Rowerowy Szlak Architektury | Świętokrzyskie | 02. Wszyscy jesteśmy spod Kielc

Skały, wzgórza, kamieniołomy, miejsca o znaczeniu geologicznym, a pośród nich obiekty historyczne i współczesne przy których warto się zatrzymać.

Drugą trasę po świętokrzyskim zaczynamy w wyjątkowym miejscu. To właśnie w kamieniołomie Zachełmie pod Kielcami, na terenie Gór Świętokrzyskich, odnaleziono najstarsze znane człowiekowi tropy zwierząt lądowych. Ślady czworonogów zwanych tetrapodami pochodzą sprzed 395 milinów lat. Można więc powiedzieć, iż wszyscy pochodzimy spod Kielc.

Na trasie zebraliśmy przekrój powojennej architektury regionu zlokalizowanej w północnej części Kielc i okolicach. Jej cechą wspólną jest użycie lokalnych materiałów, ciągłość i współistnienie z krajobrazem naturalnym Gór Świętokrzyskich, a także modernistyczne i postmodernistyczne interpretacje gmachów, fabryk oraz kościołów.

Trasa została opracowana na podstawie materiałów udostępnionych przez Kacpra Kępińskiego, który przygotowania do opracowania publikacji oraz wystawy prowadził także w terenie poruszając się rowerem.

Trasę można rozpocząć i zakończyć w dowolnym, wygodnym dla siebie miejscu.

Trasa wycieczki przebiega w większości przez drogi utwardzone i asfaltowe, z kilkoma odcinkami dróg nieutwardzonych. Trasa będzie odpowiednia dla rowerów grawelowych, szosowych, trekkingowych

• Czas przejazdu trasy (bez przystanków): 5-6 godzin
• Liczba kilometrów: 64 km
• Przewyższenia: 498 m

Pobierz trasę

Obiekty na trasie

1. Kościół św. Rozalii i św. Marcina w Zagnańsku

Kościół w Zachełmiu od momentu powstania w XVII w. był wielokrotnie przebudowywany. Największa rozbudowa miała miejsce w latach 50. XX wieku, a autorem projektu nowej części był Józef Jamróz, architekt specjalizujący się w konserwacji zabytków zniszczonych w czasie wojny. Dzięki jego doświadczeniu powstała harmonijna kompozycja dobrze wpisana w historyczną część świątyni i wtapiająca się w krajobraz wzgórza. Architekt skorzystał z lokalnych materiałów i umiejętnie wpisał się w skalę wcześniejszego założenia. W kompozycji zwraca uwagę żelbetowa rotunda z latarnią rozświetlająca wnętrze a także koncepcja wystroju świątyni kontrastująca z konserwatywnie projektowanym zewnętrzem.

2. Kościół św. Andrzeja Boboli w Kostomłotach

Budynek kościoła z charakterystyczną trójkątną fasadą to efekt współpracy Witolda Cęckiewicza i Janiny Zgrzebnickiej. Został wzniesiony w latach 70. XX wieku. Ekspresyjna bryła zawiera liczne odniesienia do architektury historycznej a także odwołanie do architektury dawnych domów o dwuspadowych dachach występujących także w podkieleckiej wsi. Autorskie rozwiązania i interpretacje chociażby, takich form typowych dla gotyku jak przypory, można uznać za jedne z pierwszych przejawów zwrotu w stronę architektury postmodernistycznej.

3. Targi Kielce

Nowa hala kieleckich targów została otwarta w 2010 roku. obiekt wyróżnia przede wszystkim kształt. Został ulokowany pomiędzy istniejącymi prostopadłościennymi halami i przyjął formę leżącego, spłaszczonego walca z przecinającą go, podwieszoną kapsułą z salami konferencyjnymi. W zamyśle projektantów forma ta miała wyrażać dynamikę przedsięwzięcia. W budynku uwidoczniona została stalowa konstrukcja a stalowoszara kolorystyka w najważniejszych przestrzeniach przełamana jest czerwonymi akcentami. W krajobrazie Kielc kompleks targowy obecny jest przede wszystkim za sprawą wieży Sigma, o formie przypominającej wieżę kontroli lotów, z charakterystyczną czerwoną kulą nawiązującą do logotypu kieleckich targów.

4. Chemar

Zakłady Budowy Przewodów i Armatury, późniejszy Chemar, powołano na początku lat 50. XX wieku, pierwszy etap budowy kompleksu zakończono w latach 60., a rozbudowa trwała do lat 80. Zakłady dostarczały wyposażenie m.in. rafineriom i jednostkom przemysłu cukrowniczego. Dziś założenie składa się między innymi z trzech hal o typowej konstrukcji modułowej, której charakterystycznym elementem są kwadratowe świetliki na dachu. Główną część zakładów, zlokalizowaną w centrum kompleksu, opracowano w bardziej indywidualny sposób. Obiekty fabryczne, realizowane w różnych latach, wizualnie łączy rytm gęstych betonowych żyletek na fasadach. Hale poszczególnych wydziałów zostały przykryte łukowatymi dachami.

