1 rok temu
W pierwszej części artykułu na podstawie danych Esri MB Research przeanalizowaliśmy wybrane zjawiska społeczno-ekonomiczne: poziom siły nabywczej, strukturę gospodarstw domowych, strukturę ludności według stanu cywilnego oraz wydatki na używki. Natomiast w dzisiejszym wpisie postaramy się poszukać regionalnych zależności pomiędzy tymi wskaźnikami. Spośród wielu metod prezentacji zależności pomiędzy różnymi wskaźnikami, jedną z naszych ulubionych jest kartogram złożony.
Jak powstaje kartogram złożony (multivariate map)?
W polskiej kartografii nie ma popularnego zamiennika pojęcia " multivariate map " lub " bivariate map " (w przypadku dwóch zmiennych). W literaturze naukowej najczęściej można spotkać się z pojęciem " kartogramu złożonego " lub kartogramu dwuzmiennego. My będziemy posługiwać się nazwą mapy dwuwymiarowej , która jest kalką językową angielskiego bivariate map , ale dobrze oddaje sens tego pojęcia. Jest to mapa tematyczna, która umożliwia zestawienie oraz porównanie wartości dla dwóch odrębnych zjawisk z wykorzystaniem skali kolorów zestawionej w postaci macierzy. Schemat tworzenia legendy dla mapy dwuwymiarowej widać poniżej:
Osta tecznie otrzymujemy legendę:
Przykładowo, kolor znajdujący się w prawym górnym rogu macierzy będzie symbolizować na mapie względnie wysoką wartość pierwszej i drugiej zmiennej, natomiast kolor w lewym dolnym rogu ich względnie niską wartość. Warto podkreślić w tym przypadku słowo "względnie" , ponieważ rozpatrujemy wartości danego wskaźnika bezpośrednio w porównaniu do drugiego. Natomiast gdyby ten sam wskaźnik był prezentowany samodzielnie, wcale nie musiałby być interpretowany jako niski lub wysoki.
Siła nabywcza a wielkość gospodarstwa domowego
Z mapy wynika, iż obszary o względnie wysokiej sile nabywczej per capita, ale statystycznie najmniejszej liczbie osób w gospodarstwie są zlokalizowane przede wszystkim w dużych aglomeracjach, ale także w zachodniej części województwa zachodniopomorskiego i wschodniej podlaskiego. Natomiast w województwie małopolskim, podkarpackim, południowej części województwa lubelskiego i zachodniej części podlaskiego występują gminy, które charakteryzują się względnie niską siłą nabywczą, a zarazem statystycznie wysoką liczbą osób w gospodarstwie domowym. Możemy tutaj dostrzec pewną zbieżność pomiędzy tą zależnością, a granicami historycznymi.
Siła nabywcza a wydatki na używki
Poniższe mapy prezentują zależności pomiędzy siłą nabywczą a wydatkami na używki (napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe) per capita. Względnie najniższym poziomem siły nabywczej i najniższymi wydatkami na używki per capita charakteryzują się m.in. regiony zachodniego Podlasia, południowej Lubelszczyzny, Podkarpacia oraz południowej Małopolski. Aby zapoznać się z mapami skorzystaj z przełączników po lewej i prawej stronie.
Wielkość gospodarstwa domowego a wydatki na alkohol
Na kolejnej mapie widzimy zależność pomiędzy średnią wielkością gospodarstw domowych oraz wydatkami na napoje alkoholowe. Obszary o statystycznie najmniejszej liczbie osób w gospodarstwie, ale największych wydatkach na alkohol obejmują przede wszystkim duże miasta wojewódzkie i gminy wokół nich. Natomiast największe obszary o względnie wysokiej liczbie osób w gospodarstwie i najmniejszych wydatkach na alkohol zlokalizowane są w głównej mierze w rejonie południowej Małopolski oraz Podkarpacia. Możemy również zauważyć pewną zbieżność pomiędzy tą zależnością a granicami zaborów, np. Galicji.
Stan cywilny a wydatki na alkohol
Poniższe mapy prezentują zależności pomiędzy strukturą ludności według stanu cywilnego a wydatkami na napoje alkoholowe per capita. Względnie wysoki odsetek singli, a zarazem niski poziom wydatków na alkohol per capita możemy zauważyć np. w południowej części Małopolski. Z kolei na drugiej mapie możemy dostrzec, iż względnie wysoki odsetek osób rozwiedzionych i wysoki poziom wydatków na alkohol per capita dotyczy m.in. Łodzi i gmin zlokalizowanych wokół niej, a także znacznej części woj. śląskiego. Widzimy tu również pewną zbieżność pomiędzy tymi wskaźnikami a granicami zaborów.
Wydatki na tytoń a wydatki na alkohol
Poniższa mapa przedstawia zależność między wydatkami na wyroby tytoniowe a wydatkami na napoje alkoholowe w przeliczeniu na mieszkańca. Widzimy, iż obszary o względnie wysokich wskaźnikach obejmują miasta wojewódzkie - m.in. Warszawę, Łódź, Wrocław, Olsztyn, Poznań, Łódź i Kraków i otaczające je gminy oraz znaczną część woj. śląskiego, czyli generalnie regiony o wysokiej sile nabywczej. Ponadto podobne zjawisko możemy zaobserwować w południowo-wschodniej części woj. podlskiego i Śląska. Obszary o względnie niskich wydatkach to np. gminy położone w południowej części Małopolski i Podkarpacia oraz zachodnia część Podlasia.
Wydatki na alkohol a wydatki na produkty medyczne
Poniższa mapa ukazuje zależność pomiędzy wydatkami na napoje alkoholowe a wydatkami na produkty medyczne w przeliczeniu na mieszkańca. Podobnie jak na poprzedniej mapie, obszary o względnie wysokich wskaźnikach obejmują miasta wojewódzkie oraz otaczające je gminy. Analogiczna zależność występuje również w rejonie województwa śląskiego. Z kolei obszary o względnie niskich wydatkach to np. gminy położone w południowej części Małopolski i Podkarpacia oraz zachodnia część Podlasia.
