Z dniem 1 stycznia 2019 roku weszła w życie ustawa z dnia 22 marca 2018 roku o komornikach sądowych (dalej: ustawa w tej chwili obowiązująca), która uchyliła ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku o komornikach sądowych i egzekucji (dalej: ustawa uprzednio obowiązująca).
Art. 8 ust. 5 ustawy uprzednio obowiązującej stanowił, iż: „wierzyciel ma prawo wyboru komornika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio”.
Aktualny stan prawny w kwestii spraw dotyczących nieruchomości nie uległ zmianie. Do tych spraw stosuje się art. 921 § 1 k.p.c. – egzekucja z nieruchomości należy do komornika działającego przy sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona. Chodzi o następujące sprawy: egzekucja z nieruchomości, wydanie nieruchomości, wprowadzenie w posiadanie nieruchomości, opróżnienie pomieszczeń, w tym lokali mieszkalnych, z osób lub rzeczy oraz sprawy, w których przepisy o egzekucji z nieruchomości stosuje się odpowiednio.
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy w tej chwili obowiązującej, wierzyciel ma prawo wyboru komornika na obszarze adekwatności sądu apelacyjnego, na którym znajduje się siedziba kancelarii komornika adekwatnego zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego. Dotyczy to spraw, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 i 2, zatem przepis ten odnosi się wyłącznie do spraw takich jak:
1) wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz zabezpieczenie roszczeń, w tym europejskich nakazów zabezpieczenia na rachunku bankowym,
2) wykonywanie postanowień o zabezpieczeniu spadku lub sporządzanie spisu inwentarza.
Wierzyciel wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji musi złożyć pisemne oświadczenie woli, w którym wskazuje wyraźnie, iż korzysta z prawa wyboru komornika.
Uprzednio obowiązująca ustawa dawała wierzycielowi uprawnienie do wyboru komornika na terytorium całej Polski. Jednakże zapis ten został zmieniony. Wierzyciel wciąż posiada prawo wyboru komornika, jednakże zostało one ograniczone do terenu adekwatności sądu apelacyjnego adekwatnego zgodnie z k.p.c.
Regulacja ta spotkała się jednak z dużą krytyką. „Może to prowadzić do sytuacji, w której komornik z siedzibą oddaloną o kilka kilometrów od miejsca zamieszkania dłużnika nie będzie mógł prowadzić egzekucji, bo funkcjonuje po złej stronie granicy apelacji” (pismo Polskiego Związku Zarządzania Wierzytelnościami z 23.12.2016 roku).
Ministerstwo Sprawiedliwości w projekcie do ustawy stwierdziło, iż „pożądane jest, aby komornik jako organ pomocniczy sądu działał przede wszystkim w ramach swojego rewiru, który dobrze zna. Jedną z zasadniczych wad dotychczasowego systemu było prowadzenie postępowań egzekucyjnych przez wielu niewłaściwych komorników, co prowadziło do nieustannych zbiegów egzekucji i wydłużania się postępowań egzekucyjnych. Możliwość bycia wybranym ma być jedynie swoistą premią dla najlepszych komorników, którzy radzą sobie ze sprawami z ich rewirów”. Stwierdza się, iż nowe przepisy zmniejszą konkurencyjność między komornikami. Ministerstwo zwróciło jednak uwagę, iż komornicy jako funkcjonariusze publiczni nie powinni ze sobą konkurować.
Inną kwestią, która uległa zmianie od 2019 roku, jest zmniejszenie liczby spraw, które może przyjąć komornik z wyboru wierzyciela. Otóż zgodnie z art. 10 ust. 4 ustawy w tej chwili obowiązującej komornik wybrany przez wierzyciela odmawia wszczęcia egzekucji, o ile wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 2.500 (uprzednio 5.000), a skuteczność prowadzonych przez niego egzekucji w roku poprzednim nie przekroczyła 35 % lub o ile wpływ wszystkich spraw w danym roku przekroczył 5.000 (uprzednio 10.000).
Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Sandra Sidorowicz