5. Golden Tower

Kompleks dzisiejszego urzędu wojewódzkiego w Kielcach to jeden z najwybitniejszych przykładów stylu międzynarodowego w skali nie tylko regionu, ale także całej Polski. Pomimo innego wyniku konkursu, prace nad projektem realizacyjnym powierzono kieleckim architektom – Stanisławowi Kawiorskiemu i Tadeuszowi Steinerowi. Ze zwycięskiej koncepcji zespołu Zbigniewa Ihnatowicza zachowano układ urbanistyczny założenia – długi budynek wzdłuż granicy działki, prostopadły wieżowiec i okrągłą salę nad rzeką Silnicą. Proporcje poszczególnych budynków są bardzo dobrze wyważone i nie przytłaczają odbiorców. Fasada ośmiopiętrowego budynku została przełamane rytmem pionowych żyletek i zielonkawych szklanych płyt ułożonych horyzontalnie pomiędzy piętrami. W wyniku ostatniej przebudowy, pierwotne podziały, kolorystyka elewacji i rozwiązania łączące poszczególne skrzydła, zostały zmienione. Najbardziej efektownym elementem założenia pozostaje paraboliczna konstrukcja wolnostojącego zadaszenia głównego wejścia, kontrastująca z geometrycznymi fasadami.

6. Prezydium Wojewódzkiej Rady Nadzorczej (ob. Świętokrzyski Urząd Wojewódzki)

Kompleks dzisiejszego urzędu wojewódzkiego w Kielcach to jeden z najwybitniejszych przykładów stylu międzynarodowego w skali nie tylko regionu, ale także całej Polski. Pomimo innego wyniku konkursu, prace nad projektem realizacyjnym powierzono kieleckim architektom – Stanisławowi Kawiorskiemu i Tadeuszowi Steinerowi. Ze zwycięskiej koncepcji zespołu Zbigniewa Ihnatowicza zachowano układ urbanistyczny założenia – długi budynek wzdłuż granicy działki, prostopadły wieżowiec i okrągłą salę nad rzeką Silnicą. Proporcje poszczególnych budynków są bardzo dobrze wyważone i nie przytłaczają odbiorców. Fasada ośmiopiętrowego budynku została przełamane rytmem pionowych żyletek i zielonkawych szklanych płyt ułożonych horyzontalnie pomiędzy piętrami. W wyniku ostatniej przebudowy, pierwotne podziały, kolorystyka elewacji i rozwiązania łączące poszczególne skrzydła, zostały zmienione. Najbardziej efektownym elementem założenia pozostaje paraboliczna konstrukcja wolnostojącego zadaszenia głównego wejścia, kontrastująca z geometrycznymi fasadami.

7. Żółty wieżowiec

Przez wiele lat wieżowiec przy ulicy Targowej, mierzący 54 metry wysokości, był najwyższym budynkiem w Kielcach. Biurowiec zlokalizowany na skraju centrum miasta uzupełnia modernistyczne założenie Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego, wciąż pozostając najwyższym elementem okolicznego krajobrazu. Bryła budynku jest ukształtowana jednak inaczej niż długie i gięte linie zabudowy gmachów urzędu. Część wieżowa składa się z trzech prostopadłościanów, przesuniętych względem siebie. Kompleks uzupełnia niski pawilon, na ścianach którego umieszczono ceramiczne mozaiki z logotypem OST Gromada. Atrakcyjna, nowoczesna forma wieżowca została jednak opakowana w materiały tanie i gwałtownie starzejące się. Jak pisze Kacper Kępiński w przewodniku Ruch Tektoniczny, sposób wykonania gmachu jest niejako zapisem kryzysu ekonomiczno-politycznego lat, w których budynek powstał, czyli przełomu lat 80. i 90. XX w.

8. Oddział ZUS Kielce

Kielecki oddział ZUS powstawał w dwóch etapach. Pierwsza część biurowca oddana do użytku na początku lat 70. XX wieku, wraz z modernizacją i rozbudową z połowy lat 90., zmieniła całkowicie swoje oblicze i została wchłonięta przez nowy gmach. Biurowiec zaprojektowała pracownia APRO odpowiedzialna za modernizację ośmiu świętokrzyskich oddziałów, z których to kielecki był największy. Jak pisze Kacper Kępiński w przewodniku Ruch Tektoniczny, efekt ich koncepcji można intepretować jako zapowiedź ZUS-owskiego postmodernizmu i tak zwanych pałaców, z którymi ta instytucja jest kojarzona. Budynek ma jednak skalę przyjazną dla odbiorcy, a dzięki powiązaniu z przestrzenią publiczną zniwelowany został dystans, jaki zwykle tego typu gmachy tworzą wokół siebie.

