11 miesięcy temu
Agencja Informacyjna: Czy Fundusz Kościelny zostanie zlikwidowany? Nowy rząd zapowiedział, iż w budżecie Państwa zostanie ujęty po raz ostatni w 2024 r.
Fundusz Kościelny w Polsce jest tematem, który wywołuje wiele dyskusji. Jego istnienie i rola w społeczeństwie są często przedmiotem debat, zarówno wśród zwolenników, jak i przeciwników. W tym artykule przyjrzymy się, czym jest Fundusz Kościelny, jakie ma znaczenie oraz jak wpływa na polskie społeczeństwo i finanse publiczne.
Spis treści
Czym jest Fundusz Kościelny?
Fundusz Kościelny to specjalny fundusz utworzony w Polsce, którego głównym zadaniem jest finansowanie działalności Kościołów i innych związków wyznaniowych. Jego historia sięga czasów PRL, gdy w 1950 roku, w wyniku porozumienia między państwem polskim a Kościołem katolickim, utworzono mechanizm finansowy mający zrekompensować Kościołowi majątek ziemski, które zostały odebrane mu przez komunistyczną władzę.
Fundusz miał więc charakter odszkodowania za utracone przez Kościół Katolicki korzyści, jakie mógłby posiąść w wyniku gospodarowania swoimi przedwojennymi nieruchomościami. Przy czym korzystają z niego wszystkie związki wyznaniowe, nie tylko Kościół Katolicki. Część z tych związków nie utraciła żadnych majątków na rzecz komunistycznego państwa, jednak jest dzisiaj beneficjentem Funduszu.
Źródła finansowania Funduszu Kościelnego
Fundusz Kościelny jest finansowany głównie z budżetu państwa. W powszechnej opinii środki te pochodzą z podatków płaconych przez obywateli, co często jest przedmiotem kontrowersji. Jednak nie jest to do końca prawdą, państwo ma bowiem szereg innych dochodów, również z tytułu przejętych przez komunistów majątków kościelnych czy dochodów spółek skarbu państwa.
W debacie publicznej zwykle pomija się ten aspekt i sugeruje, iż do Funduszu Kościelnego muszą dokładać się wszyscy obywatele, także niewierzący. Na tym zaś budowana jest narracja, iż państwo opłaca działalność Kościoła Katolickiego, który zdaniem części środowisk powinien być finansowany finansowany bezpośrednio przez wiernych czy ofiary składane w kościołach.
Boże Narodzenie w Kościele KatolickimJakie są cele Funduszu Kościelnego?
Głównym celem Funduszu Kościelnego jest wsparcie działalności religijnej i kultowej różnych wyznań. Obejmuje to finansowanie utrzymania budynków sakralnych, wypłaty dla duchownych, a także wsparcie dla działalności charytatywnej prowadzonej przez Kościoły. Środki z Funduszu Kościelnego w największej mierze są przeznaczone na opłacenie składek na ubezpieczenia społeczne osób duchownych (składki ZUS), czyli de facto wracają one do państwowej kasy.
Pozostała część Funduszu Kościelnego Kościelnego jest przeznaczona na wspomaganie kościelnej działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej, a także inicjatyw związanych ze zwalczaniem patologii społecznych oraz współdziałania w tym zakresie organów administracji rządowej. Środki z tego funduszu są przeznaczone także a na odbudowę, remonty i konserwację obiektów sakralnych o wartości zabytkowej. Wszystkie te zadania są również de facto obowiązkami państwa, które powinno dbać zarówno o zabytki, wychowanie młodzieży jak i pomoc potrzebującym.
Kontrowersje wokół Funduszu Kościelnego
Fundusz Kościelny jest przedmiotem debat publicznych. Krytycy wskazują na brak przejrzystości i publicznej kontroli nad wydatkowaniem środków. Podnoszą również kwestię oddzielenia Kościoła od państwa i argumentują, iż finansowanie religii z budżetu państwa jest z tym zasadniczo sprzeczne. Krytycy również zdają się nie dostrzegać faktu, iż w większości państw UE państwo w znaczący sposób finansuje działalność kościoła.
Fundusz Kościelny – jaka przyszłość w Polsce
Przyszłość Funduszu Kościelnego w Polsce staje pod znakiem zapytania. Premier Donald Tusk zapowiedział na konferencji 27 grudnia 2023 r., iż Fundusz Kościelny będzie zlikwidowany w 2025 r. Ma go zastąpić bliżej nieokreślony mechanizm, który ma wypracować międzyresortowy zespół. W skład zespołu wejdą politycy KO i Lewicy.
Odpowiedź Kościoła na zapowiedź likwidacji
W sprawie likwidacji Funduszu Kościelnego głos Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski.
