Naszą misją jest upowszechnianie i popularyzowanie wiedzy dotyczącej architektury i urbanistyki. Zależy nam na tym, aby od najmłodszych lat wspierać rozwój oraz kształtować świadomość dzieci i młodzieży w tych dziedzinach. Architektura otacza nas i towarzyszy nam przez całe życie. Od dziecka obcujemy z nią i w niej dorastamy, dlatego jednym z najbardziej istotnych obszarów naszej działalności jest edukacja dzieci i młodzieży w zakresie odpowiedzialności za wspólną przestrzeń.
Program edukacyjny „Być jak architekt/ka” ma na celu poznanie pracy architekta. Kim jest architekt, czym się zajmował kiedyś, a czym zajmuje się obecnie? Jakie zadania stawia mu społeczeństwo (w tym również najmłodsi)? Jak powstają domy, szkoły, ulice czy place? Jak najśmielsze pomysły architektów na domy i miasta XXI wieku stają się rzeczywistością?
Na te i inne pytania szukamy odpowiedzi w pracowniach architektonicznych. Podczas spotkań z architektami rozmawiamy o tym, jak rozumieć architekturę i się nią cieszyć oraz w jaki sposób można przyczyniać się do bardziej zrównoważonej przyszłości.
W szóstej edycji programu edukacyjnego Być jak architekt/ka swoje drzwi dla uczniów i szkół otworzyło sześć pracowni: z Krakowa, Sopotu, Wrocławia, Warszawy. Dwanaście szkół miało okazję złożyć wizytę architektom i dowiedzieć się, na czym polega ich praca.
Jakub Szczęsny
W kwietniu tego roku dwie grupy młodzieży ze szkół średnich – wrocławskiego liceum ogólnokształcącego oraz technikum – odwiedziły wystawę „Jakub Szczęsny. Polskie Projekty, Polscy Projektanci” w Muzeum Architektury we Wrocławiu. Wizyta odbyła się w ramach szóstej edycji programu edukacyjnego „Być jak Architekt/ka”, realizowanego przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki. Uczniowie mieli wyjątkową okazję zwiedzić ekspozycję pod opieką jej autora – architekta Jakuba Szczęsnego.
Wystawa prezentowała przekrojowy wybór projektów jednego z najbardziej oryginalnych i zaangażowanych społecznie twórców współczesnej architektury w Polsce. Szczęsny, znany m.in. z projektu Domu Kereta – najwęższego domu świata – oprowadził młodzież po kolejnych częściach ekspozycji, dzieląc się nie tylko historią powstawania poszczególnych realizacji, ale także swoimi przemyśleniami na temat roli architektury w życiu codziennym, mieście i społeczeństwie.
Uczniowie mogli zobaczyć m.in. model i dokumentację fotograficzną Domu Kereta, a także projekty mikro-domków, które powstały z myślą o minimalistycznym, mobilnym stylu życia. Duże wrażenie zrobiły także instalacje społeczne i performatywne, takie jak „Iron Maiden” czy „Bench”, które Szczęsny zrealizował w różnych miejscach na świecie – od Polski po Kubę. Architekt opowiadał o ich funkcjach społecznych, o tym, jak projektowanie może wchodzić w relacje z lokalnymi społecznościami i stawać się narzędziem integracji, a choćby aktywizmu.
Wspólnym doświadczeniem dla obu grup było odkrycie, iż architektura to nie tylko budynki, ale także narzędzie opowiadania historii, reagowania na wyzwania współczesności i projektowania lepszego życia. Jakub Szczęsny podkreślał, iż architekt nie działa w próżni – jego praca jest zawsze osadzona w konkretnych realiach społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Architektura może odpowiadać na kryzysy społeczne i klimatyczne, kształtować poczucie tożsamości oraz wzmacniać przynależność do miejsca i wspólnoty.
W części praktycznej uczniowie wzięli udział w krótkim ćwiczeniu z ergonomii – przez 5 minut przebywali w ograniczonej przestrzeni pod stołami, przyjmując możliwie wygodne pozycje. Następnie, inspirowani tym doświadczeniem oraz treściami wystawy, wykonali indywidualne rysunki wyobrażonych schronień. Druga grupa fotografowała interesujące detale i elementy ekspozycji, które uznali za warte uwagi. Następnie chętni prezentowali swoje zdjęcia, omawiając motywacje ich wykonania.
Oba spotkania zakończyły się rozmową, podczas której uczniowie dzielili się swoimi refleksjami. Wystawa uświadomiła im, iż projektowanie to przede wszystkim świadome i odpowiedzialne kształtowanie przestrzeni. Spotkanie z architektem okazało się inspirującym doświadczeniem i cenną lekcją – zarówno dla przyszłych architektów i techników, jak i dla tych, którzy dopiero poszukują swojej drogi twórczej.