9. Kampus Politechniki Świętokrzyskiej

Kampus zlokalizowany w centrum miasta zaczęto wznosić pod koniec lat 60. XX wieku wraz z powołaniem Kielecko-Radomskiej Wyższej Szkoły Inżynierskiej, i jest stale rozbudowywany o kolejne części. Główne założenie kampusu ma układ grzebieniowy. W wyniku prac remontowych aktualna kolorystyka i forma elewacji, różni się od pierwotnego projektu. Obok zespołu dydaktycznego wzniesiono osiedle domów akademickich, projektu Tadeusza Steinera. W 2000 roku na osi głównego wejścia stanęła instalacja w formie piramidy rozciętej na pół, dwa lata później do użytku oddano nowoczesną bibliotekę autorstwa pracowni Projbud. W 2020 roku natomiast Centrum Naukowo-Wdrożeniowe Inteligentnych Specjalizacji Regionu Świętokrzyskiego, zaprojektowane przez biuro Canea.

10. Bocianek

Osiedle Bocianek powstało jako część projektowanej dzielnicy Kielce-Północ. Głównymi założeniami projektantów planu zagospodarowania przestrzennego tej części miasta stały się zapewnienie mieszkańcom odpowiednich warunków mieszkania i wypoczynku oraz oddzielenie ruchu pieszego i kołowego. Górzyste ukształtowanie terenu stało się podstawą dla struktury urbanistycznej osiedla. Aby zachować harmonię krajobrazu wzgórza, projektanci zrezygnowali z budowy wieżowców w tym miejscu. Projektanci zaproponowali wewnętrzną obwodnicę odcinającą ruchliwe arterie, otaczające obiekty mieszkalne, od ruchu lokalnego. Architektura bloków wynika z zastosowanego systemu prefabrykacji, obowiązującego w województwie w latach 1971-1975.

11. Centrum Biznesu Exbudu (o. Kieleckie Centrum Biznesu)

Wieżowiec Exbudu przy alei Solidarności w Kielcach powstał na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. To swego rodzaju architektoniczna zapowiedź transformacji i zmian ekonomiczno-społecznych, które miały nadejść w latach 90. Imponujący gmach zyskał tytuł “Budowy Roku 1990”. Bryła wieżowca składa się z trzech segmentów, ścięte narożniki pokryte są białą blachą a elewacje ciemnobrązowym szkłem. Dzięki zastosowaniu podwójnej fasady, możliwe było stworzenie szklanej elewacji bez widocznych podziałów i szprosów. Przyziemie budynku urządzone zostało z niezwykłym przepychem, na parterze zaprojektowano patio z bujną, tropikalną zielenią i świetlikami. Postmodernistyczny detal odnajdziemy na przykład w zadaszeniach nad wejściami do budynku.

12. Ośrodek Wypoczynkowy Budowlanych (o. Hotel Ameliówka)

Ośrodek wypoczynkowy położony na południowym zboczu góry Klonówki, schodzącym do doliny rzeki Lubrzanki jest przykładem umiejętnego dopasowania architektury do wymagającego ukształtowania terenu. Kompleks składa się z trzech części. Bryła głównego budynku hotelowego jest prosta, elewację wypełniają pasmowe balkony pokoi hotelowych. Elewacja południowa, wystająca poza obrys parteru, wsparta jest na filarach w kształcie litery V. Łącznik o schodkowej formie prowadzi do drugiej części – w przestronnym pawilonie znajduje się sala restauracyjna. Dzięki szerokiemu przeszkleniu budynek otwiera się na atrakcyjny widok. Budynek zdobią dekoracje: roślinne reliefy i drewniana płaskorzeźba z leśnym krajobrazem i zwierzętami. Trzecia część ośrodka to położone niżej domki letniskowe. Kształt domów dostosowano do zbocza góry, a linia dachów naśladuje ukształtowanie terenu.

Ruch tektoniczny

Opracowano na podstawie treści książki z serii Przewodniki pt. Ruch tektoniczny Kacpra Kępińskiego wydanej przez Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki. To tylko wybrane obiekty z ponad 100 przykładów powojennej architektury województwa świętokrzyskiego, które znalazły się w przewodniku. Trasa została opracowana w ramach programu towarzyszącego wystawie o tym samym tytule.