Jak inwestować w komputery kwantowe? Nowy trend na giełdzie [Poradnik]

1 dzień temu

Komputery kwantowe to jeden z najbardziej fascynujących obszarów współczesnej technologii, który stopniowo przekształca się z teoretycznej koncepcji w realne narzędzie, znajdujące zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu oraz nauki i technologii. Dzięki swoim unikalnym adekwatnościom, komputery te są w stanie rozwiązywać złożone problemy obliczeniowe, które dla tradycyjnych maszyn są nieosiągalne. Jak działa komputer kwantowy? Jak dziś wygląda publiczny rynek inwestycji w tę technologię? Czy inwestycja w jej rozwój może się opłacić? jeżeli tak, jak w nią zainwestować poprzez giełdę? Jakie są z tym związane szanse i ryzyka? jeżeli szukasz odpowiedzi na te pytania, dobrze trafiłaś/eś.

Jak działa “tradycyjny” komputer?

Aby zrozumieć czym jest komputer kwantowy, potrzebne będzie krótkie przypomnienie tego jak działają tradycyjne komputery.

Tradycyjne komputery, które znamy z codziennego życia, działają w oparciu o zasady logiki binarnej i używają bitów jako podstawowej jednostki informacji. Bit to najmniejsza porcja danych i może przyjąć jedną z dwóch wartości: 0 lub 1. Wszystkie operacje, jakie wykonuje komputer, opierają się na tych dwóch stanach. Informacje, takie jak tekst, obrazy, czy dźwięk, są kodowane w postaci ciągów bitów (np. 01010101). Proces ten nazywa się binarnym kodowaniem danych. Na przykład litera „A” może być zakodowana jako 01000001 w standardzie ASCII.

Przetwarzanie informacji odbywa się w procesorze (ang. CPU) lub układzie graficznym (ang. GPU), które wykonują instrukcje w języku maszynowym. Procesor wykonuje operacje logiczne (AND, OR, NOT) oraz matematyczne (dodawanie, mnożenie). W ramach pracy procesora, wszystkie operacje wykonywane są sekwencyjnie, jedna po drugiej, zgodnie z zaprogramowanymi instrukcjami. Klasyczny komputer przechowuje dane w pamięci (RAM, dyski twarde) i przetwarza je w sekwencyjnych krokach. choćby jeżeli komputer jest wyposażony w wielordzeniowy procesor (co pozwala na pewną równoległość obliczeń), to każda operacja w ramach jednego rdzenia dotyczy jednej konkretnej kombinacji danych w danym momencie. Aby zatem przetworzyć wiele możliwości (np. testować różne rozwiązania), komputer musi przejść przez każdą z nich osobno.

Czym jest komputer kwantowy?

Komputery kwantowe to urządzenia, które działają zupełnie inaczej niż klasyczne komputery, ponieważ opierają się na zasadach mechaniki kwantowej – tej samej dziedziny fizyki, która opisuje zachowanie cząstek subatomowych. To, co je wyróżnia, to sposób, w jaki przechowują i przetwarzają informacje. Podczas gdy klasyczne komputery korzystają z bitów, które mogą przyjmować wartość 0 lub 1, komputery kwantowe używają kubitów. Kubit jest niezwykły, ponieważ dzięki zjawisku superpozycji może znajdować się w stanie 0, 1 albo obu jednocześnie. To oznacza, iż jeden kubit może reprezentować więcej informacji niż klasyczny bit, a gdy mamy wiele kubitów, ich zdolność do równoczesnego reprezentowania wielu stanów naraz rośnie wykładniczo.

Działanie komputera kwantowego opiera się na trzech głównych zjawiskach:

  1. Superpozycja: Kubity mogą znajdować się w wielu stanach jednocześnie. Oznacza to, iż komputer kwantowy może eksplorować wiele możliwych rozwiązań w tym samym czasie/jednocześnie, co znacznie zwiększa jego potencjał obliczeniowy.
  2. Splątanie kwantowe: Splątanie to zjawisko, w którym stany dwóch (lub więcej) kubitów są ściśle ze sobą powiązane. Zmiana stanu jednego kubitu natychmiast wpływa na stan drugiego, niezależnie od odległości między nimi. Splątanie jest najważniejsze do wykorzystywania korelacji między kubitami w algorytmach kwantowych. Umożliwia efektywne przesyłanie informacji i synchronizację operacji na wielu kubitach.

