W Polsce bez znaczących inwestycji w infrastrukturę sieciową oraz odpowiednich przepisów legislacyjnych transformacja energetyczna nie będzie możliwa.
Ewelina Karp-Kręglicka, Prezes PSWNA, Dyrektor Budimex SA
Zmiana klimatu już wpływa na Europę w różnych formach, w zależności od regionu. Coraz częściej mamy do czynienia z wyższą temperaturą, suszami, pożarami lasów, niedoborem wody. Może również wpływać na zdrowie ludzi. Dlatego walka ze zmianami klimatycznymi stała się priorytetem Parlamentu Europejskiego.
W 2021 r. UE uczyniła neutralność klimatyczną, czyli cel zerowych emisji netto do 2050 r., prawnie wiążącą w Unii. Ponadto ustaliła tymczasowy cel redukcji emisji o 55% do 2030 r. To wyzwanie sygnowały wszystkie kraje UE, w tym Polska. We wrześniu 2023 r. Parlament poparł porozumienie mające na celu zwiększenie energii odnawialnej w miksie energetycznym. Udział OZE w końcowym zużyciu energii w UE powinien do 2030 r. wzrosnąć do 42,5%, przy czym poszczególne kraje powinny dążyć do poziomu 45%. Energia jest największym źródłem emisji gazów cieplarnianych w UE. Poprawa efektywności energetycznej i produkcja czystszej energii pomogą UE osiągnąć cele klimatyczne i zmniejszyć jej zależność od importu.
W Polsce bez znaczących inwestycji w infrastrukturę sieciową oraz odpowiednich przepisów legislacyjnych transformacja energetyczna nie będzie możliwa. Podobne stanowisko przedstawiła NIK. Ograniczenia w dostępie do sieci energetycznej w tej chwili stanowią główną barierę dla inwestorów chcących rozwijać farmy wiatrowe i PV.
Przyspieszenie modernizacji sieci jest najważniejsze dla transformacji energetycznej kraju. Jest ono także niezbędne do obniżenia cen energii w Polsce, bez niego niemożliwe będzie uwolnienie europejskiego potencjału tańszej energii z OZE. Zanim to jednak nastąpi, za energię zapłacimy więcej.
Transformacja energetyczna UE zostanie sfinansowana między innymi ze środków unijnych. Plan inwestycyjny ogłoszony przez KE w styczniu 2020 r. na rzecz zrównoważonej Europy zakłada przyciągnięcie w ciągu następnej dekady co najmniej 1 biliona euro inwestycji publicznych i prywatnych. Polska powinna tą szansę dobrze wykorzystać.
UE dąży do osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym do 2050 r.
Polityka klimatyczna UE skłania do ponownego rozważenia całego cyklu życia produktów, a także promuje zrównoważoną konsumpcję i gospodarkę o obiegu zamkniętym. Celem jest zmniejszenie zużycia zasobów naturalnych oraz ograniczenie ilości odpadów.
W Polsce główne organizacje branżowe: PSWNA, OIGD, PZPB dążą do uregulowania kwestii związanej z bezpiecznym i efektywnym zagospodarowaniem odpadów budowlanych w ramach realizacji nowych inwestycji. Wymagany jest odzysk odpadów budowlanych na minimalnym poziomie 70%. Polska powinna pilnie podjąć działania zmierzające do maksymalizacji efektywnego wykorzystania przydatnych materiałów z budowy i rozbiórki w miejscu ich pozyskiwania, a tym samym do ograniczenia ilości odpadów z grupy 17. W piśmie skierowanym do Ministerstwa Klimatu i Środowiska PSWNA wraz z organizacjami partnerskimi zawnioskowała o wydanie przez Ministra Klimatu i Środowiska we współpracy z Ministrem Infrastruktury objaśnień prawnych dla branży budowlanej w trybie art. 33 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo Przedsiębiorców, prosząc o wskazanie:
• Czynności dotyczących materiałów z budowy i rozbiórki, które – w przypadku ich wykonania w ramach zamkniętego procesu budowlanego – w ogóle nie powinny być kwalifikowane jako przetwarzanie odpadów, ale jako działania wpisujące się w ustawową definicję zapobiegania powstawaniu odpadów (tj. procesu najbardziej pożądanego z punktu widzenia prawa unijnego i stojącego ponad jakąkolwiek formą odzysku odpadów w hierarchii wynikającej z krajowej ustawy o odpadach).
• Czynności, które w ramach działu produkcji budowlano-montażowej mogą prowadzić do powstania produktów ubocznych. W tym kontekście warto zauważyć, iż obecne, zawężające podejście organów ochrony środowiska do powyższego zagadnienia (wyłączające możliwość powstania produktów ubocznych w wyniku jakichkolwiek czynności podejmowanych w toku procesu budowlanego): raz – stoi w sprzeczności z rozumieniem pojęcia produktu ubocznego na gruncie prawa unijnego, gdzie pojęcie procesu produkcyjnego (w wyniku którego mogą powstawać produkty uboczne niestanowiące odpadów) jest traktowane szeroko i zalicza się do niego m.in. działalność wydobywczą; dwa – nie jest spójne z inicjatywami ustawodawczymi Ministra Infrastruktury, który np. w projekcie ustawy o usprawnieniu procesu inwestycyjnego Centralnego Portu Komunikacyjnego wprost proponował rozwiązania, które ostatecznie potwierdziłyby możliwość zaliczania do kategorii produktów ubocznych wybranych materiałów powstających w wyniku prac budowlano-rozbiórkowych; ponadto różni się od rozumienia tego pojęcia w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Jako przykład można wymienić chociażby czeską ustawę z dnia 1 grudnia 2020 r o odpadach (541/2020 Sb.), która wprost przewiduje możliwość powstania produktów ubocznych w ramach procesu budowlanego.
Dalsze blokowanie możliwości wykorzystania przez branżę budowlaną instytucji produktu ubocznego wyłącznie w oparciu o uznaniową, zawężającą interpretację pojęcia procesu produkcji przez poszczególne organy i inspekcje ochrony środowiska nie znajduje racjonalnego uzasadnienia – zwłaszcza iż w ustawie o odpadach przewidziano konkretne mechanizmy pozwalające organom ochrony środowiska utrzymywać nadzór nad prowadzeniem takich procesów. Kontynuując temat GOZ. Rynek potrzebuje wdrożenia regulacji umożliwiających zwiększone wykorzystanie kruszyw z recyklingu jako jednego z możliwych rozwiązań kompensujących zasoby naturalne. Już teraz branża odczuwa niedobory kruszyw, zwłaszcza tych, które cechują się wysokimi parametrami mechanicznymi.
Kumulacja inwestycji drogowych i kolejowych, która powinna nastąpić w ciągu dwóch lat, tylko pogłębi ten problem. Na wykresach przedstawiono prognozę wydobycia wybranych grup kruszyw naturalnych, opracowaną przez Polski Związek producentów Kruszyw oraz AGH. Obserwujemy duże spadki wydobycia oraz spadek liczebności złóż.
Wspomniane przeze mnie kwestie zostaną zasygnalizowane w trakcie drugiego dnia Kongresu Budownictwa Polskiego. Ponadto w programie znajdzie się wpływ regulacji ESG na łańcuch dostaw, ryzyka dla przedsiębiorców wynikające z niespełnienia składanych deklaracji środowiskowych i poszanowania praw człowieka. Zapraszam!
