W sierpniu ubiegłego roku rozpoczęliśmy FunduszowEFakty – cykl publikacji i informacji, w których w kolejnych miesiącach podsumowujemy najważniejsze wydarzenia i zapraszamy do funduszowych aktywności.
Tematy te poruszamy w ramach projektu „Fundusze europejskie na rozwój firm w perspektywie finansowej 2021-2027” finansowanego ze środków Programu Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich 2021-2027. Projekt realizuje Konfederacja Lewiatan oraz Związek Pracodawców Business Centre Club.
Sytuacja geopolityczna motywuje do zmian w unijnych programach
Choć przegląd programów realizowanych w latach 2021-2027 miał miejsce w pierwszej połowie roku, Komisja Europejska umożliwiła jeszcze drugą fazę zmian w unijnych priorytetach. Tym razem jej celem jest dostosowanie możliwości finansowania i działań w programach tak, żeby lepiej odpowiadały na aktualną sytuację geopolityczną. Nacisk kładziemy na bezpieczeństwo, obronność, wzmocnienie krytycznej infrastruktury. Do takich zmian przystąpiło kilka programów realizowanych na szczeblu krajowym w Polsce.
Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy (FERC) będą wzmocnione o nowy priorytet poświęcony cyberbezpieczeństwu. Ma on wzmocnić krajowy system cyberbezpieczeństwa, ale też pozwoli wydłużyć okres realizacji projektów, przy większym udziale środków UE. W efekcie Polska zyska bardziej odporną infrastrukturę cyfrową, co jest najważniejsze w kontekście rosnących zagrożeń cybernetycznych. Na forum Komitetu Monitorującego program FERC realizowane są dyskusje nad ostatecznym kształtem zmian.
Program Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) również dostosowuje się do wyzwań za wschodnią granicą. Na X posiedzeniu Komitetu Monitorującego FEPW (15 października) zatwierdzono nowe priorytety ukierunkowane na bezpieczeństwo i potrzeby społeczne makroregionu. Dodane zostały priorytety dotyczące mobilności cywilnej i wojskowej (inwestycje w infrastrukturę transportową o znaczeniu strategicznym, zwłaszcza przy granicy) oraz mieszkalnictwa społecznego (tanie mieszkania czynszowe). Te działania mają zwiększyć bezpieczeństwo transportowe regionów przygranicznych oraz pomóc w zapewnieniu dostępnych mieszkań dla społeczności, co nabiera znaczenia przy ewentualnym napływie uchodźców lub relokacji ludności.
Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) to istotny program dla zapewnienia ciągłości działania infrastruktury w kraju, także w sytuacjach wyjątkowych. Na posiedzeniu Komitetu Monitorującego program zostały zaprezentowane planowane zmiany. W ostatecznym kształcie mają być przyjęte na początku listopada. FEnIKS zostanie rozbudowany o inwestycje w modernizację sieci transportowych, które spełniają wymogi wojskowe. Powinny one przynieść również korzyści w zakresie mobilności cywilnej, łączności gospodarczej i zdolności reagowania kryzysowego. Ponadto dodatkowe środki zostaną przeznaczone na infrastrukturę energetyczną. Chodzi o usprawnienie obsługi połączeń systemów przesyłowych państw członkowskich. Planowane jest również rozszerzenie zakresu inwestycji o infrastrukturę, sprzęt i wyposażenie podmiotów funkcjonujących w obszarze ochrony zdrowia. To ważne, aby została zachowana ciągłość udzielania świadczeń zdrowotnych także w sytuacjach kryzysowych.
Programy unijne działają na bieżąco
Zmiany w programach nie powodują przestoju w ich realizacji. przez cały czas ogłaszane są nabory wniosków i rozstrzygane kolejne konkursy. Na początku października pojawił się długo wyczekiwany przez przedsiębiorców harmonogram naborów wniosków w programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) na 2026 roku. Zawiera dobre wiadomości – kolejne konkursy zarówno w ramach Ścieżki SMART, jak i instrumentu STEP.
Coraz więcej wiadomo także o nowym funduszu pożyczkowym w programie FENG. Za jego realizację będzie odpowiadać Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Celem tego instrumentu ma być wsparcie cyfrowej i zielonej transformacji przedsiębiorstw. Fundusz będzie oferował finansowanie dłużne (pożyczki) z opcją częściowego umorzenia kapitału. W części cyfrowej wsparcie będzie mogło zostać przeznaczone na sfinansowanie przeprowadzenia procesu transformacji przedsiębiorstwa w kierunku Przemysłu 4.0. W części zielonej przedsiębiorcy będą mogli sfinansować niezbędne inwestycje (wdrożenie technologii środowiskowych), które pomogą w transformacji działalności przedsiębiorcy w kierunku zrównoważonego rozwoju oraz gospodarki o obiegu zamkniętym.
