8 miesięcy temu
Praktyka czyni mistrza. Ale czy aby napewno zawsze tak jest? Czy każdy może zostać traderem? W sieci i literaturze bez problemu znajdziemy stwierdzenia, iż sukces w inwestowaniu zależy (i tu w zależności od źródła) od 50% do choćby 90% od przygotowania mentalnego i szeroko rozumianej psychologii. Mimo to, zagadnienia te przez wielu adeptów rynku traktowane są po macoszemu. Nie może więc dziwić odsetek traderów, którzy na rynku tracą. Według ostatnio opublikowanych statystyk przez Komisję Nadzoru Finansowego, 73% polskich traderów poniosło stratę w 2023 roku. I mimo, iż jest to wynik dużo lepszy zarówno od mitycznych 5% zarabiających / 95% tracących, jak i od statystyk z 2022 r. kiedy stratę poniosło 79%, to przez cały czas pozostawia wiele do życzenia. Gdzie zatem dokładnie traderzy popełniają błąd?
Mieliśmy przyjemność porozmawiać na temat psychologicznych aspektów w tradingu z Izabelą Górecką, która od lat związana jest z VSA Trader Sp. z o.o.. Mimo, iż Iza nie jest traderką, to o samym procesie inwestycyjnym wie więcej niż większość inwestorów. Jest psychologiem i terapeutą, a w VSA Trader zajmuje się treningiem mentalnym traderów i przygotowuje ich do pracy w tym zawodzie. Od kilku lat prowadzi badania w zakresie bioelektrycznej aktywności mózgu w obszarach emocji, procesów poznawczych oraz wpływu medytacji na mózg człowieka. Jest także współautorką książki „Trader Umysł Łowcy” oraz kwartalnika „Praktyk Rynku”, który zadebiutował na początku kwietnia 2024 r..
Izabela Górecka
„Sukces na rynku zależy nie tylko od wiedzy, ale i od stabilności emocjonalnej”
Forex Club: Iza, mimo, iż sama nie jesteś traderką, to jednak z samym tradingiem jesteś związana od lat i z pewnością wiesz o tym zawodzie więcej niż nie jeden profesjonalista. Opowiedz w kilku zdaniach czym dokładnie zajmujesz się na codzień, jak wygląda Twój dzień pracy.
Izabela Górecka: Na co dzień współpracuję z dwoma firmami: Vsa Trader i Black Wolves Corp. Obydwie działają w branży finansowej, specjalizując się w tradingu. Oprócz tego, iż jestem trenerem mentalnym tradingu, zarządzam w tej chwili programem badawczym i koordynuję pracę dwóch zespołów. To sprawia, iż mój dzień pracy jest bardzo intensywny. Gdy zadałeś pytanie, pierwsza myśl, która przyszła mi do głowy, była prosta:
„Od rana do wieczora głównie zajmuję się rozwiązywaniem problemów :).”
Opisując czym się zajmuję bardziej szczegółowo, zacznę od tego, iż jako trener mentalny monitoruję stan psychiczny traderów, zdając sobie sprawę, iż sukces na rynku zależy nie tylko od wiedzy, ale także od stabilności emocjonalnej. Pracuję z naszymi traderami na co dzień, służę im pomocą w razie potrzeby. Wraz z Adrianem Kubowiczem, który pełni funkcję Supervisora w firmie i przy współpracy z zespołem, analizujemy działania traderów, dokładnie wykrywając błędy, jakie popełniają w ciągu sesji. Ustalamy, czy mają one charakter merytoryczny, czy też wynikają z problemów mentalnych. Celem jest identyfikacja tych sytuacji i reagowanie na nie, zanim problem się pogłębi. Pomimo tego, iż nasi traderzy swój handel opierają na precyzyjnych procedurach, a straty są całkowicie kontrolowane, to choćby doświadczonym traderom przytrafiają się trudniejsze dni. Dodatkowo prowadzę szkolenia jak umiejętnie zarządzać emocjami na rynku, dla osób uczących się zawodu tradera, dzieląc się wiedzą i doświadczeniem poprzez webinary oraz indywidualne konsultacje. Moim zadaniem jest także wykonanie pełnego mapowania mózgu dzięki metody QEEG u traderów przechodzących z konta demo na konto rzeczywiste, gdy są takie wskazania, po podpisaniu umowy z funduszem. Praca z traderami, którzy operują na krótkich interwałach czasowych, może być bardzo zaskakująca. Są dni, kiedy nic się nie dzieje, ale są też takie, gdy nagle trzeba gasić pożar, bo emocje sięgają zenitu. Można byłoby pomyśleć, iż w grupie tradującej na akcjach jest inaczej, ale to jest zwodnicze myślenie. choćby ci, którzy zdają się mieć kontrolę nad swoimi emocjami i strategią inwestycyjną, mogą znaleźć się w sytuacjach, które wywołują u nich eksplozję emocji. Praca jako psycholog tradingu to nie tylko wsparcie w kwestiach psychologicznych, ale również umiejętność szybkiego myślenia i skutecznego działania w sytuacjach o wysokim poziomie stresu.