Pokażmy na uproszczonym przykładzie różnicę między komputerem kwantowym, a komputerem tradycyjnym:

Wyobraź sobie, iż musisz wybrać optymalną (pod różnymi względami, ale może chodzić na przykład o długość) trasę między setkami miast. Klasyczny komputer musiałby sprawdzić każdą możliwość po kolei, co zajęłoby niewyobrażalną ilość czasu, ponieważ liczba możliwych tras rośnie wykładniczo wraz z liczbą miast (do jednego miasta może prowadzić kilka dróg).

Komputer kwantowy działa inaczej. Dzięki wykorzystaniu wyżej wspomnianych zjawisk w ramach komputera kwantowego, kubity jednocześnie rozważają wszystkie możliwe kombinacje tras, pozwalając w jednym kroku na wyeliminowanie tych, które są nieoptymalne, i na wskazanie najlepszego rozwiązania.

Komputer kwantowy vs komputer tradycyjny – zastosowanie

Komputery kwantowe są w tej chwili wykorzystywane głównie do rozwiązywania specjalistycznych problemów, które są trudne lub wręcz niemożliwe do efektywnego rozwiązania dzięki klasycznych komputerów. Ich najważniejsze zastosowania obejmują przede wszystkim obszary, w których mechanika kwantowa, symulacje złożonych systemów oraz optymalizacja odgrywają kluczową rolę. Jednym z najczęstszych zastosowań komputerów kwantowych jest symulacja procesów kwantowych, takich jak modelowanie reakcji chemicznych, projektowanie nowych materiałów i leków czy badanie zjawisk fizycznych na poziomie molekularnym. Dzięki możliwości pracy z wieloma stanami jednocześnie, komputery kwantowe mogą dokładniej i szybciej przewidywać zachowanie złożonych układów fizyczno-chemicznych, co jest istotne w przemyśle farmaceutycznym, energetyce i nanotechnologii.

W dziedzinie optymalizacji komputery kwantowe znajdują zastosowanie w logistyce, planowaniu i zarządzaniu zasobami. Firmy takie jak Volkswagen wykorzystują tę technologię do optymalizacji tras transportowych, co pozwala na zaoszczędzenie czasu i paliwa. W sektorze finansowym banki i instytucje, takie jak Goldman Sachs czy JP Morgan, eksperymentują z komputerami kwantowymi do modelowania ryzyka, analiz rynkowych i optymalizacji strategii zarządzania portfelami inwestycyjnymi. Innym ważnym obszarem jest kryptografia i bezpieczeństwo danych. Jednocześnie rozwijane są kwantowe systemy kryptograficzne, które mają być bardziej odporne na ataki z użyciem tej technologii.

W ramach technologii sztucznej inteligencji komputery kwantowe są wykorzystywane do przyspieszania niektórych procesów związanych z analizą danych, takich jak klastrowanie czy rozpoznawanie wzorców i optymalizacja modeli. Dzięki swoim możliwościom równoległego przetwarzania, mogą one potencjalnie istotnie przyspieszyć rozwój sztucznej inteligencji.

Jak więc nietrudno zauważyć, komputery kwantowe są dziś najczęściej wykorzystywane w celach badawczych i w ramach specjalistycznych zastosowań. Ich użycie koncentruje się na obszarach, w których tradycyjne komputery mają trudności z wydajnością, co sprawia, iż choć technologia ta jest wciąż rozwijana, jej potencjał już teraz znajduje zastosowanie w przemyśle, nauce i technologii.

