IOR-PIB: Groźne wirusy zbóż wciąż atakują, choć ich nie widać

Zdjęcie: IOR-PIB: Groźne wirusy zbóż wciąż atakują, choć ich nie widać

Jak podaje Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (IOR-PIB), wiosenne obserwacje polowe stanu fitopatologicznego upraw zbóż wskazują na niższe, w porównaniu do poprzedniego sezonu, nasilenie podejrzanych objawów chorobowych. Jednakże wyniki przeprowadzonych testów laboratoryjnych wykazały obecność groźnych patogenów wirusowych, mimo braku typowych objawów w wielu lokalizacjach.

Wirusy BYDV i WDV – zagrożenie przez cały czas aktualne

Dane IOR-PIB potwierdzają występowanie:

• Wirusu żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV)
  
• Wirusu karłowatości pszenicy (WDV)
  

Zakażenia zaobserwowano mimo zastosowania ochrony chemicznej przeciw mszycom – głównym wektorom tych wirusów. W niektórych lokalizacjach odnotowano wysokie natężenie infekcji, a badania potwierdziły też częste przypadki infekcji mieszanych (BYDV + WDV) (Fot. 1). Co niepokojące, poza jęczmieniem i pszenicą, choroby te dotknęły także rośliny żyta, co oznacza rozszerzenie spektrum zagrożonych gatunków.

Dwa typy wirusów – różne wektory, podobne skutki

Zgodnie z analizami IOR-PIB, wirusy zbóż można podzielić na dwie główne grupy:

1. Wirusy powietrzne („air-borne”) – przenoszone przez owady, np. mszyce
   
2. Wirusy glebowe („soil-borne”) – rozprzestrzeniane przez organizmy glebowe
   

Do drugiej grupy należą:

• BaYMV (Barley yellow mosaic virus) – atakuje jęczmień
  
• SBCMV (Soil-borne cereal mosaic virus) – zagraża pszenicy, pszenżytu, żyta i jęczmienia
  

Oba patogeny rozprzestrzenia pierwotniak Polymyxa graminis, powszechnie występujący w glebach w Polsce. Wprowadza on wirusy do roślin przez komórki skórki korzeniowej. Po zakażeniu pierwotniak staje się trwałym wektorem, a wirusy potrafią przetrwać w jego cystach choćby kilkanaście lat.

Objawy chorób i ich zależność od temperatury

Wirozy glebowe, jak wskazuje IOR-PIB, rozwijają się głównie w chłodniejszych warunkach (16–19°C). Objawy ustępują przy wyższych temperaturach. Do symptomów należą:

• Zahamowanie wzrostu i zamieranie roślin
  
• Obecność żółtych ognisk chorobowych w obniżeniach terenu
  

Sytuacja fitosanitarna w kraju – wirusy obecne w 8 województwach

Badania przesiewowe IOR-PIB przeprowadzone w ubiegłych latach potwierdziły obecność wirusów glebowych w następujących województwach:

• zachodniopomorskim
  
• wielkopolskim
  
• kujawsko-pomorskim
  
• łódzkim
  
• mazowieckim
  
• podlaskim
  
• lubelskim
  
• dolnośląskim
  

Zastosowanie odpornych odmian jęczmienia przyczyniło się do ograniczenia skali występowania BaYMV. Niemniej jednak, nie oznacza to eliminacji zagrożenia – pierwotniaki mogą wciąż być obecne w glebie. Co więcej, tegoroczne badania wykazały obecność SBCMV w pszenicy uprawianej w woj. kujawsko-pomorskim.

Ochrona przed wirozami – tylko działania zapobiegawcze

Jak podkreśla IOR-PIB, w przypadku wirusów glebowych jedynym skutecznym sposobem ochrony jest prewencja. Należy:

• Dobierać odmiany odporne do siewu, szczególnie w rejonach, gdzie występowały patogeny
  
• Utrzymywać higienę sprzętu rolniczego – mycie ciągników, pługów i siewników ogranicza ryzyko przeniesienia zakażonych cyst
  
• Stosować regularną diagnostykę laboratoryjną – tylko tak można skutecznie identyfikować obecność patogenów i ich wektorów
  

Zakażony pierwotniak P. graminis może być mechanicznie przenoszony z pola na pole razem z cząstkami gleby pozostającymi na maszynach.

Więcej informacji na stronie Instytutu – www.sygnalizacja.agrofagi.com.pl