FC: Stare porzekadło mówi, iż „praktyka czyni mistrza” ale zastanawiam się czy ma ono zastosowanie w tradingu. Wydaje mi się, iż choćby pochłaniając dziesiątki książek czy śledząc wykresy codziennie po kilka godzin przez kilka, kilkanaście lat, nie zawsze zapewni to rezultat, którego byśmy oczekiwali. Jakie jest Twoje zdanie na ten temat?
IG: Powiedzenie „praktyka czyni mistrza” rzeczywiście znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach życia, w tym w tradingu. Z mojego doświadczenia, aby jednak to powiedzenie okazało się prawdziwe, musi być spełnionych kilka warunków. jeżeli choćby jeden z nich nie zostanie zrealizowany, można przez lata praktykować bez widocznych efektów.
Po pierwsze, niezbędna jest adekwatna wiedza, zarówno teoretyczna, jak i praktyczna, która jest kluczowa dla skutecznego doskonalenia umiejętności. Po drugie, praktyka tradingu powinna być świadoma i celowa, skoncentrowana na doskonaleniu konkretnych aspektów umiejętności, co obejmuje pracę nad słabościami i wykorzystywanie uzyskanego feedbacku do poprawy. Rozwijanie umiejętności wymaga także cierpliwości i wytrwałości, często wiąże się z pokonywaniem frustracji i kontynuowaniem praktyki pomimo początkowych niepowodzeń. Bez wewnętrznej motywacji i zaangażowania trudno jest utrzymać regularność i intensywność praktyki, które są potrzebne do osiągnięcia mistrzostwa. Istotne jest również zachowanie zdrowej równowagi między tradingiem, a odpoczynkiem, aby uniknąć wypalenia.
Dodatkowo, najważniejsze jest otrzymywanie adekwatnego feedbacku, który może być dostarczany przez trenera wskazującego, co i jak można poprawić. jeżeli którykolwiek z tych elementów jest niewystarczający, można latami praktykować bez efektów, gdyż powtarzanie błędnej wiedzy czy techniki może prowadzić do utrwalenia złych nawyków i strategii, co skutkuje niepowodzeniami w tradingu. Ryzyko polega na tym, iż jeżeli trader stosuje strategie oparte na błędnych założeniach lub nieefektywnych metodach, może utrwalić te błędne wzorce i ponosić straty. Zatem kluczowym elementem jest upewnienie się, iż praktykowana wiedza jest skuteczna, sprawdzona i efektywna.
Osoby pracujące z nami mają tę przewagę, iż mają dostęp do ciągłego feedbacku. Dzięki temu nie napotykają problemów z weryfikacją wiedzy czy oceną zagrań, to stanowi dla nich dodatkowe zabezpieczenie przed stosowaniem nieskutecznych praktyk.
FC: W sieci dostępnych jest wiele historii o skutecznych inwestorach jednak mi w głowie utkwił dokument pt. „Million Dollar Traders”, dostępny m.in. na YouTube. w uproszczeniu dla osób, które nie miały okazji go obejrzeć: był to projekt, w którym wzięto ludzi z różnych dziedzin i próbowano zrobić z nich traderów. Finalnie, jednym z lepiej prosperujących uczestników okazał się zawodowy żołnierz. Czy na podstawie swoich doświadczeń jesteś w stanie wyselekcjonować określone grupy zawodowe, których szanse w tradingu z uwagi na określone predyspozycje, są większe? Jakie cechy posiada dobry trader?
