Matryca sterowań a tabela sterowań – czym się różnią?

Matryca sterowań czy tabela sterowań?

Matryca sterowań, tabela sterowań, matryca zintegrowana czy matryca sterowań powrotnych to jedne z podstawowych narzędzi pracy automatyków pożarowych. Czym się różnią?

Tabela sterowań

Tabela sterowań to zdigitalizowana forma treści scenariusza pożarowego. Jest pierwszym krokiem do przełożenia języka opisowego scenariusza na algorytmy sterowania realizowane przez centrale sterujące urządzeniami przeciwpożarowymi CSUP. Tabele formułowane są zwykle z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego. W wierszach wymieniane są urządzenia, a w kolumnach strefy, od których, w przypadku wykrycia pożaru, uzależnione będzie sterowanie urządzeniami przeciwpożarowymi i nie tylko. Stan danego urządzenia określa się, używając oznaczeń „0” oraz „1”.

Żadne przepisy prawne nie regulują tego, czy taki zapis powinien powstać, jednak trudno sobie wyobrazić rozpoczęcie projektu automatyki pożarowej bez dokładnego tabelarycznego ujęcia sterowań opisanych w scenariuszu pożarowym. O ile na etapie opracowywania scenariusza tabela sterowań jest pomijana lub opracowywana w postaci uproszczonej, o tyle w przypadku projektu wykonawczego sterowania urządzeniami przeciwpożarowymi tabela sterowań musi być jego integralną częścią.

Tabela sterowań ma znaczący wpływ na projekt elektryczny, w którym znajdują się nie tylko urządzenia przeciwpożarowe. Stan wszystkich objętych projektem urządzeń wpływa na realizację scenariusza pożarowego. Może ułatwić lub zakłócić ten proces. Na przykład schody ruchome – adekwatne ustawienie działania schodów może pomagać lub utrudniać proces ewakuacji. Podobnie będzie z innymi urządzeniami, tj. wszelkiego rodzaju bramkami, szlabanami i kołowrotami kontroli biletowej. adekwatne ustawienie parametrów działania urządzeń elektrycznych zwiększy bezpieczeństwo w całym budynku.

Matryca sterowań

O ile scenariusz pożarowy oraz tabela sterowań zawierają dane gromadzone w jednym miejscu, o tyle matryca sterowań może być realizowana w wielu rozproszonych centralach, dostarczanych przez różnych wykonawców. Typowym przykładem jest tu sytuacja, w której sygnał alarmowy z danej strefy przekazywany jest bezpośrednio z Systemu Sygnalizacji Pożaru (SSP) do Dźwiękowego Systemu Ostrzegawczego (DSO). W centralce DSO realizowana jest matryca związana ze sterowaniem głośników aktywnych, zgodnie z przyjętym scenariuszem pożarowym.

Część tabeli sterowań może być realizowana w centralce dostarczanej wraz bramami przeciwpożarowymi, podczas gdy inna część w lokalnych centralach odpowiedzialnych za sterowanie kurtynami dymowymi. W takim przypadku mamy do czynienia z wieloma podwykonawcami, którzy na podstawie tej samej tabeli sterowań realizują matrycę sterowań tylko w części dotyczącej stanów dla tych konkretnych urządzeń. O ile dane w tabeli sterowań są zgromadzone w jednym miejscu, o tyle konkretne sterowania realizowane są przez wiele matryc stworzonych dla wielu centralek rozproszonych po całym obiekcie.

Matryca zintegrowana

Opracowywanie tabeli sterowań, podobnie jak matrycy sterowań, jest procesem iteracyjnym. jeżeli zmienia się koncepcja architektoniczna i założenia funkcjonalne, zmienia się także scenariusz pożarowy, a razem z nim projekt automatyki oraz tabela/matryca sterowań. Należy pamiętać o tym, iż ze względu na rozproszenie matryc sterowań na wiele central ich korekta bywa utrudniona.

Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie matrycy zintegrowanej. O matrycy zintegrowanej mówimy wtedy, kiedy cała tabela sterowań została zaimplementowana w jednej centrali sterującej. Zapewnia to większą elastyczność wprowadzania danych w przypadku zmian wynikających z konieczności dodania czy skorygowania scenariusza pożarowego. Wystarczy zrobić to w jednym, zintegrowanym miejscu, zamiast w kilku, przy użyciu różnych narzędzi do konfigurowania.

Matryca sterowań powrotnych

Tabela sterowań, jako przełożenie scenariusza pożarowego na logiczne stany urządzeń w stanie zagrożenia pożarem, zawiera przejścia urządzeń z pozycji „oczekiwania” do pozycji „bezpieczeństwa”. Jest to zatem proces jednokierunkowy – od stanu pracy normalnej do stanu w przypadku pożaru. Nie jest to jednak jedyny kierunek, który jest potrzebny do prawidłowego działania systemu.

Każda instalacja wymaga testów zarówno przed uruchomieniem, jak i w trakcie jej eksploatacji. Zaliczenie testów jest warunkiem koniecznym do odbiorów inwestycyjnych, a w miarę upływu czasu zapewnia odpowiedni poziom bezpieczeństwa eksploatacji. Przeprowadzenie testu wymaga przejścia systemu przez całą pętlę: od spoczynku do „bezpieczeństwa” (tą częścią zajmują się rzeczoznawcy w czasie pisania scenariusza pożarowego), a na koniec powrót do spoczynku. Ten właśnie powrót zapisuje się w matrycy sterowań powrotnych.

Matryca sterowań powrotnych zawiera algorytmy realizowane przez Centralę Sterującą Urządzeniami Przeciwpożarowymi uruchamiane po odwołaniu stanu alarmowego. W procesie przywracania urządzeń do normalnej pracy konieczne jest uwzględnienie wszystkich wymagań technologicznych oraz zasad bezpieczeństwa, jakie obowiązują w przypadku wysterowania. W matrycy sterowań muszą być uwzględniane niezbędne zwłoki czasowe, a także różne warunki logiczne, aby nie doprowadzić do awarii lub uszkodzeń urządzeń przeciwpożarowych i żeby nie doszło do przeciążeń w sieci zasilającej. Należy także pamiętać, iż brak niezbędnych zabezpieczeń może doprowadzić do uszkodzeń kanałów wentylacyjnych.

Matryca sterowań powrotnych jest również narzędziem, za pomocą którego można w szybki sposób powrócić do normalnego funkcjonowania budynku po wystąpieniu fałszywego alarmu. Konieczna jest zatem funkcja przywracania stanu pracy urządzeń przeciwpożarowych do stanu wyjściowego, a więc pracy normalnej lub spoczynku. Takie urządzenia, jak np. przeciwpożarowe klapy odcinające, przyjmują pozycję oczekiwania. W przypadku wind czy wentylacji bytowej urządzenia te powrócą do pracy normalnej.