Reforma KRUS przesądzona? Czy system będzie wypłacalny?

Reforma KRUS jest konieczna, ponieważ w obecnej formie system emerytalny rolników staje się coraz mniej wydolny. Ponadto rosną różnice pomiędzy emeryturami rolników a emeryturami osób ubezpieczonych z ZUS. Dlatego coraz mniej rolników opłaca składki na KRUS, czego skutkiem jest niedobór środków na wypłaty świadczeń. Czy ta sytuacja ulegnie zmianie?

To, iż reforma KRUS jest konieczna, wiadomo już od lat. Obecny system ubezpieczeń rolniczych wymaga głębokiej modernizacji, ponieważ tworzono go w oparciu o realia z okresu przemian ustrojowych. A od tego czasu minęło już 35 lat.

Dlaczego reforma KRUS jest konieczna?

Reforma KRUS musi nastąpić, ponieważ obecny system ubezpieczeń społecznych rolników stanowi duże obciążenie dla państwa. Jednocześnie rolnicy często nie mają z niego zbyt wielu korzyści. Dlatego system ten wymaga modernizacji i przebudowy, która pozwoli dostosować go do współczesnych realiów ekonomicznych państwa, a także poprawi efektywność i transparentność świadczeń. Ponadto konieczne jest usprawnienie orzekania lekarskiego i dostępności świadczeń, co reforma KRUS ma na celu poprzez wprowadzenie m.in. zdalnego orzekania i lepszej analizy danych medycznych.

Z czego wynika obecna zapaść systemu ubezpieczeń rolników?

Do coraz gorszej sytuacji rolniczego systemu emerytalnego przyczyniają się zjawiska demograficzne zachodzące wśród rolników. Ponadto nakładają się na to ogólna depopulacja wsi oraz starzenie się społeczeństwa. Młodzież nierzadko opuszcza gospodarstwa, nie widząc tam perspektyw rozwoju. A to oni tradycyjnie pomagali na gospodarce i byli naturalnymi następcami rodziców lub dziadków, którzy przejmowali i prowadzili gospodarstwa. w tej chwili nie widać tej przemiany pokoleniowej. A to bezpośrednio wpływa na liczbę i wysokość składek wpłacanych w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. A z tych składek wypłaca się świadczenia dla obecnych emerytów-rolników. Dlatego system ten w tej chwili wymaga stałego wsparcia ze strony budżetu państwa.

Jakie są statystyki KRUS?

Jak podaje portal Newseria Biznes, na terenach wiejskich udział ludności w wieku 60 lat i więcej pod koniec ubiegłego roku wynosił 23,8 proc. Tymczasem na koniec II kwartału 2025 roku liczba emerytów i rencistów wynosiła ok. 961 tys.

Warto przy tym pamiętać, iż prawo do świadczenia z KRUS można uzyskać po ukończeniu 60 roku życia przez kobiety i 65 roku życia przez mężczyzn. Średni wiek przechodzenia na emeryturę w przypadku kobiet wynosi 61 lat. Tymczasem w przypadku mężczyzn jest to 65 lat, czyli nie przedłużają oni okresu opłacania składek.

Jednocześnie by uzyskać emeryturę, konieczne jest opłacanie składek przez 25 lat. Statystyki KRUS wskazują, iż rolnicy, zanim zdecydują się przejść na emeryturę, płacą składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe średnio przez ponad 29 lat. W przypadku kobiet jest to około 28 lat zaś mężczyzn niemal 32 lata. Dużym problemem dla części rolników jest fakt, iż choćby brak pojedynczych wpłat składek na KRUS w okresie 25 lat skutkuje całkowitym pozbawieniem prawa do otrzymywania świadczeń emerytalnych. Tymczasem w ZUS świadczeniobiorca ma szansę uzyskać świadczenie proporcjonalnie mniejsze.

Reforma w KRUS jest konieczna m.in. ze względu na duże dysproporcje między wysokością emerytury rolniczej a emerytury wypłacanej przez KRUS.

fot. Canva

Emerytura rolnicza z KRUS a emerytura z ZUS

Poza wymienionymi powyżej problemami wynikającymi z mniejszej liczby płatników składek reforma KRUS jest konieczna też z innych powodów. Jednym z nich jest duża różnica w wysokości przeciętnej wysokości emerytury rolniczej i średniej emerytury wypłacanej z ZUS. Według danych ZUS średnia wysokość wypłacanej emerytury wynosiła nieco ponad 4 tys. zł. Tymczasem w przypadku świadczeń wypłacanych przez KRUS przeciętne miesięczne świadczenie emerytalne na koniec II kwartału 2025 roku wynosiło 2261,27 zł.

Jednocześnie widać też wyraźną dysproporcję wysokości składek. Minimalna miesięczna składka na ZUS wynosi 1773,96 zł. Tymczasem w KRUS zależy ona od powierzchni gospodarstwa. Dla gospodarstw do 50 ha wynosi ona dla rolnika, współmałżonka i domownika 169 zł w przypadku gospodarstwa rolnego o powierzchni do 50 ha przeliczeniowych. W przypadku większych areałów obowiązuje dodatkowa miesięczna składka wynosząca, w zależności od powierzchni, między 12 a 48 proc. emerytury podstawowej.

Jakie zmiany musi przynieść reforma KRUS by była efektywna

Powody konieczności reformy KRUS można przedstawić w poniższych punktach:

• System KRUS pełnił funkcję zabezpieczenia socjalnego, ale od czasu przystąpienia Polski do UE znacząco zmieniły się warunki życia i pracy na wsi, co powoduje potrzebę dostosowania tego systemu do aktualnych potrzeb.
• KRUS jest kosztowny dla budżetu państwa, a struktura składek i świadczeń wymaga uporządkowania i modernizacji, aby system był bardziej sprawiedliwy i zrównoważony finansowo.
• Istnieją problemy proceduralne w orzekaniu lekarskim dotyczące niepełnej lub niejednoznacznej dokumentacji, które reforma ma rozwiązać poprzez ułatwienia, takie jak orzeczenia bez osobistego badania, oparte na dokumentacji medycznej.

Korzyści z zaplanowanych reform powinny pozwolić na:

• Ułatwienie i przyspieszenie rozpatrywania wniosków o świadczenia.
• Większą dostępność specjalistów i likwidacja regionalnych różnic w orzekaniu.
• Wprowadzenie cyfrowych formularzy i mierzalnych skal oceny stanu zdrowia, co ma poprawić transparentność decyzji.
• Lepsze zarządzanie danymi o chorobach zawodowych rolników i planowanie działań profilaktycznych.
• Możliwość zwolnień z opłacania składek dla najbardziej poszkodowanych gospodarstw.
• Możliwość podejmowania dodatkowych zajęć zarobkowych (np. umowy-zlecenia, umowy o dzieło) bez automatycznego wypadania z systemu ubezpieczeń rolniczych.

Ponadto miałoby dojść do doprecyzowania zasad funkcjonowania funduszu składkowego. Ich zadaniem byłoby umożliwienie szybszego reagowania w sytuacjach kryzysowych, takich jak klęski żywiołowe. Dzięki temu możliwe byłoby natychmiastowe wypłacanie środków pomocowych tym, którzy najbardziej ich potrzebują. Zdaniem władz KRUS powinna istnieć też możliwość pozyskiwania środków do funduszu administracyjnego z innych źródeł. Reforma KRUS powinna znieść ograniczenia w tym zakresie.

Sprawdź również: Emerytura podstawowa rolników wzrośnie? Czy rząd się zgodzi?

Źródło: biznes.newseria.pl