Przedawnienie długów – jak działa i po jakim czasie następuje?

17 godzin temu

Długi potrafią być ogromnym ciężarem, który towarzyszy Ci przez lata. Jednak czy wiesz, iż zobowiązania finansowe nie mogą ścigać Cię w nieskończoność? Prawo przewiduje instytucję przedawnienia długu, która w określonych okolicznościach może uwolnić Cię od obowiązku spłaty. Sprawdź, kiedy i jak przedawniają się zobowiązania oraz jakie masz prawa jako dłużnik.

Czym jest przedawnienie długu?

Przedawnienie długu to instytucja prawna, która oznacza, iż po upływie określonego czasu wierzyciel traci możliwość skutecznego dochodzenia swojej należności na drodze sądowej. Dług przedawniony przez cały czas istnieje, ale jego spłata staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym – wierzyciel nie może zmusić Cię do zapłaty, ale jeżeli zdecydujesz się dobrowolnie go uregulować, nie będziesz mógł domagać się zwrotu tych środków.

Co to oznacza w praktyce?

Jeśli Twój dług się przedawnił, wierzyciel przez cały czas może skierować sprawę do sądu, ale jego roszczenie może zostać oddalone, jeżeli podniesiesz odpowiedni zarzut przedawnienia.
Przedawnienie nie oznacza automatycznego umorzenia długu – sąd nie zawsze bada to z urzędu. Jeśli jesteś konsumentem, sąd może samodzielnie uwzględnić przedawnienie, ale w przypadku przedsiębiorców zarzut musi być zgłoszony przez dłużnika.
Dług nie znika – przedawnienie oznacza jedynie, iż wierzyciel traci prawną możliwość jego egzekwowania. Może jednak próbować skłonić Cię do dobrowolnej spłaty.

Ważne: Jeśli dokonasz jakiejkolwiek spłaty przedawnionego długu, np. wpłacisz część kwoty lub uznasz zobowiązanie na piśmie, termin przedawnienia może zacząć biec od nowa.

Po jakim czasie przedawniają się długi?

Terminy przedawnienia długów różnią się w zależności od rodzaju zobowiązania. Kodeks cywilny oraz inne ustawy określają, po ilu latach wierzyciel traci możliwość skutecznego dochodzenia należności w sądzie. Poniżej przedstawiamy najważniejsze terminy przedawnienia:

6 lat – ogólny termin przedawnienia dla świadczeń cyklicznych (np. czynsz, abonament) oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej
3 lata – roszczenia o świadczenia okresowe (np. odsetki), roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz roszczenia o wynagrodzenie za wykonane usługi
2 lata – roszczenia sprzedawców z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności przedsiębiorstwa
1 rok – roszczenia z tytułu umowy przewozu, spedycji oraz z tytułu zakwaterowania

💡 Warto wiedzieć: Od 9 lipca 2018 roku obowiązują nowe zasady przedawnienia. Podstawowy termin przedawnienia został skrócony z 10 do 6 lat, a koniec terminu przedawnienia przypada teraz zawsze na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba iż termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

Kiedy dług jest przedawniony? Bieg terminu przedawnienia

Aby ustalić, czy Twój dług się przedawnił, musisz wiedzieć, od kiedy liczy się bieg terminu przedawnienia. Zgodnie z przepisami, termin przedawnienia rozpoczyna się w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne, czyli kiedy wierzyciel może skutecznie żądać spełnienia świadczenia.

Na przykład:

W przypadku kredytu ratalnego – termin przedawnienia każdej raty biegnie osobno, od dnia jej wymagalności
Dla długu na karcie kredytowej – od dnia, w którym powinieneś był dokonać spłaty
Przy pożyczce z terminem zwrotu – od dnia, w którym miała nastąpić spłata
Dla mandatów – od dnia, w którym decyzja o nałożeniu mandatu stała się ostateczna

Pamiętaj, iż bieg przedawnienia może zostać przerwany przez:

Każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju
Czynność podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
Uznanie długu przez dłużnika (np. przez podpisanie ugody, spłatę części zadłużenia lub prośbę o rozłożenie na raty)

Po każdym przerwaniu przedawnienia, termin biegnie na nowo. To oznacza, iż jeżeli np. uznasz swój dług na 2 dni przed jego przedawnieniem, cały termin zaczyna się od początku.

Szczegółowe terminy przedawnienia różnych rodzajów długów

Rozumiejąc strukturę terminów przedawnienia, lepiej przygotujesz się do oceny swojej sytuacji. Poniżej znajdziesz szczegółowe informacje dotyczące najczęstszych rodzajów zobowiązań:

Kredyty i pożyczki bankowe

Roszczenia banku o spłatę kredytu konsumenckiego przedawniają się po 3 latach. W przypadku kredytów hipotecznych termin przedawnienia wynosi 6 lat. Musisz jednak pamiętać, iż przedawnienie dotyczy tylko roszczeń o zapłatę rat, a nie całego kredytu – każda rata przedawnia się osobno.

Długi wobec ZUS i Urzędu Skarbowego

Składki na ubezpieczenie społeczne przedawniają się po 5 latach, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Podobnie jest z podatkami – zobowiązania podatkowe przedawniają się co do zasady po 5 latach, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.

Mandaty i grzywny

Kary za wykroczenia przedawniają się po 3 latach od daty uprawomocnienia się orzeczenia, a grzywny nałożone w postępowaniu karnym – po 10 latach od uprawomocnienia się wyroku.

