Najważniejszy mikroelement w uprawie kukurydzy. Co ogranicza jego przyswajalność?

Światową produkcję żywności, zwłaszcza zbóż w największym stopniu spośród mikroelementów ogranicza niedobór cynku. Jakie są objawy i wrażliwość roślin na niedobór cynku?

Analizy gleb wykazują, iż mamy w kraju około 14 proc. gleb z niedoborem przyswajalnych form cynku (Zn). Jednak rośliny bardziej wrażliwe na jego niedobór, reagują korzystnie na nawożenie cynkiem, choćby na glebach o średniej zasobności w ten pierwiastek.

Słaba przyswajalność cynku – dlaczego?

Rośliny z gleb kwaśnych zawierają zwykle więcej Zn, niż z gleb o wysokim pH, choć przy pH poniżej 5, również maleje jego przyswajalność. Pożądany zakres odczynu dla dobrej przyswajalności Zn, zawiera się w przedziale pH 5-6,5, a jeszcze korzystniejszy w zakresie 5,6-6.

Podobnie jak w przypadku innych mikroelementów, diagnoza niedoboru Zn na podstawie zewnętrznych objawów nie zawsze jest możliwa, czyli rozpoznawalna „gołym okiem”. Często są to ukryte niedobory, gdzie jedynym skutkiem deficytu jest spadek plonu.

Cynk, podobnie jak miedź jest silnie wiązany w kompleksie sorpcyjnym gleby i staje się niedostępny dla roślin, zwłaszcza w glebach organicznych (torfach i murszach).

Wapnowanie oraz intensywne nawożenie fosforem, zmniejszają stężenie Zn w roślinach, podobnie jak zbyt wysoka zawartość miedzi (efekt antagonizmu). Poza tym występują niekiedy znaczne różnice pomiędzy odmianami zbóż i innych roślin, w przyswajalności tego składnika.

Tak więc niedobór Zn obserwuje się częściej na glebach wapiennych, bądź po zwapnowaniu pól większymi dawkami Ca, jak też w warunkach dużego stężeniu fosforu i miedzi w roztworze glebowym. Także chłód oraz wilgotna pogoda w okresie wegetacji roślin ograniczają przyswajalność Zn.

Wrażliwość roślin na niedobór cynku

• bardzo wrażliwe: kukurydza, ryż, chmiel, drzewa owocowe, winorośl, len;
• średnio wrażliwe: ziemniak, burak, pszenica, sorgo, lucerny, koniczyny;
• tolerancyjne: pozostałe zboża, trawy oraz rośliny kapustowate, w tym rzepak.

W Polsce kukurydzę można uznać za podstawową roślinę wskaźnikową, która najczęściej informuje o możliwych niedoborach Zn. Wówczas celowe może być nawożenie dolistne Zn innych roślin, uprawianych w gospodarstwie, gdzie objawy niedoboru są niewidoczne lub mniej wyraźne.

Objawy niedoboru cynku na roślinach kukurydzy

Na roślinach kukurydzy we wczesnych fazach wzrostu (po wschodach) wierzchołki siewek tracą chlorofil, a na liściach pomiędzy nerwami pojawiają się bielejące smugi, które z upływem czasu mogą zamierać.

Objawy niedoboru występujące w późniejszym okresie (częściej spotykane) widoczne są w postaci rozległych jasnych pasów, po obydwu stronach nerwu głównego liścia.

Przy większym niedoborze następuje też skrócenie międzywęźli, w wyniku czego rośliny karłowacieją, bowiem niedobór Zn ogranicza metabolizm azotowy oraz syntezę auksyn (hormonów wzrostu).

Mogą także nastąpić zaburzenia w rozwoju generatywnym roślin, co skutkuje opóźnieniem terminu wyrzucania wiech i kwitnienia, zaś powstałe nasiona przyjmują kolor białawo-szary. Dobre odżywienie roślin cynkiem, wpływa też na lepszy rozwój korzeni bocznych i przybyszowych.

Objawy niedoboru cynku na innych roślinach

Niedobory cynku spotykane są też często na drzewach owocowych, głównie jabłoniach. Objawy są następujące: młode pędy mają skrócone międzywęźla, zaś na ich końcach powstają gęste rozety małych, wąskich, sztywnych liści.

Jest to choroba fizjologiczna zwana rozetkowatością lub chorobą małych liści. Zahamowany zostaje także wzrost korzeni, a ich wierzchołki deformują się i są pozbawione włośników. Wytwarza się mniej pąków i kwiatów, co ogranicza tworzenie zawiązków owoców i plon.

Niedobór Zn prowadzi też do gromadzenia w roślinach nie przetworzonych związków N: azotanów, aminokwasów i amidów, a to z kolei zwiększa wrażliwość roślin na choroby grzybowe i bakteryjne.

Cynk z obornika i pomiotu ptasiego

Obornik zawiera duże ilości przyswajalnych form cynku, przeciętnie w 30 t (po jego mineralizacji) 1200 g Zn. Są to znaczne ilości, zaspokajające potrzeby pokarmowe kukurydzy i innych roślin, choćby przy założeniu, iż nie zostaną wykorzystane w 100 proc. Jeszcze większe ilości Zn, zawiera pomiot ptasi, zwłaszcza od kaczek, gęsi i indyków.