Z drugiej strony, można z całą pewnością powiedzieć, iż komputery tradycyjne nie zostaną (przynajmniej na razie) zastąpione przez komputery kwantowe. Jest tak głównie dlatego, iż użycie komputerów kwantowych do realizacji konwencjonalnych zadań jest po prostu kosztowo nieefektywne (proste zadania można wykonać mniejszym kosztem przy użyciu komputerów tradycyjnych). Użycie tych komputerów do zdań takich jak słuchanie muzyki, granie w gry komputerowe czy wysyłanie maili byłoby też zwyczajnie marnowaniem potencjału takiego komputera. W teorii jednak, można sobie wyobrazić, iż tak jak korzystanie z de facto o wiele mniej zaawansowanych technologicznie komputerów kosztowało u początków ich istnienia mnóstwo pieniędzy i z czasem stało się relatywnie ekstremalnie tanie, tak samo będzie z technologią komputera kwantowego. Zatem kto wie, może kiedyś będziemy korzystać z chipów kwantowych wbudowanych w nasze codzienne urządzenia?
Patrząc z jeszcze innej perspektywy można byłoby powiedzieć, żę przed technologią komputerów kwantowych istnieje na ten moment szereg problemów do rozwiązania, takich jak chociażby opracowanie pamięci kwantowej, skalowanie liczby kubitów, precyzyjny odczyt wyników czy korekcja błędów. Ponownie jednak warto mieć na uwadze, iż choć być może na co dzień tego nie słychać ani nie widać, technologia ta się rozwija i z dużym prawdopodobieństwem można stwierdzić, iż zostaną one rozwiązane.

Komputery kwantowe a amerykański rynek akcji

Na rynku publicznym można uzyskać ekspozycję na rozwój tej technologii. Jej rozwojem zajmują się zarówno wielkie technologiczne korporacje takie jak chociażby Google, Microsoft, IBM, Nvidia czy Amazon, jak i mniejsze firmy i to na nich głównie będzie koncentrować się ta sekcja. Są one bowiem zdecydowanie mniej rozpoznawalne niż wyżej wymienione firmy, a z drugiej strony posiadają one również o wiele większy potencjał wzrostu, biorąc pod uwagę, iż ich skumulowana kapitalizacja oscyluje w tej chwili w okolicach jedynie 20 miliardów dolarów.

Bez dalszego przedłużania, są to:

  • IonQ Inc. (NYSE: IONQ);
  • Rigetti Computing Inc.(NASDAQ: RGTI);
  • D-Wave Quantum Inc. (NYSE: QBTS);
  • Quantum Computing Inc. (NASDAQ: QUBT).

IonQ Inc.

Jest to firma, która koncentruje się na technologii pułapek jonowych jako podstawie swoich komputerów kwantowych. Założona w 2015 roku przez Chrisa Monroe’a i Junga-Sanga Kima, firma gwałtownie zyskała reputację pioniera w tej dziedzinie. IonQ wykorzystuje jony jako stabilne kubity, które można precyzyjnie kontrolować dzięki impulsów laserowych, co zapewnia wysoką dokładność i odporność na błędy – najważniejsze cechy w obliczeniach kwantowych. IonQ udostępnia swoje systemy za pośrednictwem głównych platform chmurowych, takich jak Amazon Braket, Microsoft Azure Quantum i Google Cloud. Dzięki temu szerokie grono użytkowników, od firm po instytucje badawcze, już dziś ma dostęp do zaawansowanych technologii kwantowych. Firma generuje przychody poprzez model pay-as-you-go oraz strategiczne partnerstwa z globalnymi gigantami technologicznymi.

Wykres cenowy akcji IonQ Inc. Źródło: TradingView.com

Rigetti Computing Inc.

Jest to amerykańska firma założona w 2013 roku przez Chada Rigettiego, która specjalizuje się w budowie komputerów kwantowych opartych na technologii nadprzewodzących kubitów. Firma wyróżnia się podejściem hybrydowym, łączącym komputery kwantowe z tradycyjnymi systemami obliczeniowymi, co umożliwia wykorzystanie ich w rzeczywistych problemach, takich jak optymalizacja, analiza danych czy uczenie maszynowe. Jej kluczowym produktem jest Quantum Cloud Services (QCS), platforma pozwalająca na dostęp do obliczeń kwantowych w chmurze. Rigetti zdobyła uznanie za swoje zaawansowane procesory kwantowe. Współpracuje ona z sektorem prywatnym oraz instytucjami rządowymi, aby rozwijać praktyczne zastosowania obliczeń kwantowych w finansach, farmacji, logistyce i energetyce. W 2022 roku zadebiutowała na giełdzie NASDAQ, co pozwoliło jej pozyskać kapitał na dalszy rozwój.

Wykres cenowy akcji Rigetti Computing Inc. Źródło: TradingView.com

D-Wave Quantum Inc.