IG: Dokument „Million Dollar Traders” rzeczywiście rzuca interesujące światło na możliwości adaptacji różnych osób do roli tradera na rynku finansowym. Z moich własnych doświadczeń w pracy z traderami, mogę powiedzieć, iż nie istnieje jednoznaczna grupa zawodowa, która byłaby gwarantem sukcesu w tradingu. Owszem, pewne cechy charakteru i doświadczenia zawodowe mogą ułatwić osiąganie dobrych wyników na giełdzie, ale nie ma prostego przepisu na to, kto okaże się być skutecznym inwestorem.
Trading wymaga kombinacji specyficznych umiejętności i predyspozycji, które nie są wyłącznie związane z poprzednimi doświadczeniami zawodowymi. Na przykład, dobre wyniki w tradingu często osiągają osoby, które wykazują się wysokim poziomem samodyscypliny, zdolnością do szybkiego podejmowania decyzji w gwałtownie zmieniającym się środowisku, dużą odpornością na stres, więcej piszemy o tym w naszej książce „Trader – Umysł Łowcy”. Wszystkie te cechy można znaleźć w różnych grupach zawodowych, można również je wytrenować. Ważne jest, aby zrozumieć, iż trading to nie tylko wiedza techniczna, ale także ciągła praca nad własnymi emocjami i strategiami. Dodatkowo należy jednak pamiętać o tym, że nie każdy ma predyspozycje, aby nauczyć się trudnej wiedzy technicznej wymaganej w tradingu, podobnie jak nie każdy jest w stanie codziennie pracować pod dużą presją, która jest nieodłącznym elementem tej profesji. To może być porównywalne do zawodów takich jak sportowiec, chirurg czy żołnierz, gdzie również wymagane są specyficzne cechy i umiejętności, a nie każdy nadaje się do ich pełnienia.
W kontekście tradingu, jako „wolnego zawodu” nie ma formalnych testów rekrutacyjnych tak jak w wielu innych zawodach, ale rynek finansowy nieubłaganie weryfikuje umiejętności i odporność psychiczną traderów. Ostatecznie, to indywidualne cechy, zdolność do nauki i adaptacji, a także ciągła praca nad sobą decydują o tym, czy ktoś okaże się skutecznym traderem. To wszystko sprawia, iż trading jest dziedziną otwartą dla wielu, ale nie każdy może w niej odnieść sukces i niestety większość ponosi porażkę.
FC: Właśnie, nawiązując do słowa „porażka”. Z Twojego doświadczenia, dlaczego najczęściej traderzy tracą? Co najczęściej jest przyczyną? I dlaczego też nic z tym nie robią, lub robią ale nie to co powinni, i finalnie przez cały czas tracą?
IG: W świecie tradingu, zarówno początkujący, jak i doświadczeni inwestorzy często napotykają trudności, które prowadzą do strat finansowych. Przyczyny tych strat mogą być różnorodne, jednak z mojego doświadczenia wynika, iż istnieje kilka kluczowych błędów, które traderzy popełniają najczęściej. Brak odpowiedniej wiedzy i przygotowania: wielu traderów wchodzi na rynek bez odpowiedniego przygotowania i zrozumienia, jak działają rynki finansowe. Brak edukacji oraz zrozumienia mechanizmów rynkowych prowadzi do błędnych decyzji inwestycyjnych. Psychologia: emocje takie jak strach i chciwość mają ogromny wpływ na decyzje tradingowe. Traderzy często pozwalają emocjom kierować ich działaniami, co prowadzi do przedwczesnego zamykania pozycji z zyskiem (ze strachu przed utratą zysku) lub trzymania stratnych pozycji z nadzieją na odwrócenie kierunku ceny. Zarządzanie ryzykiem: nieodpowiednie zarządzanie ryzykiem jest jednym z kluczowych powodów, dla których traderzy tracą pieniądze. Brak ustawienia stop loss’ów, zbyt duże pozycje w stosunku do kapitału skutkują zwykle dużymi stratami. Nieprzestrzeganie planu tradingowego: traderzy często tworzą plany tradingowe, ale pod wpływem emocji lub nagłych zmian rynkowych odchodzą od ustalonych strategii lub ich plany są zbyt wygórowane do posiadanych środków lub wiedzy o danym instrumencie rynkowym. Brak konsekwencji w przestrzeganiu planu może prowadzić do nieprzewidywalnych i często niekorzystnych rezultatów. Nadmierna pewność siebie: po serii udanych transakcji traderzy mogą stać się zbyt pewni siebie, co prowadzi do ignorowania znaków ostrzegawczych i podejmowania nadmiernego ryzyka.
