Przestrzeń działań społecznych - podsumowanie warsztatów 

niaiu.pl 6 miesięcy temu

Działania w przestrzeni Katowic towarzyszyły pokazowi specjalnemu wystawy Antropocen w Rondzie Sztuki otwartej w dniach 17.02-18.03. Warsztaty prowadzone przez Simone Rueß nawiązywały do jej pracy prezentowanej na wystawie i dotyczącej złożonej struktury podziemnej warszawskiego Dworca Centralnego.

Podczas warsztatów przeprowadzonych przez Simone Rueß w oparciu o performatywne badania przestrzeni miejskiej powstała mapa. Punktem wyjścia były mentalne obrazy wybranych przestrzeni Katowic, takich jak Osiedle Tysiąclecia i Park Trzech Stawów, zapamiętane przez uczestników warsztatów. Uczestnicy spacerowali także po rozpoznawalnych przestrzeniach Katowic o dominującej funkcji komunikacyjnej; od Rynku do Dworca Głównego i od Ronda Jerzego Ziętka po Strefę Kultury. Przestrzeń badali poprzez interakcje performatywne i językowe a także obserwacje sposobu, w jaki wpływają one na ich percepcję konkretnych miejsc i przestrzeni. Refleksja nad indywidualnym postrzeganiem przestrzeni wspólnej była istotną częścią warsztatów.

Simone Rueß w formule warsztatów nawiązała do koncepcji obrazu mentalnego Kevina Lyncha (1960) określającej to w jaki sposób dane miejsce jest postrzegane, doświadczane i zapamiętywane; teorii spacing and synthesizing Martiny Löw (2016) a także założeń Przestrzeni Wspólnej, Przestrzeni Własnej Grzegorza Kowalskiego. Podczas warsztatów codzienne działania w przestrzeni połączyły się z tymi artystycznymi; badania przestrzeni z uczestniczeniem w niej a interakcje z procesem mapowania. Celem warsztatów było zwrócenie uwagi na sieć relacji społeczno-przestrzennych w Katowicach, definiowanych w ten sposób zgodnie z relacyjną koncepcją przestrzeni Martiny Löw. Zgodnie z tą koncepcją, przestrzeń jest stale zmieniającym się kształtem, tworzonym przez zmieniające się układy i ruch ludzi, innych istot, dóbr oraz obiektów architektonicznych. Przestrzeń jest syntetyzowana w procesach percepcji, wyobraźni i pamięci.

Poprzez działania, takie jak na przykład wielokrotne powtarzanie trasy góra-dół po schodach ruchomych łączących dwie różne przestrzenie na dworcu, możliwa była zmiana perspektywy postrzegania ruchu innych uczestników tych przestrzeni (przechodniów), obserwacja wpływu tego działania na nich, jak i intensyfikacja doświadczenia. Interakcje wykorzystane w badaniu pomogły uczestnikom zrozumieć charakter miejsc jako form społeczno-przestrzennych. Aktywnie obserwowali to, jak w przestrzeni miejskiej uwidacznia się ruch i relacje społeczne oraz w jakim stopniu są one przez nią – architekturę, infrastrukturę – determinowane.

Obrazy mentalne zostały opisane i zwizualizowane w formie rysunków, odwiedzone miejsca nazwane a akcje perfomatywne, jako ślad eksploracji i nowych doświadczeń, zanotowane w formie bardziej swobodnych szkiców. Całość została zakomponowana z uwzględnieniem ich powiązań funkcjonalno-przestrzennych dzięki taśmy i dodatkowych oznaczeń. Stworzona w ten sposób mapa nie jest jednak kartograficznym obrazem Katowic, ale pokazuje ślad działań. Jest też sumą doświadczeń uczestników warsztatów w kontekście przestrzeni wspólnej i ich osobistej sfery działania w mieście.  

Uczestnicy próbowali uchwycić wewnętrzną logikę Rynku, przestrzeni będącej platformą działania różnych aktorów, zarówno tych widzialnych, jak i niewidzialnych – wchodzili w interakcje z ruchem gołębi i notowali ruch rzeki Rawy płynącej pod ziemią. Na Dworcu Głównym zaglądali w najróżniejsze korytarze i zakamarki podziemnego labiryntu, uwrażliwiając się na estetykę nie-miejsc. Poprzez odwiedzenie najbardziej oddalonego punktu na dworcu kolejowym czy oddanie się cyrkularnemu ruchowi schodów ruchomych, zmieniali perspektywę tworząc bardziej kompletny obraz tak złożonego organizmu, jakim jest dworzec. Doświadczyli tego, w jaki sposób w miejscu takim jak dworzec, traci się kontakt z miastem; jak obecność na peronie umożliwia znalezienie się na „wyższym poziomie” lub „nowym parterze” – w ślad za wybranymi wypowiedziami uczestników. Oprócz centralnie położonych miejsc, takich jak Dworzec czy Rynek, grupa warsztatowa poszukiwała zielonych przestrzeni przy punktach tranzytowych, takich jak przejścia podziemne, mosty, ale też przy wysokich budynkach mieszkalnych i usługowych.

Znaki, symbole i inne oznaczenia zanotowane na mapie oddają ruch miasta i relacje społeczne. Dzięki takiemu spojrzeniu widzimy, jak współistnieją one w konkretnej przestrzeni architektonicznej. Widzimy jak złożonym organizmem jest przestrzeń miejska, jak wielu aktorów, tych widocznych i niewidocznych w niej działa – jaką strukturę przestrzenną tworzą, a także jak zachodzące w niej i z nią interakcje mogą wpływać na jej odbieranie a choćby zmianę.

Tekst opracowano na podstawie podsumowania przygotowanego przez Simone Rueß. 

Idź do oryginalnego materiału