To pionier w dziedzinie obliczeń kwantowych, który jako pierwszy wprowadził komercyjny komputer kwantowy na rynek. Założona w 1999 roku firma koncentruje się na technologii wyżarzania kwantowego, umożliwiającej szybkie rozwiązywanie problemów optymalizacyjnych, takich jak planowanie zasobów, analiza danych czy modelowanie finansowe. Chociaż technologia ta nie jest tak uniwersalna jak alternatywne podejścia, wyróżnia się wydajnością i stabilnością w określonych zastosowaniach. D-Wave oferuje swoje usługi głównie w modelu chmurowym, co pozwala klientom z różnych branż na dostęp do mocy obliczeniowej bez konieczności inwestowania w sprzęt. Firma rozwija także dedykowane aplikacje kwantowe i współpracuje z globalnymi partnerami. W 2022 roku zadebiutowała na giełdzie NYSE, co pomogło jej pozyskać fundusze na dalszy rozwój.

Wykres cenowy akcji D-Wave Quantum Inc. Źródło: TradingView.com

Quantum Computing Inc.

To amerykańska firma technologiczna, która koncentruje się na rozwoju systemu i systemów hybrydowych łączących tradycyjne i kwantowe obliczenia. Jej kluczowym produktem jest platforma Qatalyst, która umożliwia firmom korzystanie z algorytmów kwantowych bez konieczności posiadania zaawansowanej wiedzy technicznej. Qatalyst automatyzuje proces doboru najlepszych narzędzi kwantowych, co czyni obliczenia bardziej przystępnymi i efektywnymi.
Quantum Computing Inc. zarabia na sprzedaży licencji na swoje oprogramowanie, partnerstwach z przedsiębiorstwami oraz udostępnianiu systemów kwantowych w chmurze. Choć rynek obliczeń kwantowych wciąż jest w fazie wczesnego rozwoju, firma stawia na zastosowania w optymalizacji operacyjnej, analizie ryzyka w finansach i zaawansowanym modelowaniu danych. Mimo wyzwań związanych z komercjalizacją i konkurencją, Quantum Computing Inc. wyróżnia się łatwością implementacji swoich rozwiązań, co czyni ją interesującym graczem na rosnącym rynku technologii kwantowych.

Wykres cenowy akcji Quantum Computing Inc. Źródło: TradingView.com

Na powyższych wykresach widać stopy zwrotu dla wszystkich wymienionych wyżej spółek. Jak nietrudno zauważyć, w ostatnim czasie bardzo mocno zyskały one, w wyniku delikatnego wzrostu zainteresowania tą technologią. Owy wzrost zainteresowania wynikał, i przez cały czas wynika, z tego, iż Google opracował niedawno kwantowy chip o nazwie “Willow”, który wzbudził zainteresowanie środowiska naukowego, rynku oraz części mediów swoimi przełomowymi wynikami, głównie dotyczącymi łatwiejszej skalowalności kubitów oraz metod korekcji błędów kwantowych.

Dlaczego warto inwestować w rozwój technologii komputera kwantowego?

Komputery kwantowe stanowią jeden z najbardziej ekscytujących i obiecujących obszarów technologii XXI wieku. Chociaż ta dziedzina wciąż znajduje się w początkowej fazie rozwoju, już teraz przyciąga uwagę inwestorów oraz gigantów technologicznych. Dlaczego warto rozważyć inwestycje w spółki rozwijające tę technologię? Odpowiedź tkwi w jej potencjale transformacyjnym oraz możliwościach ponadprzeciętnych zwrotów. Globalny wyścig o dominację w tej dziedzinie już się rozpoczął. Zarówno Stany Zjednoczone, jak i Chiny, inwestują miliardy dolarów w badania nad komputerami kwantowymi. Szacuje się, iż rynek obliczeń kwantowych osiągnie wartość ponad 125 miliardów dolarów do 2030 roku. Inwestowanie w spółki zajmujące się tą technologią pozwali nie tylko uczestniczyć w dynamicznym rozwoju tego sektora, ale również skorzystać z przyszłych zysków, jakie mogą przynieść przełomy w tej dziedzinie. Wczesna faza rozwoju technologii kwantowej oznacza, iż spółki nad nią pracujące są wciąż na etapie budowania swojej pozycji rynkowej. Ten etap rozwoju wiąże się z wysokim ryzykiem, ale i ogromnym potencjałem wzrostu. Dziś można zastanawiać się, czy podobnych możliwości nie oferuje w tej chwili technologia kwantowa.