Kozień Architekci
Uczniowie krakowskiej szkoły podstawowej wzięli udział w warsztatach organizowanych przez pracownię Kozień Architekci, podczas których siostry architektki – Katarzyna Kozień i Magdalena Kozień – zaprezentowały wybrane realizacje swojego biura. Dzięki takim projektom jak Teatr Muzyczny Capitol we Wrocławiu oraz Centrum Obsługi Odwiedzających Państwowe Muzeum Auschwitz‑Birkenau, uczniowie poznali podstawowe metody pracy architekta i przebieg procesu projektowego – od etapu koncepcji, przez projekt budowlany, aż po nadzór autorski.
Szczególną uwagę poświęcono etapowi koncepcji projektowej, podkreślając kluczową rolę idei jako fundamentu każdego projektu. Zwrócono również uwagę, iż praca architekta nie kończy się na wykonaniu rysunku – obejmuje cały proces realizacji, od pierwszych szkiców po nadzór nad budową.
Głównym zadaniem warsztatów było opracowanie koncepcji rewaloryzacji lokalnego podwórka. Po wizycie w terenie uczestnicy, podzieleni na zespoły, analizowali przestrzeń, identyfikując jej mocne i słabe strony. Następnie pracowali nad pomysłami zmian, inspirowanymi zarówno historią architektury (dziedziniec, wirydarz, atrium), jak i własnymi obserwacjami.
Na zakończenie każda grupa zaprezentowała swoją koncepcję — pomysły okazały się oryginalne i i zaskakująco dojrzałe pod względem kreatywnym. Warsztaty pozwoliły uczestnikom nie tylko doświadczyć procesu projektowego, ale też rozwinąć umiejętność twórczej współpracy w zespole, co stanowiło ich główny cel.
Moon Studio
Młodzi adepci architektury z dwóch szkół podstawowych odwiedzili biuro architektoniczne MOON STUDIO, aby dowiedzieć się, na czym polega praca architekta i architektki. Spotkanie poprowadziła osoba z zespołu pracowni, która przybliżyła uczestnikom realia tego zawodu.
Na wstępie omówiono, na czym polega codzienna praktyka w tej interdyscyplinarnej dziedzinie, łączącej wiedzę techniczną, artystyczną i społeczną. Architekt lub architektka to nie tylko projektant przestrzeni, ale także osoba posiadająca umiejętności z zakresu inżynierii, prawa, ekonomii i zarządzania. W swojej pracy zarządza całym procesem inwestycyjnym — od analizy terenu, przez opracowanie koncepcji i projektu budowlanego (wymagającego licznych uzgodnień i pozwoleń na budowę), aż po projekt wykonawczy i nadzór nad realizacją. Współpracując z różnymi specjalistami i koordynując zespół, łączy wiedzę techniczną z artystyczną wizją, dbając o każdy etap powstawania inwestycji.
W części „Archiopowieści” architekt zaprezentował wybrane realizacje MOONSTUDIO, ukazujące różnorodność podejść do projektowania współczesnej przestrzeni. Wśród nich znalazła się Cricoteka – siedziba muzeum Tadeusza Kantora w Krakowie, uznawana za ikonę współczesnej architektury Małopolski, łącząca ekspresyjną formę z szacunkiem dla kontekstu historycznego. Uwagę uczestników przyciągnął także projekt EC1 w Łodzi – muzeum filmu, w którym światło pełni funkcję narracyjną, prowadząc zwiedzających przez przestrzeń. Niecodziennym przykładem był również kompleks Alwernia Planet – zespół 13 futurystycznych kopuł inspirowanych stylistyką filmowej sagi „Alien”, ukazujący śmiałe podejście do formy i funkcji w architekturze.
W części praktycznej uczniowie zostali podzieleni na dwa zespoły. Ich zadaniem było opracowanie nowej koncepcji elewacji budynku akademika „Lobos” w Krakowie. Do dyspozycji otrzymali wielkoformatowy wydruk (80 × 300 cm) przedstawiający linearną fasadę z powtarzalnym układem okien.
Celem było stworzenie autorskiej interpretacji elewacji – potraktowanej jako płaszczyzna ekspresji architektonicznej. Uczniowie mieli pełną swobodę działania. Praca w grupie uczyła współpracy, planowania i podziału ról – od lidera, przez projektanta, po wykonawcę. Warsztaty rozwijały kreatywność, myślenie zbiorowe oraz zdolności manualne i wyobraźnię przestrzenną.
Biuro Projektów Lewicki Łatak
W spotkaniu zorganizowanym przez Biuro Projektów Lewicki Łatak wzięli udział uczniowie klasy IV jednej z krakowskich szkół podstawowych. Już na początku rozmowy okazało się, iż wielu z nich ma w rodzinie architektów – co nie zmniejszyło ich ciekawości ani zaangażowania. Wręcz przeciwnie – z dużym zainteresowaniem uczestniczyli w zajęciach i poznawali tajniki zawodu, zwłaszcza od strony pracy projektowej.
