W 2022 po raz pierwszy od wielu lat mieliśmy do czynienia na świecie z bessą inflacyjną. Od 2007 działał schemat: jeżeli akcje spadają, to kapitał ucieka do dolara i amerykańskich obligacji. Tym razem spadki na giełdzie zbiegły się z ucieczką z obligacji. jeżeli ktoś próbował zabezpieczyć kapitał, stracił podwójnie.
Ta zmiana pasuje do opisu lata Kondratiewa. Spójrzmy jak zdefiniował on poszczególne fazy cyklu (każda trwa 10-20 lat):
1. Wiosna
- Wzrost gospodarczy
- Niska inflacja
- Hossa na rynku akcji
- Bessa na rynku złota
- Niski poziom zadłużenia, który stopniowo będzie rósł
- Niski poziom zaufania (wiosna następuje po okresie zimy, czyli depresji, kryzysu finansowego i wojnie)
2. Lato
- Wolniejszy wzrost gospodarczy
- Mocny wzrost inflacji
- Bessa na giełdzie
- Hossa na rynku złota (w konsekwencji wysokiej inflacji)
- Mocna stymulacja fiskalna i monetarna (ale ograniczana wysokimi stopami procentowymi ze względu na wysoką inflację)
- Na początku lata pojawia się wojna letnia
-- Napoleon (pierwszy cykl)
-- Wojna secesyjna (drugi cykl)
-- Pierwsza wojna światowa (trzeci cykl)
-- Wojna w Wietnamie (czwarty cykl)
3. Jesień
- Wzrost gospodarczy napędzany znacznym wzrostem długu
- Dynamiczny spadek inflacji
- Silna hossa na giełdzie oraz na rynku obligacji
- Ceny nieruchomości osiągają bardzo wysokie ceny
- Bessa na złocie
- Bardzo wysoki poziom zaufania (konsumenci, firmy, politycy)
- Gigantyczny wzrost długu publicznego i prywatnego
4. Zima
- Credit crunch
- Bankructwa firm, banków, państw
- Depresja
- Bardzo wysokie bezrobocie
- Delewarowanie gospodarki
- Deflacja (niskie stopy procentowe nie powodują wzrostu akcji kredytowej)
- Na giełdzie bessa
- Załamanie cen nieruchomości, obligacji, surowców
- Hossa na złocie (ze względu na brak zaufania i obawy o bankructwa)
- Spadek zaufania, niepokoje społeczne, rewolucje
- Wojna w konsekwencji krachu, depresji i szukania winnych kryzysowi
Lata 2000-2009 pasowały do zimy. Mieliśmy wtedy w państwach rozwiniętych krach na akcjach, towarach, nieruchomościach, bankructwa firm i konsumentów. Europa nie podniosła się do dzisiaj, USA na 20 lat uwikłały się w wojny w Afganistanie i Iraku.
Koło 2010 Ameryka zaczęła wychodzić z kryzysu a symbolem jej sukcesu został indeks NASDAQ ciągnięty przez technologiczne giganty. Inflacja spadła w wielu krajach do zera, a w bessach choćby mimo dodruków schodziła poniżej zera. Akcje amerykańskie weszły w wielką hossę, natomiast złoto i srebro spadały od 2011 roku. Punktem kulminacyjnym tej fazy był pandemiczny krach: dopiero rekordowe dodruki walut zmieniły trendy i na świecie zaczęło dominować lato Kondratiewa.
Rozpatrzmy punkty charakteryzujące Lato Kondratiewa:
1. Wolniejszy wzrost gospodarczy.
Roczna zmiana PKB nie pokazuje spowolnienia (podobnie jak nie pokazywała spadku w trakcie poprzedniego lata w latach 70-tych)
2. Mocny wzrost inflacji.
Pierwszy silny impuls za nami, zakładam iż bliżej nam do kolejnego niż deflacyjnego krachu.
Jako miernik użyję rentowność obligacji 10-letnich:
3. Bessa na giełdzie.
Tutaj na razie nie widać sygnałów. Lata 2021-2022 przyniosły pierwszą poważną bessę w Ameryce od startu mega hossy w 2009, ale czy obecna słabość przerodzi się w coś większego jak pod koniec lat 60-tych, dowiemy się dopiero po fakcie.
4. Hossa na rynku złota.
Trend wzrostowy na dobre ruszył w połowie 2019:
Na wykresie zaznaczyłem też szczyty, które przebiegają co ok. 8 lat. Kolejny wypada w 2028. Złoto pozostaje w hossie.
Złoto powinno pociągnąć z czasem kolejne towary. Tradycyjnie dolar powinien być odwrotnie skorelowany (cykl 10-letni):
Spadek dolara = wzrost na surowcach.
5. Mocna stymulacja monetarna i fiskalna ograniczana wysokimi stopami procentowymi wynikającymi z podwyższonej inflacji.
Dokładnie to widzimy obecnie.
6. Wojna letnia.
Rozpoczęta w 2018 wojna gospodarcza z Chinami przechodzi w serię lokalnych konfliktów z inwazją Rosji na Ukrainę na czele.
***
Nawet jeżeli rzeczywiście wchodzimy (jako Zachód? a może samo USA?) w lato Kondratiewa, należy pamiętać, iż każdy cykl jest inny. Poprzednie lato wypadło w latach 70-tych i jednym z jego efektów ubocznych był upadek PRL.
Dla nas, graczy giełdowych, warto znać charakterystykę rynków:
1. Bessa sekularna na giełdzie:
- przewaga stock pickingu nad trend followingiem
- value pokonuje growth
2. Wysoka inflacja:
- trzymać się z daleka od obligacji
- towary i spółki surowcowe przynoszą najlepszą stopę zwrotu.