Inwestowanie w technologię kwantową pozwala również na dywersyfikację portfela inwestycyjnego i dodanie do niego aktywów o wysokim potencjale wzrostu. Choć wiąże się to z ryzykiem wynikającym między innymi z niepewności co do tempa komercjalizacji tej technologii, możliwości przyszłych zysków mogą być ogromne. To doskonała propozycja dla inwestorów z długoterminową wizją, którzy są gotowi zaakceptować wyzwania związane z rozwijającymi się technologiami.

Gdzie inwestować w akcje

Poniżej przedstawiamy zestawienie ofert wybranych brokerów oferujących zarówno akcje, jak i CFD na akcje z różnych zakątków świata.

Dla przykładu na XTB znajdziemy na dzień dzisiejszy ponad 3500 instrumentów akcyjnych i 400 ETF-ów, w Saxo Bank ponad 19 000 spółek i 3000 funduszy ETF, a w Exante aż 50 000 akcji i 10 000 ETF-ów.

Broker
Kraj Polska Dania Cypr
Ilość giełd w ofercie 16 giełd 37 giełd 50 giełd
Ilość akcji w ofercie ok. 3500 - akcje
ok. 2000 - CFD na akcje
19 000 - akcje
8 800 - CFD na akcje
50 000 - akcje
Ilość ETF w ofercie ok. 400 - ETF
ok. 170 - CFD na ETF
3000 - ETF
675 - CFD na ETF
10 000 - ETF
Prowizja 0% prowizji do 100 000 EUR obrotu / miesiąc wg cennika wg cennika
Min. depozyt 0 zł
(zalecane min. 2000 zł lub 500 USD, EUR)
0 zł / 0 EUR / 0 USD 10 000 EUR
Platforma xStation SaxoTrader Pro
Saxo Trader Go
Platforma Exante
RECENZJA
RECENZJA
RECENZJA
ZAŁÓŻ KONTO
ZAŁÓŻ KONTO
ZAŁÓŻ KONTO

Kontrakty CFD są złożonymi instrumentami i wiążą się z dużym ryzykiem szybkiej utraty środków pieniężnych z powodu dźwigni finansowej. Od 72% do 89% rachunków inwestorów detalicznych odnotowuje straty pieniężne w wyniku handlu kontraktami CFD. Zastanów się, czy rozumiesz, jak działają kontrakty CFD, i czy możesz pozwolić sobie na wysokie ryzyko utraty twoich pieniędzy.

Jakie jest ryzyko?

Inwestowanie w spółki zajmujące się komputerami kwantowymi niewątpliwie brzmi jak ekscytująca perspektywa – nowoczesna technologia, potencjał przełomowych odkryć i ogromne możliwości zysku. Jednak za obietnicami przyszłych korzyści kryją się również znaczące ryzyka, które każdy inwestor powinien wziąć pod uwagę.

Po pierwsze, technologia komputerów kwantowych jest przez cały czas w bardzo wczesnym etapie rozwoju. Choć naukowcy i inżynierowie dokonali w ostatnich latach znaczących postępów, komputery kwantowe wciąż nie osiągnęły poziomu, który można by uznać za dojrzały technologicznie. Wyzwaniem, jak już wspomnieliśmy, pozostają problemy takie jak dekoherencja, czyli zjawisko utraty informacji przez kubity, oraz błędy kwantowe, które wymagają zaawansowanych metod korekcji. W praktyce oznacza to, iż jeszcze potencjalnie wiele lat minie, zanim technologia stanie się na tyle stabilna, by znaleźć szerokie zastosowanie komercyjne. Inwestowanie w tę branżę wiąże się z ryzykiem, iż proces dojrzewania technologii będzie wolniejszy, niż się w tej chwili przewiduje.

Kolejnym wyzwaniem są wysokie koszty badań i rozwoju, jakie ponoszą spółki zajmujące się komputerami kwantowymi. Budowa komputerów kwantowych, rozwijanie systemu oraz tworzenie odpowiedniej infrastruktury wymagają ogromnych nakładów finansowych. Wiele z tych firm nie generuje jeszcze zysków, a ich działalność opiera się na zewnętrznym finansowaniu – głównie poprzez emisję udziałów lub zaciąganie długów. To oznacza, iż jeżeli napotkają one trudności technologiczne lub rynkowe, mogą stracić zdolność do pozyskiwania środków, co może prowadzić do ich upadku.