FC: Wszystkie te elementy wydają mi się dość oczywiste i od razu nasuwa mi się myśl: dlaczego traderzy nic z tym nie robią, lub robią ale nie to co powinni, i finalnie przez cały czas tracą?
IG: Przyczyny mogą być różne, na przykład brak samoświadomości: niektórzy traderzy nie są świadomi własnych błędów lub nie przyznają się do nich. Następnie opór przed zmianą: zmiana podejścia wymaga czasu, wysiłku i często pokory, co nie każdemu przychodzi łatwo. Złe nawyki: zmiana nawyków, szczególnie tych głęboko zakorzenionych, jest trudna i wymaga systematycznego podejścia i cierpliwości. Traderzy, którzy nie uczą się na swoich błędach i nie pracują nad swoimi słabościami, często kontynuują cykl strat. Kluczem do sukcesu w tradingu jest ciągła edukacja, przestrzeganie rygorystycznego planu, i zarządzanie emocjami oraz kapitałem.
FC: Kolejne pytanie dotyczy badań aktywności mózgu. Masz na tym polu spore doświadczenie. Co jeszcze bardziej intrygujące, przedmiotem Twoich badań były mózgi traderów, do czego zaraz będę chciał przejść. Ale sam proces brzmi niesamowicie interesująco. Opowiedz coś więcej na ten temat.
IG: Badanie aktywności mózgu dzięki mapowania QEEG (Quantitative Electroencephalography) jest rzeczywiście fascynujące, zwłaszcza w kontekście oceny umiejętności i predyspozycji zawodowych, takich jak trading. QEEG pozwala na analizę fal mózgowych, które mogą dostarczać cennych informacji o różnych aspektach funkcjonowania mózgu tradera. Dzięki temu można zidentyfikować silne i słabe strony osoby badanej w zakresie takich umiejętności jak koncentracja, uwaga, szybkość przetwarzania informacji czy elastyczność poznawcza.
W kontekście handlu na giełdzie, najważniejsze mogą okazać się umiejętności szybkiej analizy sytuacji, podejmowania decyzji pod presją czy zarządzania emocjami, co również można ocenić dzięki QEEG. Mapowanie mózgu może na przykład wskazywać na wyższą aktywność w obszarach odpowiedzialnych za przetwarzanie ryzyka i podejmowanie decyzji, co jest najważniejsze dla traderów.
FC: Do jakich konkluzji można dojść po takiej analizie właśnie w kontekście tradingu? Czy na podstawie tego, jaki jest wynik badania, można stwierdzić czy ktoś jest dobrym materiałem na tradera czy też nie?
IG: Trzeba pamiętać, iż choć takie badania dostarczają ważnych danych o funkcjonowaniu mózgu, nie są one wystarczające, aby z całą pewnością stwierdzić, czy ktoś będzie dobrym traderem. Sukces w tradingu zależy od wielu czynników, w tym od doświadczenia, wiedzy rynkowej, zdolności adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych, a także od osobistych cech takich jak dyscyplina czy odporność na stres.
Stąd też, choć badanie QEEG może dostarczyć cennych wskazówek dotyczących potencjalnych predyspozycji do bycia efektywnym traderem, zawsze należy je interpretować w szerszym kontekście psychologicznym i zawodowym danej osoby.
Dodatkowo, warto wspomnieć o możliwościach, jakie oferuje biofeedback w kontekście pracy nad słabymi stronami wykrytymi podczas badania QEEG. Biofeedback jest metodą treningową, która pozwala osobom trenować kontrolę nad własnymi procesami fizjologicznymi, takimi jak aktywność fal mózgowych, w celu poprawy określonych umiejętności psychicznych i poznawczych.
Na przykład, jeżeli podczas mapowania mózgu QEEG zidentyfikowano problemy z koncentracją czy uwagą, dzięki biofeedbacku można pracować nad zwiększeniem aktywności fal beta, które są związane z lepszą uwagą i stanem czujności. Podobnie, trening biofeedbacku może pomóc w regulacji fal alfa i theta, co może sprzyjać relaksacji i lepszemu zarządzaniu stresem — umiejętnościom kluczowym dla traderów.
