2 miesięcy temu
Marchew stanowi roślinę żywicielską dla wielu gatunków szkodników występujących w ciągu całego okresu wegetacyjnego. Jakie są najgroźniejsze szkodniki marchwi? Jak skutecznie chronić przed nimi plantację? O tym wszystkim dowiesz się w poniższym artykule.
Marchew należy do czołowych upraw warzywnych w naszym kraju. Tradycja jej uprawy sięga XVI wieku. Sprawdź, przez jakie agrofagi może być atakowana oraz jak zwalczać najgroźniejsze szkodniki na plantacjach marchwi.
Najgroźniejsze szkodniki na plantacjach marchwi
Poniżej charakterystyka najgroźniejszych gatunków szkodników atakujących marchew. Wraz z opisem objawów i dostępnych metod ochrony.
Połyśnica marchwianka (Chamaepsila rosae)
Tablica lepowa odławiająca muchy połyśnicy
fot. Jerzy Szwejda
To muchówka. Owad dorosły o długości do 4 mm ma błyszczący, czarny tułów i odwłok oraz żółte odnóża. Larwa jest jasnożółta, długości do 7 mm. Szkodnik występuje w dwóch pokoleniach w ciągu roku. Larwy pierwszego pokolenia uszkadzają wschody marchwi. W fazie 2–3 liści jedna larwa może zniszczyć do 10 roślin. Z kolei larwy drugiego pokolenia pojawiają się od połowy lipca i żerują aż do zbiorów. Drążą one płytkie chodniki w korzeniu palowym. Larwy kontynuują żerowanie również po zbiorach, w korzeniach składowanych w kopcach i przechowalniach. Szkodnik zimuje w stadium brązowej bobówki w ziemi.
Ochrona polega m.in. na tym, aby nie uprawiać marchwi po ubiegłorocznych warzywach selerowatych. Najbardziej zagrożone są uprawy położone w sąsiedztwie drzew i zarośli, w których przebywają zapłodnione samice. Samice do 90% wszystkich jaj składają na roślinach rosnących w pasie do 25 m wgłąb kilkuhektarowej plantacji. Zabiegi zwalczania wykonuje się w oparciu o sygnalizację nalotu muchówek na pole przy użyciu żółtych pułapek lepowych. Progiem zagrożenia i sygnałem do rozpoczęcia zabiegów jest odłowienie średnio do 2 muchówek dziennie przez 3 kolejne dni. Do zwalczania zalecane są insektycydy z grupy pyretroidów i antranilowych diamidów. Inną metodą jest doglebowe stosowanie pyretroidów w postaci granulatów w takcie wysiewania nasion.
Bawełnica topolowo-marchwiowa (Pemphigus phenax)
Marchew opanowana przez bawełnicę topolowo-marchwiową
fot. Jerzy Szwejda
Bawełnica jest pluskwiakiem. Jest to gatunek dwudomny: swój cykl rozwojowy przechodzi na topoli i marchwi, także dziko rosnącej. W okresie wczesnowiosennym, bawełnice żerują na liściach topól. W maju pokazujące się uskrzydlone osobniki przelatują na pola z marchwią, dając początek następnym pokoleniom. Są one bezskrzydłe, długości do 2 mm, koloru kremowego, z czerwonymi odnóżami. Na korzeniach tworzą zbitą kolonię, pokrytą białą, watowatą woskowiną. Wysysają soki komórkowe z nasady bocznych korzonków wyrastających z korzenia palowego. Opanowane korzenie są zahamowane we wzroście. Bawełnice są najbardziej szkodliwe w sierpniu i we wrześniu. Jesienią, pokazujące się uskrzydlone osobniki przelatują z powrotem na topole, gdzie składają zimujące jaja pod korą.
Aby ochronić marchew przed tym jednym z najgroźniejszych szkodników nie należy zakładać plantacji w bezpośrednim sąsiedztwie skupisk topól. W przypadku opanowania przez szkodnika ponad 30% powierzchni plantacji, należy przyspieszyć zbiór korzeni. Po zauważeniu pierwszych kolonii — od połowy lipca i w sierpniu, należy opryskiwać rośliny środkiem z grupy kwasów tetronowych.