Zadłużenie w spółdzielni mieszkaniowej

Opłaty za mieszkanie przedawniają się po 3 latach dla okresowych opłat eksploatacyjnych. Jednak w przypadku zaległości związanych z własnością nieruchomości termin przedawnienia wynosi 6 lat.

Przedawnienie długu po wyroku sądu

Szczególną sytuacją jest przedawnienie zadłużenia po uzyskaniu przez wierzyciela prawomocnego wyroku sądowego lub nakazu zapłaty. W takim przypadku roszczenie przedawnia się po upływie 6 lat, niezależnie od pierwotnego terminu przedawnienia. Dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin ten wynosi 3 lata.

Jakie długi nie ulegają przedawnieniu?

Większość zobowiązań finansowych podlega przedawnieniu, jednak istnieją wyjątki. Do długów, które nie przedawniają się, należą:

Roszczenia niemajątkowe:

Roszczenia o ochronę dóbr osobistych, takich jak dobre imię, prywatność czy wizerunek. Te roszczenia nie mają charakteru majątkowego i nie podlegają przedawnieniu.

Roszczenia właściciela nieruchomości:

Roszczenia windykacyjne (o wydanie nieruchomości) oraz roszczenia negatoryjne (o zaniechanie naruszeń prawa własności) dotyczące nieruchomości nie przedawniają się. Oznacza to, iż właściciel nieruchomości może w dowolnym czasie dochodzić swoich praw związanych z własnością nieruchomości.

Roszczenia o zniesienie współwłasności:

Roszczenia o zniesienie współwłasności rzeczy również nie ulegają przedawnieniu. Dzięki temu każdy ze współwłaścicieli ma prawo w dowolnym momencie żądać zniesienia współwłasności, niezależnie od upływu czasu.

Roszczenia wynikające ze stosunków rodzinno-opiekuńczych:

Roszczenia niemajątkowe wynikające ze stosunków rodzinno-opiekuńczych, takie jak roszczenia o ustalenie ojcostwa czy o wykonywanie władzy rodzicielskiej, nie podlegają przedawnieniu.

Przedawnienie a działania windykacyjne

Musisz pamiętać, iż przedawnienie długu nie oznacza, iż wierzyciele przestaną podejmować próby jego odzyskania. Firmy windykacyjne często kontaktują się z dłużnikami mimo przedawnienia, licząc na dobrowolną spłatę. Jest to zgodne z prawem, dopóki nie stosują zakazanych praktyk.

Jeśli Twój dług jest przedawniony, a wierzyciel lub firma windykacyjna kontaktuje się z Tobą, możesz:

Poinformować ich pisemnie o przedawnieniu zobowiązania
Zażądać zaprzestania działań windykacyjnych
W przypadku naruszenia Twoich praw jako konsumenta, złożyć skargę do UOKiK

Pamiętaj, iż wierzyciel przez cały czas może skierować sprawę do sądu, licząc na to, iż nie podniesiesz zarzutu przedawnienia. Dlatego tak ważne jest, abyś wiedział o swoich prawach.

Jak bronić się przed roszczeniem przedawnionym?

Jeśli wierzyciel pozwał Cię o zapłatę przedawnionego długu, masz prawo bronić się przed tym roszczeniem. Oto, co powinieneś zrobić:

Złóż odpowiedź na pozew w terminie wskazanym przez sąd (zwykle 14 dni)
W odpowiedzi podnieś zarzut przedawnienia roszczenia
Uzasadnij swój zarzut, wskazując odpowiednie przepisy i wyliczając okres przedawnienia
Dołącz wszystkie dokumenty potwierdzające Twoje stanowisko

Pamiętaj, iż od 9 lipca 2018 roku obowiązują nowe przepisy, zgodnie z którymi sąd z urzędu bierze pod uwagę przedawnienie roszczeń w sprawach przeciwko konsumentom. Jednak w praktyce i tak powinieneś wyraźnie podnieść ten zarzut w odpowiedzi na pozew.

💡 Praktyczna wskazówka: jeżeli sąd wydał już nakaz zapłaty, masz 14 dni (w postępowaniu upominawczym) lub 7 dni (w postępowaniu nakazowym) na wniesienie sprzeciwu lub zarzutów. W tym piśmie również możesz podnieść zarzut przedawnienia.

Przedawnienie a wpisy w rejestrach dłużników

Przedawnienie długu nie powoduje automatycznego usunięcia negatywnych wpisów w Biurze Informacji Gospodarczej (BIG) czy Biurze Informacji Kredytowej (BIK). Musisz wiedzieć, że:

Informacje o zaległościach mogą być przechowywane w BIK przez okres 5 lat od spłaty zobowiązania
Wpisy w BIG mogą być utrzymywane przez okres 10 lat od dnia ich wpisu, ale nie dłużej niż 10 lat od wymagalności zobowiązania
Aby usunąć wpis dotyczący przedawnionego długu, musisz złożyć odpowiedni wniosek do BIG lub BIK

Jak samodzielnie wyczyścić BIK?

Przeczytaj

Jeśli wierzyciel nie usunie wpisu dotyczącego przedawnionego długu na Twój wniosek, możesz złożyć skargę do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych.

Podsumowanie

Przedawnienie długu to istotna instytucja prawna, która chroni dłużników przed nieterminowymi roszczeniami wierzycieli. Aby skutecznie z niej korzystać, powinieneś: