3 godzin temu
Rolnicy w Polsce stają przed coraz większym zagrożeniem ze strony nowych mieszkańców wsi, którzy pozywają ich za uciążliwości związane z prowadzoną działalnością. Po głośnym wyroku skazującym rolnika za prowadzenie hodowli trzody chlewnej branża apeluje o pilne zmiany w Kodeksie cywilnym, wskazując na rozwiązania francuskie.
Głośny wyrok i reakcja branży
Głośna sprawa Szymona Kluki, rolnika z Grodziska koło Łodzi, który został zobowiązany do wypłaty 120 tysięcy złotych odszkodowania za zapachy z hodowli trzody chlewnej, wywołała oburzenie w środowisku rolniczym. Obecne przepisy Kodeksu cywilnego zdaniem rolników sprzyjają nowym mieszkańcom wsi kosztem gospodarzy. Organizacje branżowe, na czele z Polską Radą ds. Wieprzowiny i Unią Pracodawców i Producentów Przemysłu Mięsnego, domagają się pilnych zmian w prawie.
Francuskie wzorce nie wystarczą
Francuska ustawa o ochronie sensorycznego dziedzictwa wsi miała być przykładem dla Polski, jednak okazało się, iż choćby w tamtym państwie nie rozwiązała ona problemu – na przeszkodzie stanęły przepisy francuskiego kodeksu cywilnego, który reguluje stosunki sąsiedzkie, stwarzając możliwość pozywania rolników przez mieszkańców miast, za „nadmierne zakłócanie relacji sąsiedzkich”. Dlatego w kwietniu 2024 roku francuski parlament zdecydował się na wprowadzenie zmian w przepisach cywilnych, które skutecznie zablokowały możliwość pozywania rolników za działalność prowadzoną przed osiedleniem się nowych mieszkańców.
Pozwy za immisje na podstawie Kodeksu Cywilnego
Polskie przepisy również sprzyjają pozywaniu rolników prowadzących działalność rolniczą. Przede wszystkim Art. 144 KC – zakazanie immisji mówi, iż właściciel nieruchomości powinien powstrzymywać się od działań, które zakłócają korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Dotyczy to zarówno immisji bezpośrednich (np. fizyczne przedostawanie się dymu, hałasu, ścieków), jak i immisji pośrednich (np. uciążliwości zapachowe, hałas przekraczający normy).
Stres jako “szkoda niematerialna”
Dodatkowo relacje międzysąsiedzkie regulują artykuły: Art. 222 § 2 KC – naruszenie posiadania – pozwala właścicielowi dochodzić ochrony np. w przypadku, gdy sąsiad wykonuje działania ograniczających swobodne korzystanie z nieruchomości; Art. 23 i 24 KC – ochrona dóbr osobistych: uciążliwe działania sąsiadów, takie jak hałas, odory, ciągłe konflikty mogą naruszać dobra osobiste, takie jak prawo do prywatności, spokoju i nietykalności mieszkania. Można żądać zaniechania naruszeń oraz zadośćuczynienia; Art. 415 KC – odpowiedzialność za czyn niedozwolony umożliwia pozwanie do sądu za działania narażające na szkodę niematerialną, czyli np. stres.
Branża apeluje o zmiany
Jak zauważają eksperci prawa cywilnego, ww. przepisy mogą działać na niekorzyść rolników, ponieważ: nie definiują jednoznacznie, co oznacza “przeciętna miara”, pozostawiając szerokie pole do interpretacji; nie uwzględniają specyfiki działalności rolniczej prowadzonej od pokoleń. najważniejsze zmiany w prawie powinny obejmować:
- Modyfikację art. 144 Kodeksu cywilnego, aby wyraźnie określić, iż rolnicy prowadzący działalność przed osiedleniem się nowych mieszkańców nie mogą być pozywani.
- Wzmocnienie ochrony dóbr osobistych rolników na podstawie art. 23 i 24 KC.
- Zmiany w planowaniu przestrzennym, by ograniczyć rozrost zabudowy mieszkaniowej na terenach rolniczych.
Jednocześnie eksperci zaznaczają, iż ewentualne zmiany powinny dotyczyć jedynie takich przypadków, w których pozywany rolnik prowadził działalność, przed faktem sprowadzenia się mieszkańców miast na tereny wiejskie. Wynika to bezpośrednio z doświadczeń francuskich ustawodawców w tym zakresie.
Potrzebny kompromis i edukacja
W opinii ekspertów najważniejsze jest zapewnienie harmonijnego współistnienia mieszkańców wsi i osiedlających się na tych terenach osób z miast. Trzeba znaleźć równowagę pomiędzy rozwojem obszarów wiejskich a zachowaniem ich tradycyjnego charakteru. Przedstawiciele branży rolnej liczą na konstruktywny dialog z decydentami, który umożliwi wypracowanie rozwiązań sprzyjających zarówno rolnikom, jak i nowym mieszkańcom terenów wiejskich. Eksperci podkreślają, iż konieczne jest również prowadzenie działań edukacyjnych i kampanii społecznych, które uświadomią nowym mieszkańcom wsi specyfikę życia na tych terenach.
Prace nad propozycją zmian prawnych, prowadzoną przez Polską Radę ds. Wieprzowiny we współpracy z ekspertami, mają zakończyć się w pierwszej połowie 2025 roku. Rolnicy liczą, iż rząd podejmie zdecydowane działania na ich rzecz.
