycznego poprzez podanie sygnału na EPO (Emergency Power Off), zamiennie do zastosowania sekcji PWP (certyfikowanego urządzenia wykonawczego). Za pewne wyłączenie uważać należy jedynie przerwę powietrzną, jaka powstaje przez zastosowanie rozłącznika izolowanego.
9. Przy projektowaniu zasilania urządzeń przeciwpożarowych, w szczególności wentylacji przeciwpożarowej, należy stosować rozdzielnice znakowane znakiem CE na zgodność z normą [11].
10. SSP nie może być wykorzystywany do bezpośredniego sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi. Przy projektowaniu należy zakładać iż po wykryciu, zasygnalizowaniu i przekazaniu alarmu pożarowego II stopnia urządzenia te spełniły swoje zadania i mogą się spalić.
11. Ubolewać należy, iż brak jest w specjalności budowlanej o nazwie: „projektant urządzeń przeciwpożarowych”, ponieważ jak wykazuje praktyka, typowi branżowcy bez szczegółowego przeszkolenia popełniają podstawowe błędy.
12. Przeciwpożarowe wyłączniki prądu, podobnie jak inne urządzenia przeciwpożarowe, powinny znaleźć swoje miejsce w scenariuszu pożarowym. SSP i/lub SIUP powinny znać i sygnalizować stany pracy PWP (załączenie, wyłączenie, uszkodzenie, oczekiwanie na wyłączenie ze zwłoką czasową i inne).
13. Niektóre periodyki i uznani w środowisku projektanci wprowadzają w błąd opinię publiczną, nakłaniając do rutynowego stosowania procedury dopuszczenia do jednostkowego zastosowania w stosunku do wyrobów powszechnie stosowanych i seryjnie produkowanych, dla których wymagana jest certyfikacja.

Literatura

[1] Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1213).
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 poz.1225 ze zm).
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 1 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania adekwatności użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz.U. 2023 poz. 873).
[4] Rozporządzenie 2024/3110 w sprawie ustanowienia zharmonizowanych zasad wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylenia rozporządzenia (UE) nr 305/2011.
[5] Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 kwietnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad wydawania dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz.U. Nr 85 poz. 553).
[6] Pismo GUNB znak DWB.4131.159.2022 z dnia 1 grudnia 2022 r., dostęp: www.cerbex.pl.
[7] Pismo MRiT, znak DAB-III.7120.20.2022 z dnia 14 listopada 2022 r., dostęp: www.cerbex.pl.
[8] Słownik Języka Polskiego PWN.
[9] PN-EN 60947-2:2018-01 + A1:2020-06 – Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapięciowa – Część 2: Wyłączniki.
[10] PN-EN 60947-3:2021-07 – Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapięciowa – Część 3: Rozłączniki, odłączniki, rozłączniki izolacyjne i zestawy łączników z bezpiecznikami topikowymi.
[11] PN-EN 12101-10:2007 – Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła – Część 10: Zasilacze.
[12] Specyfikacja Techniczna PKN-CEN/TS 54-14:2020-09 – Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji.
[13] CNBOP-PIP-KOT-2022/0331-1013 wydanie 3 – Przeciwpożarowy wyłącznik prądu – zestaw – Urządzenie wykonawczo-sygnalizujące typu CX2004.
[14] ITB-KOT-2018/0514 wydanie 3 – Centrala sterująca Cx-1201 stosowana w systemach kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła oraz w systemach sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi.
[15] https://www.gunb.gov.pl/strona/wyjasnienia-przepisow-o-wyrobach-budowlanych.