Przedsiębiorcy przez cały czas mogą korzystać z dostępnych naborów wniosków. W naszym TOP5 polecamy:
- Kredyt ekologiczny. Bank Gospodarstwa Krajowego uruchomił czwarty nabór wniosków w ramach kredytu ekologicznego. Przedsiębiorca może premię ekologiczną, którą spłaca kredyt w banku komercyjnym na rozwiązania sprzyjające ochronie środowiska i oszczędności energii. Wnioski można składać do 8 stycznia 2026 r.
- Promocja marki innowacyjnych MŚP. Od 5 listopada do początku stycznia 2026 r. firmy mogą składać wnioski na rozwój swojej działalności za granicą. Dofinansowanie obejmuje udział w targach, misjach gospodarczych. Pieniądze można przeznaczyć na koszty podróży, organizację stoiska wystawowego, pokazów, kampanii promocyjnych. Wnioski przyjmuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
- Startup Booster Poland. To konkurs, w którym o dofinansowanie mogą się starać podmioty działające na rzecz rozwoju innowacyjności (np. centra transferu technologii, inkubatory, parki technologiczne). Swoją ofertę będą one później kierować do przedsiębiorców. Celem ich działań ma być wsparcie polskich startupów o potencjale międzynarodowym programem realizowanym na rynku zagranicznym. Wnioski przyjmuje Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości do połowy stycznia 2026 r.
- Pożyczka na dostępność. Umożliwia uzyskanie wsparcia firmom, które chcą zwiększyć dostępność swojej działalności gospodarczej. Pożyczka ma bardzo korzystne warunki. Chodzi o sfinansowanie inwestycji, które poprawią dostępność architektoniczną, cyfrową i komunikacyjno-informacyjną przedsiębiorstwa dla osób ze szczególnymi potrzebami. Wnioski przyjmują w trybie ciągłym operatorzy wybrani przez Bank Gospodarstwa Krajowego.
- IT. Transformacja cyfrowa. Agencja Rozwoju Przemysłu uruchomiła długo wyczekiwany nabór wniosków na granty na cyfryzację. Firmy produkcyjne i działające w sektorze usług przemysłowych mogą starać się o dofinansowanie swojej cyfrowej transformacji. Wnioski są przyjmowane od 3 do 21 listopada.
Na Portalu Funduszy Europejskich pojawiło się w październiku 138 ogłoszeń o nowych konkursach z FE skierowanych do różnych podmiotów.
Debata o nowym unijnym budżecie
Oprócz bieżących działań i zmian, zarówno w kraju, jak i na poziomie Unii Europejskiej realizowane są przygotowania do nowej perspektywy finansowej na lata 2028 – 2034. Październik był kolejnym miesiącem, który upłynął pod znakiem debat o przyszłej polityce regionalnej i budżecie Unii po 2027 roku. Nowa polityka musi odpowiadać na wyzwania stojące przed Polską i Europą (m.in. zielona i cyfrowa transformacja, zmiany demograficzne, bezpieczeństwo). Wśród ważnych elementów strona polska wskazuje m.in.: lepsze wykorzystanie potencjałów terytorialnych dla wzrostu innowacyjności, zmniejszanie nadmiernych różnic w dostępie do usług publicznych, wspieranie transformacji strukturalnej i energetycznej (zwłaszcza w regionach przemysłowych), aktywizację obszarów problemowych (np. przy wschodniej granicy), rozwój sieci średnich miast w celu przeciwdziałania depopulacji oraz poprawę jakości zarządzania rozwojem poprzez skuteczną współpracę rządu i samorządów, Te priorytety zostaną wpisane w nową Strategię Rozwoju Polski 2035, której konsultacje trwały do końca października. Planowane jest również uproszczenie systemu programowania funduszy – po 2027 r. dotychczasową Umowę Partnerstwa i liczne programy zastąpi jeden Plan Partnerstwa Krajowego i Regionalnego, zawierający zasady wdrażania funduszy w latach 2028 – 2034. W ciągu najbliższych dwóch lat powstanie komplet dokumentów strategicznych przygotowujących ten nowy model polityki spójności.
Kilka liczb na podsumowanie października
Zmiany w swoich harmonogramach naborów wniosków ogłosiły instytucje odpowiadające za 8 programów regionalnych i 2 programy krajowe (FEnIKS i FENG). Aktualne harmonogramy można znaleźć na Portalu Funduszy Europejskich.
Zmiany w opisach priorytetów programów (które określają m.in. kto i na co może otrzymać dofinansowanie) pojawiły się w 7 programach regionalnych i 1 programie krajowym (FEPW). Zbiór aktualnych „szopów” (czyli szczegółowych opisów priorytetów) znajduje się na Portalu Funduszy Europejskich.
Od początku realizacji perspektywy unijnej 2021-2027:
- instytucje ogłosiły 3 784 nabory wniosków
- wnioskodawcy złożyli 64 876 wniosków o dofinansowanie
- 21 296 spośród nich podpisało z instytucjami umowy o dofinansowanie
- wykorzystaliśmy (w zawartych umowach) 54,6% dostępnych środków
(Dane wg stanu na 02.11.2025 roku).