Stosowanie biofeedbacku w połączeniu z wynikami badań QEEG może więc znacząco przyczynić się do rozwoju osobistego, poprawy wydajności oraz optymalizacji procesów decyzyjnych, co jest niezwykle wartościowe w wielu profesjonalnych dziedzinach, w tym w tradingu. Jak wiemy Biofeedback znajduje również szerokie zastosowanie w sporcie, gdzie wielu czołowych zawodników korzysta z tej metody, by podnieść swoje przygotowanie mentalne do zawodów na wyższy poziom.
FC: Na koniec pytanie o nowy projekt, którego jesteś współautorką – „Praktyk Rynku”. To bezpłatny kwartalnik, którego pierwszy numer właśnie zadebiutował, a ja jestem świeżo po jego lekturze – ciekawostki tradingowe, opisy zagrań z rynku, medytacja… Dobry start. Jak narodził się ten pomysł i jakie są plany na kolejne wydania?
IG: Pomysł na „Praktyk Rynku” narodził się z potrzeby skupienia w jednym miejscu rzetelnych i szczegółowych informacji dotyczących analizy wolumenu na rynku, opartych na metodologii VSA (Volume Spread Analysis). Zauważyliśmy, iż traderzy, zarówno początkujący, jak i zaawansowani, poszukują wiarygodnych źródeł, które pomogą im lepiej zrozumieć mechanikę ceny i zweryfikować informacje, które często są mylące lub niekompletne. Inspiracją była chęć dostarczenia narzędzia, które nie tylko edukuje, ale też integruje społeczność traderów wokół wspólnych projektów i inicjatyw.
Wydajemy „Praktyk Rynku” kwartalnie, co pozwala nam na dokładne przygotowanie każdego numeru, tak aby treści były aktualne i dostosowane do bieżących wydarzeń rynkowych oraz potrzeb naszych czytelników. Nasza pasja do rynków finansowych i chęć dzielenia się wiedzą są dla nas kluczowe. Każde wydanie to połączenie ciekawostek tradingowych, praktycznych opisów wykonanych zagrań rynkowych, a także artykułów edukacyjnych, które mogą służyć zarówno do nauki, jak i inspiracji.
Zaangażowaliśmy również naszych partnerów biznesowych i specjalistów z różnych dziedzin, aby każde wydanie było bogate w profesjonalne analizy i komentarze, które pomagają czytelnikom budować solidne fundamenty ich tradingu. Planujemy, aby kolejne numery kontynuowały misję edukacji i integracji środowiska tradingowego wykorzystującego wolumen w swoim procesie decyzyjnym, jednocześnie utrzymując wysoki poziom rzetelności przekazywanych informacji, co jest dla nas najważniejsze.
Dzięki temu, iż magazyn jest bezpłatny, chcemy umożliwić szeroki dostęp do wiedzy, co jak wierzymy, przyczyni się do podnoszenia ogólnego poziomu świadomości ekonomicznej i finansowej w naszym społeczeństwie.
FC: Dziękuję za rozmowę!
Praktyk Rynku – Pobierz za darmo
Izabela Górecka
Director of research on Mental Projects in Black Wolves Corporation. Psycholog, trener mentalny tradingu w VSA TRADER Sp. z o.o., specjalista d/s badań QEEG, terapeuta biofeedbacku. Z wyróżnieniem ukończyła Psychologię na Uniwersytecie Dolnośląskim DWS. Absolwentka wydziału socjologii UW oraz Studium Reklamy i Marketingu. Współautorka książki “Trader Umysł Łowcy”. Autorka artykułów między innymi do czasopisma „Psychologia w Praktyce”. Członek Polskiego Stowarzyszenia Terapeutów i Trenerów Biofeedback. Prowadzi badania w zakresie bioelektrycznej aktywności mózgu w obszarach emocji, procesów poznawczych oraz wpływu medytacji na mózg człowieka. W swojej pracy zawodowej stosuje nowatorskie techniki hipnozy przy wsparciu elektroencefalografii. Metoda ta daje możliwość monitorowania stanu osoby badanej, a obserwacja aktywności fal mózgowych pomaga precyzyjnie określić, czy dana osoba uzyskała wymagany stan do przeprowadzenia indukcji hipnotycznej. Szkoli i przygotowuje pod kątem mentalnym przyszłych traderów do pracy w tym zawodzie.