Mszyca wierzbowo-marchwiowa (Cavariella aegopodii)
To pluskwiak. Uskrzydlone mszyce są zielone, długości do 1,7 mm, z czarną głową i tułowiem. Natomiast bezskrzydłe osobniki są mniejsze, koloru zielonego z brązową głową. Jest gatunkiem dwudomnym; swój cykl rozwojowy przechodzi na wierzbie oraz marchwi. W okresie wiosennym, po żerowaniu na liściach wierzb, pojawia się następne pokolenie, które przelatuje na pole z marchwią. Mszyce wysysają soki komórkowe, powodując zwijanie się i, w efekcie, kędzierzawienie naci marchwi. Żerowanie kilku mszyc na roślinach będących w fazie 2–3 liści powoduje ich zamieranie. W drugiej połowie lata liczebność mszyc jest silnie redukowana przez wrogów naturalnych (m.in. biedronki, złotooki i drapieżne muchówki). Z kolei jesienią uskrzydlone mszyce powracają na wierzbę, bowiem tam, pod korą samice składają zimujące jaja. Szkodnik ten jest przenosicielem chorób wirusowych.
Ochrona polega na interwencyjnym stosowaniu środków o działaniu mechanicznym: oleju roślinnego, kwasu tłuszczowego, polimerów silikonowych, polisacharydów lub użyciu insektycydów z grupy pyretroidów bądź kwasu tetronowego.
Najgroźniejsze szkodniki marchwi: mszyca głogowo-marchwiowa (Dysaphis crataegi)
Kolonia mszycy głogowo-marchwiowej na marchwi
fot. Jerzy Szwejda
Ten pluskwiak o długości do 3 mm, jest zielony, pokryty szarym nalotem woskowym. Jest gatunkiem dwudomnym: swój cykl rozwojowy przechodzi na głogu i marchwi. Mszyce wiosennych pokoleń żerują na liściach głogu. Od połowy maja pojawiają się uskrzydlone osobniki, które przelatują na pola z marchwią. Mogą one pokonać odległość do 1 km. Mszyce żerują w koloniach u nasady naci, na szyjce korzeniowej oraz w górnej części korzenia. W większej liczbie tworzą rodzaj „kożucha” pokrywającego ziemię wokół naci. Wysysanie soków komórkowych powoduje zahamowanie wzrostu korzeni. W efekcie, nać ulega przebarwieniu i zniekształceniu. Żerowanie około 30 mszyc na jednym korzeniu hamuje przyrost masy, jak również powoduje spadek plonu średnio o 20%. W okresie jesiennym (wrzesień, październik) uskrzydlone samice powracają na głóg, gdzie w szczelinach kory głogu składają zimujące jaja.
Aby ustrzec się tego szkodnika nie należy zakładać plantacji w bezpośrednim sąsiedztwie głogu. Środki do zwalczanie tego szkodnika podano przy wyżej opisanym gatunku.
Mszyca marchwiowa ondulująca (Semiaphis dauci)
Pluskwiak. Bezskrzydłe mszyce, długości do 1.5 mm, są jasno zielone z brązową głową. Uskrzydlone, są nieco większe, zielone z czarnym tułowiem oraz głową. Opanowane rośliny w efekcie żerowania ulegają deformacji. Liście sercowe są pozwijane oraz pomarszczone. Zimują w stadium jaja na dziko rosnącej marchwi lub marchwi pozostawionej na polu.
Ochrona to przede wszystkim usuwanie resztek roślinnych i głęboka orka. Środki do zwalczania są takie same, jak w przypadku mszycy głogowo-marchwiowej.
Golanica zielonka (Trioza apicalis)
Jest pluskwiakiem. Uskrzydlony osobnik o długości do 3 mm jest koloru zielonego z czerwonymi oczami. Larwa jest jaśniejsza, również czerwonooka, płaska, bez skrzydeł. W okresie wiosennym, golanica opanowuje marchew. Oba stadia rozwojowe żerują na dolnej stronie liści, wysysając soki komórkowe. Następstwem żerowania jest skręcanie się i kędzierzawienie naci. Rośliny porażone we wczesnej fazie rozwojowej zamierają. Zimują osobniki dorosłe na igłach drzew szpilkowych lub dziko rosnącej marchwi.
Do działań profilaktycznych należy lokalizacja plantacji z dala od lasu. A także usuwanie resztek roślinnych z plantacji. Zwalczanie przeprowadza się przy użyciu środków zawierających kwas tetronowy.
Rolnice (Agrotis spp.) to również najgroźniejsze szkodniki marchwi
Są to larwy (gąsienice) motyli z rodziny sówkowatych. Z kilkunastu gatunków, marchew najczęściej jest uszkadzana przez:
- rolnicę zbożówkę (1–2 pokolenia w ciągu roku);
- rolnicę czopówkę (1–2 pokolenia);
- rolnicę gwoździówkę (2 pokolenia);
- rolnicę panewkę (2 pokolenia).