Zajęcia rozpoczęły się od wprowadzenia, podczas którego uczniowie poznali podstawowe zagadnienia związane z architekturą – czym jest ta dziedzina, jak się ją definiuje oraz czym zajmują się architekci w codziennej pracy. Następnie uczestnikom przybliżono projekt kładki Kazimierz–Ludwinów, powstającej w Krakowie inwestycji, która wzbudza duże zainteresowanie mieszkańców. Część dzieci bez trudu rozpoznała makietę obiektu, która znajduje się w pracowni. Zaskoczeniem dla wielu była informacja, iż historia tego projektu sięga niemal dwóch dekad.
Opowieść o kładce stała się punktem wyjścia do szerszej refleksji nad znaczeniem przepraw mostowych. Uczniowie dowiedzieli się, iż most, wiadukt czy kładka mogą być nie tylko funkcjonalnym sposobem na pokonanie fizycznej przeszkody, ale także ważnym elementem przestrzeni publicznej, niosącym wartość symboliczną, estetyczną i społeczną.
W części praktycznej zajęć uczniowie zaprojektowali własne kładki w ramach rysunkowego konkursu. Zadanie wzbudziło duże emocje i zaangażowanie – jak w prawdziwych konkursach architektonicznych. Prace oceniono po spotkaniu, a nagrody i wyróżnienia zostały wręczone podczas lekcji plastyki. Konkurs stał się okazją do twórczej rywalizacji oraz nauki radzenia sobie zarówno z sukcesem, jak i porażką — nieodłącznymi elementami zawodu architekta.
XY Studio
16 maja pracownię XY Studio, odwiedziły dwie grupy uczniów szkoły podstawowej, aby wziąć udział w warsztatach „Być jak Architekt/ka”. Spotkanie rozpoczęło się wykładem Doroty Sibińskiej – współzałożycielki pracowni – która opowiedziała o różnych aspektach zawodu architekta oraz o swojej szczególnej pasji, jaką jest projektowanie szkół.
Wspólnie z uczniami zastanawialiśmy się, jak zmienić szkołę, do której nie chce się chodzić, w taką, z której nie chce się wychodzić. Oglądaliśmy zdjęcia nowych realizacji oraz szkół po modernizacji, rozmawiając o rozwiązaniach poprawiających komfort nauki i estetykę przestrzeni.
W kolejnej części warsztatów uczniowie samodzielnie projektowali wymarzoną salę lekcyjną. Rozpoczęli od stworzenia projektu funkcjonalnego – wybierali wyposażenie, analizowali różne rodzaje biurek i zastanawiali się nad ich optymalnym ustawieniem. Następnie pracowali nad kolorystyką wnętrza, tworząc moodboardy z wykorzystaniem próbek materiałów.
Na zakończenie warsztatów, przy wsparciu architektów, uczestnicy wykonali trójwymiarowe modele zaprojektowanych sal, próbując swoich sił w modelowaniu i wizualizacji przestrzeni, którą sami stworzyli.
„Jesteś Sigma!’’- czyli Jesteś Super! – Tak brzmiał napis na ścianie jednej z zaprojektowanych klas.
Roark Studio
Podczas warsztatów uczniowie szkół podstawowych i średnich mieli okazję poznać nowoczesne narzędzia wspierające proces projektowania w architekturze. Punktem wyjścia była praca w kilkuosobowych zespołach nad koncepcją budynku, którą następnie przełożyli na uproszczoną makietę wykonaną z tektury i materiałów plastycznych. Każda makieta została sfotografowana, a następnie uzupełniona o opis (prompt) i przetworzona w generatorze obrazów AI, co pozwoliło zobaczyć, jak sztuczna inteligencja potrafi rozwinąć pierwotną wizję.
Uczestnicy uczyli się nie tylko tworzenia skutecznych promptów, ale też krytycznego podejścia do wyników generowanych przez algorytmy. Dyskutowaliśmy o tym, gdzie AI może przyspieszyć pracę projektanta, a gdzie wciąż kluczowa pozostaje ludzka wyobraźnia.
Warsztaty były także okazją do poznania innych nowatorskich rozwiązań, takich jak wykorzystanie EEG w architekturze – technologii umożliwiającej analizę reakcji użytkowników na przestrzeń. Dzięki temu młodzi uczestnicy zobaczyli, iż przyszłość projektowania to nie tylko AI, ale szerokie spektrum narzędzi łączących kreatywność, dane i technologię.
Zajęcia przebiegały w atmosferze intensywnej współpracy i odkrywania nowych możliwości. Uczniowie opuszczali warsztaty z poczuciem, iż nowoczesne technologie – od sztucznej inteligencji po systemy rejestrujące aktywność mózgu – mogą stać się nie tylko narzędziem pracy, ale i inspiracją do tworzenia odważnych, oryginalnych rozwiązań architektonicznych.
Dziękujemy wszystkim pracowniom architektonicznym i uczestnikom!
Koordynatorka projektu: Anna Czarnota