– Wobec zapowiedzi likwidacji Funduszu Kościelnego warto przypomnieć najpierw, iż powstał on jako forma rekompensaty dla kościołów i innych związków wyznaniowych za przejęte od nich przez Państwo nieruchomości ziemskie – czytamy w oświadczeniu bp Artura G. Mizińskiego, Sekretarza Generalnego Konferencji Episkopatu Polski. – (…) W związku z planami zastąpienia Funduszu innymi rozwiązaniami o charakterze prawno-podatkowym Kościół katolicki jest otwarty na dialog w tej sprawie. Gotowość do prowadzenia rozmów w powyższej kwestii wykazał już w latach 2012/2013.
Jeśli obecna sytuacja wymaga powrotu do prac nad zmianami obowiązujących przepisów dotyczących finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych w naszym kraju należy zadbać, aby dokonywało się to w zgodzie z postanowieniami Konkordatu, a także konstytucyjną zasadą konsensualnej formy regulacji relacji między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. Z Funduszu Kościelnego bowiem korzystają dziś wszystkie związki wyznaniowe o uregulowanej sytuacji prawnej –
– stwierdził bp Artur G. Miziński, Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski.
św. Jan Paweł IIRóżnorodne modele finansowania kościołów w Europie
Finansowanie kościołów w krajach Unii Europejskiej różni się w zależności od ich historycznego i kulturowego kontekstu. W niektórych państwach, takich jak Grecja i Dania, kościoły są głównie utrzymywane przez państwo. W Grecji kościół prawosławny, a w Danii kościół luterański, traktowane są jako instytucje narodowe, pełniące ważne funkcje społeczne. W tych krajach duchowni często mają status urzędników państwowych.
Model partycypacyjny w większości państw UE
Większość państw Unii Europejskiej stosuje model partycypacyjny, w którym państwo współuczestniczy w finansowaniu kościołów i związków wyznaniowych. Ten model ma swoje korzenie w sekularyzacji dóbr kościelnych w Europie od XVIII wieku. W wyniku konfiskaty dóbr kościelnych, państwa europejskie ustanowiły różne formy wsparcia finansowego dla kościołów, na przykład poprzez wynagrodzenia dla duchownych czy tworzenie funduszy wspierających działalność wyznaniową. Podobne źródło ma polski Fundusz Kościelny, który również jest formą odszkodowania za pozbawienie Kościoła majątków przez komunistyczne państwo.
Podatek kościelny w krajach niemieckich
W krajach niemieckich, takich jak Niemcy czy Austria, Szwajcaria funkcjonuje system „podatku kościelnego”. Jest on ściągany od wiernych przez władze świeckie i przeznaczony na wsparcie kościołów. Wobec zapowiedzi likwidacji Funduszu Kościelnego należy zakładać, iż właśnie model niemiecki będzie chciał zastosować w Polsce rząd KO-PSL-PL2050-Lewica. Niestety to rozwiązanie ma swoje wady, ponieważ wymaga deklaracji przynależności do Kościoła urzędom państwowym, co stanowi dane wrażliwe. Jednocześnie liczba podatników nie pokrywa się z rzeczywistą liczbą wiernych, wśród których mogą być osoby nie płacące podatków (dzieci, młodzież, osoby bezrobotne).
Argumenty za finansowym wspieraniem kościołów
Współczesne uzasadnienie dla finansowego wspierania kościołów w Europie wynika z zasady pomocniczości. Kościoły często pomagają państwu w realizacji jego zadań, takich jak pomoc społeczna, ochrona dziedzictwa kulturowego, edukacja, czy kształtowanie postaw obywatelskich.
Niezależnie od systemu prawnego danego państwa, istnieje kilka standardów finansowania kościołów na terenie UE, takich jak dotacje na działalność charytatywną, finansowanie szkolnictwa wyznaniowego, lekcji religii, kapelanów w instytucjach zamkniętych, ochrony dziedzictwa kulturowego oraz ulg podatkowych dla działalności kultowej.
Fot. PixbayFundusz Kościelny, a może model grecki albo duński?
Każdy kraj Unii Europejskiej ma swój unikalny model finansowania kościołów, odściągający się na tle swojej konstytucji, historii i kultury. Porównanie modeli finansowania kościołów w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej pokazuje różnorodność podejść wynikających z historycznych i kulturowych uwarunkowań każdego kraju. O ile w Polsce obecny jest Fundusz Kościelny, o tyle inne kraje stosują rozmaite metody, od podatku kościelnego po modele bardziej oparte na dobrowolnych składkach wiernych.
Ta różnorodność odzwierciedla złożone relacje między państwem a kościołem na przestrzeni historii i kultur europejskich. Polska nie jest wcale liderem finansowania Kościoła ze środków budżetowych w UE, gdzie przodują Dania i Grecja. W tym drugim kraju 95 proc. wydatków Kościoła Grekokatolickiego pokrywa państwo. Z kolei Kościół Luterański w Danii jest finansowany z zarówno z budżetu państwa jak i z obowiązkowych składek wierzących obywateli.
Agencja Informacyjna, Gospodarka /EST, KAI/ 30.12.2023