Rolnice uszkadzające marchew
fot. Jerzy Szwejda
Dorosłe owady są krępe, z brązowawym tułowiem, jaśniejszym odwłokiem i parą kolorowych skrzydeł. Larwy, w zależności od gatunku, długości od 30 do 60 mm, są grube oraz walcowate. Mają kolor oliwkowy lub są szaroziemiste, z brązową główką. Dotknięte zwijają się w kłębek. Rolnice rozpoczynają żerowanie wczesną wiosną, kiedy temperatura otoczenia przekracza 10ºC. Na uszkodzonej marchwi, przeważnie w górnej części korzeni, są widoczne obszerne wżery. Młode rośliny są podgryzane i następnie częściowo wciągane do ziemi. Największe szkody larwy wyrządzają w maju i czerwcu, jak również w sierpniu i we wrześniu. Żerują głownie w godzinach nocnych. Samice rolnic składają jaja na roślinach uprawnych, otaczających chwastach lub w glebę. Zimują larwy w ziemi, najczęściej na głębokości od 10 do 20 cm.
Elementem ochrony jest wykonanie głębokiej orki zimowej. Część rolnic jest wówczas niszczona mechanicznie lub wyrzucana na powierzchnię, gdzie ginie na skutek niekorzystnych zmian pogodowych lub jest zjadana przez ptaki. Należy również niszczyć chwasty przed założeniem plantacji oraz w okresie, kiedy rośliny znajdują się w początkowej fazie wzrostu. Do interwencyjnego zwalczania zaleca się stosowanie środków biologicznych, zawierających bakterie Bacillus thurigiensis lub preparatów chemicznych z grupy makrocyklicznych laktonów. Zabieg wykonuje się wieczorem lub w nocy, bowiem w tym czasie większość rolnic wychodzi na powierzchnię ziemi. Rolnice występują „placowo”. Z tego względu, zabieg można ograniczyć do miejsca ich występowania.
Guzaki (Meloidogyne spp.)
Należą do gromady nicieni (Nematoda). Największe szkody wyrządza guzak północny (Meloydogyne hapla). Samice są workowatego kształtu, długości do 0,9 mm. Samce natomiast są robakowatego kształtu, długości do 1,2 mm. Rozwijają się w miękiszu korzenia. W efekcie ich żerowania na korzeniu powstają guzowate wyrośla, z których wyrastają boczne korzenie tworzące rodzaj brody. Formą inwazyjną są tylko młode osobniki. W zimie larwy, które nie weszły do korzeni marchwi pozostawionej na polu lub składowanej w kopcach, giną. Co istotne, przezimować mogą tylko jaja w workach jajowych. Największe szkody guzaki wyrządzają na plantacjach uprawianych na glebach piaszczystych i torfach niskich.
Ochrona to po pierwsze wprowadzenie do zmianowania roślin jednoliściennych, głównie zbóż. Po drugie, niszczenie chwastów w międzyrzędziach. Wreszcie, po trzecie, stosowanie nematocydów z grupy bezamidów (przedsiewne opryskiwanie pola) lub wyciągu roślinnego (w formie granulatu w czasie wysiewu nasion) bądź środków zawierających szczepy pożytecznych grzybów i bakterii.
Jak zwalczać połyśnicę – najgroźniejszego szkodnika marchwi?
Jednym ze środków zarejestrowanych do ochrony marchwi przed połyśnicą marchwianką jest Benevia 100 OD. Jest to insektycyd w formie koncentratu zawiesiny olejowej do rozcieńczania wodą, o działaniu kontaktowym i żołądkowym. Z kolei na roślinie działa wgłębnie oraz translaminarnie, dzięki czemu jest odporny na zmywanie bezpośrednio po wykonaniu zabiegu. Preparat działa na różne stadia rozwojowe połyśnicy. Co ważne, mechanizm działania substancji czynnej powoduje szybkie zaprzestanie żerowania szkodników. Bowiem paraliż owadów następuje w ciągu kilku godzin i objawia się zahamowaniem ruchu i żerowania. Zaś ostateczny efekt działania widoczny jest po 3–6 dniach od zabiegu.
Warto stosować żółte tablice lepowe do monitorowania obecności połyśnicy marchwianki na plantacji. Bowiem wczesne zastosowanie środka, na początku nalotu, powoduje zahamowanie płodności osobników dorosłych, redukuje liczbę składanych jaj i kontroluje stadia pośrednie. Dzięki temu pozwala powstrzymać szkodniki poniżej progów szkodliwości. Maksymalna dawka zalecana do jednorazowego zastosowania w uprawie marchwi wynosi 750 ml/ha. Ponadto zaleca się stosowanie insektycydu razem z adiuwantem olejowym. w okresie można wykonać dwa zabiegi, w odstępie co najmniej 10-dniowym. Zaś karencja wynosi 14 dni.
