3 tygodni temu
Zmiany klimatu są niezaprzeczalne, a działalność człowieka odgrywa w nich znaczącą rolę. Jednak obecna polityka klimatyczna nie wykorzystuje pełnego potencjału podmiotów sektora prywatnego – inwestorów, przedsiębiorstw i konsumentów – do skutecznego rozwiązania tego problemu. Jest to główna teza opublikowanego niedawno raportu konsorcjum siedmiu wolnorynkowych think tanków z Polski, Bułgarii, Rumunii, Czech, Słowacji, Węgier i Ukrainy, koordynowanego przez Warsaw Enterprise Institute.
Raport zatytułowany „Energizing the Energy Sector in Central-Eastern Europe” podkreśla, iż konkurencyjne rynki energii elektrycznej dekarbonizują się o 66% szybciej niż rynki niekonkurencyjne. Pomimo tego region Europy Środkowo-Wschodniej nie wykorzystał jeszcze w pełni swojego potencjału rynkowego. Naukowcy zidentyfikowali 40 różnych barier, które utrudniają konkurencję, zwiększają koszty biznesowe i zniechęcają prywatne inwestycje, spowalniając tym samym dekarbonizację w tych krajach.
Wolność gospodarcza w regionie Europy Środkowo-Wschodniej jest zróżnicowana. Najwyżej plasują się Czechy ze stosunkowo zliberalizowanym rynkiem, mniejszymi barierami wejścia na rynek i bardziej przejrzystymi przepisami. Jednak choćby tutaj przez cały czas istnieją znaczące przeszkody. Przykładowo, ukończenie projektu farmy wiatrowej zajmuje co najmniej siedem lat z powodu biurokratycznych opóźnień. Rumunia, z umiarkowanymi barierami, prezentuje ogólnie korzystny klimat inwestycyjny. Dla kontrastu, Węgry są najmniej wolnym gospodarczo krajem, charakteryzującym się rozległą kontrolą rządową i częstymi zmianami legislacyjnymi, co tworzy niestabilne środowisko dla inwestorów. Bułgaria stoi w obliczu poważnych wyzwań, w tym wysokiej biurokracji i niestabilności regulacyjnej, co dodatkowo zniechęca prywatne inwestycje. W Polsce rynek energetyczny jest skutecznie znacjonalizowany, a spółki państwowe produkują około 70% energii w kraju, marginalizując prywatne inwestycje. Uznaniowa władza urzędników państwowych blokuje również prywatne inwestycje w nowe moce energetyczne, takie jak małe reaktory modułowe (SMR).
Wspólnym wyzwaniem dla wszystkich państw Europy Środkowo-Wschodniej jest infrastruktura. Na region ten przypada zaledwie 13% wewnętrznej przepustowości połączeń międzysystemowych UE, mimo iż stanowi on 28,64% ludności UE, 15% jej PKB i 17% zapotrzebowania na energię elektryczną. Modernizacja sieci oraz lepszy dostęp do gruntów i połączeń mają zasadnicze znaczenie dla ułatwienia transformacji energetycznej.
Raport krytycznie analizuje wpływ polityki klimatycznej UE na konkurencję na rynkach energetycznych Europy Środkowo-Wschodniej. Podczas gdy UE promuje otwartość i integrację rynku, zezwala również na programy zakłócające rynek, takie jak system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) i mechanizm dostosowywania cen na granicach emisji dwutlenku węgla (CBAM). Raport opowiada się za „paktem na rzecz wolności” między krajami Europy Środkowo-Wschodniej w celu zintegrowania ich polityk gospodarczych związanych z rynkiem energii, przedstawiając Europę Środkowo-Wschodnią jako zjednoczoną specjalną strefę ekonomiczną. Ramy te zharmonizowałyby przepisy i rozwiązania podatkowe, wspierając spójny, wzajemnie połączony ekosystem energetyczny dla ponad 110 milionów ludzi i zmniejszając emisje CO2.
Kluczowe zalecenia zawarte w raporcie obejmują
- Usuwanie barier dla inwestycji – uproszczenie ram regulacyjnych i ograniczenie biurokracji w celu przyciągnięcia prywatnych inwestorów;
- Tworzenie zachęt finansowych – opracowanie instrumentów finansowych w celu skierowania kapitału na badania, rozwój i modernizację infrastruktury energetycznej;
- Stopniowe wycofywanie subsydiów – wyeliminowanie zakłóceń rynku i promowanie uczciwej konkurencji poprzez stopniowe wycofywanie subsydiów;
- Ponowna ocena polityki klimatycznej UE – ocena skuteczności ETS i CBAM oraz dostosowanie stawek VAT w celu zmniejszenia obciążenia konsumentów.
Szacuje się, iż aby złagodzić negatywne skutki zmian klimatycznych, potrzebne jest 100 miliardów dolarów rocznie na badania i rozwój w zakresie czystej energii. choćby w obecnych niesprzyjających warunkach 77 proc. firm w regionie Europy Środkowo-Wschodniej inwestuje w rozwój biznesu, a kapitał prywatny odpowiada za prawie 70 proc. inwestycji w odnawialne źródła energii. Tendencja ta podkreśla potencjał polityki rynkowej w zakresie przyciągania większej ilości kapitału prywatnego, co prowadzi do obniżenia cen energii i złagodzenia ubóstwa energetycznego, które jest istotnym problemem w regionie.
Raport można pobrać TUTAJ.
Skrót do raportu w polskiej wersji językowej znajduje się TUTAJ.
Partnerzy raportu:
Warsaw Enterprise Institute, główny partner, PL
Centre for Global Studies „Strategy XXI,” UKR
Civitas Institute, HU
Compass Political and Economic Research Institute, HU
INESS. Institute of Economic and Social Studies, SK
Institute For Market Economics, BG
The Institute for Economic Studies Europe, RO
Liberální Institut, CZ
Kochański and Partners, PL