Niepewność co do tempa komercjalizacji tej technologii to kolejne ryzyko. Choć potencjalne zastosowania komputerów kwantowych, takie jak rozwój nowych leków, optymalizacja logistyki czy tworzenie zaawansowanych systemów szyfrowania, brzmią obiecująco, droga do ich realizacji może być długa i wyboista. Istnieje ryzyko, iż rynki docelowe, na które liczą te spółki, nie będą gotowe na szerokie wdrożenie tej technologii, co ograniczy możliwości generowania przychodów.

Na tym etapie warto również wspomnieć o konkurencji. Małe spółki rozwijające komputery kwantowe muszą stawić czoła gigantycznym korporacjom technologicznym, takim jak Google, IBM czy Microsoft, które również inwestują w rozwój tej technologii. Te globalne firmy mają nie tylko większe zasoby finansowe, ale także dostęp do zaawansowanej infrastruktury, rynków prywatnych i rozległej sieci partnerów. W obliczu tak silnej konkurencji, mniejsze spółki mogą mieć trudności z przetrwaniem na rynku, choćby jeżeli w tej chwili pracują nad przełomowymi patentami.

Dodatkowo, komputery kwantowe znajdują się w centrum zainteresowania rządów i organizacji międzynarodowych. Technologia ta może mieć strategiczne znaczenie dla bezpieczeństwa narodowego i rozwoju gospodarczego, dlatego może być obiektem regulacji, które nie muszą koniecznie jej służyć. Nie można też pominąć ryzyka technologicznego. W branży komputerów kwantowych istnieje wiele różnych podejść do budowy maszyn – od kubitów jonowych, przez nadprzewodniki, po systemy fotoniczne. Brak ujednoliconych standardów może oznaczać, iż tylko niektóre z tych technologii ostatecznie odniosą sukces. Dla inwestorów oznacza to ryzyko postawienia na rozwiązanie, które okaże się mniej efektywne lub nieprzydatne w dłuższej perspektywie. Choć oczywiście można to ryzyko mitygować chociażby poprzez dogłębny research czy dywersyfikację.

Wreszcie, spółki zajmujące się komputerami kwantowymi charakteryzują się dużą zmiennością cen akcji. Każda nowa informacja o postępach technologicznych, partnerstwach lub regulacjach może powodować gwałtowne wahania na giełdzie. Dla inwestorów, którzy nie są przygotowani na takie emocje, może to być trudne do zaakceptowania.

Podsumowanie

Komputery kwantowe mają potencjał, by stać się kolejnym mega trendem technologicznym, oferującym przełomowe możliwości w rozwiązywaniu problemów obliczeniowych. Chociaż ich komercyjne zastosowanie jest przez cały czas ograniczone, już teraz znajdują zastosowania w specjalistycznych dziedzinach. Mimo obiecujących perspektyw, inwestowanie w tę technologię niesie ze sobą znaczące ryzyko, wynikające z wczesnego etapu jej rozwoju, wysokich kosztów oraz, jeżeli mowa o inwestowaniu w mniejsze spółki, konkurencji ze strony gigantów technologicznych. Niemniej jednak, dla inwestorów z długoterminową wizją, gotowych zaakceptować te wyzwania, komputery kwantowe oferują unikalną okazję do uczestnictwa w rozwoju technologii, która może zrewolucjonizować świat. To idealny przykład innowacji o wysokim ryzyku i potencjalnie ogromnym zwrocie z inwestycji. Jednocześnie na ten moment, pomimo ostatnio zwiększonego zainteresowania tym tematem, publicznie notowane spółki zajmujące się wyłącznie rozwojem tej technologii zdają się być “poza radarem” większości inwestorów.

Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny. Nie stanowi rekomendacji i nie ma na celu nikogo zachęcić do podejmowania jakichkolwiek działań inwestycyjnych. Pamiętaj, iż każda inwestycja obarczona jest ryzykiem. Nie inwestuj środków, na których utratę nie możesz sobie pozwolić.
Idź do oryginalnego materiału