Rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu

Oficjalne zakończenie rozbudowy terminalu LNG w Świnoujściu ogłoszono 22 stycznia 2025 r., ale pełną zdolność regazyfikacji (8,3 mld m3 gazu ziemnego) osiągnięto wcześniej. Inwestycja spółek Gaz-System i Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście borykała się z opóźnieniami, ale ostatecznie gazoport może zaspokoić niemal połowę aktualnego zapotrzebowania kraju na błękitne paliwo.

Rozbudowa terminalu LNG polegała na zwiększeniu liczby regazyfikatorów SCV, wybudowaniu drugiego nabrzeża i trzeciego zbiornika do procesowego składowania gazu skroplonego. Powstał też terminal kolejowy umożliwiający zwiększenie transportu surowca.
Inwestycja wpisuje się w krajową politykę energetyczną, mówiącą o dywersyfikacji źródeł i kierunków dostarczania gazu ziemnego. Obiekt daje możliwość sprowadzania błękitnego paliwa z różnych stron świata w postaci skroplonej, a także po regazyfikacji przesyłania go gazociągami w głąb kraju i poza granice Polski. W 2015 r. przepustowość świnoujskiego terminalu LNG, punktu wejścia do krajowego systemu przesyłowego, wynosiła 5 mld m3 rocznie. Od 1 stycznia 2025 r. moce regazyfikacyjne wynoszą 8,3 mld m3. Obiekt wraz z gazociągiem Baltic Pipe i produkcją krajową z naddatkiem pokrywają krajowe zapotrzebowanie.

Dwa etapy robót

Zadanie zrealizowano w dwóch etapach. W pierwszym zwiększono parametry pracy istniejącej instalacji regazyfikacyjnej dzięki m.in. zamontowaniu dwóch kolejnych regazyfikatorów SCV (ang. Submerged Combustion Vaporiser) i ciągu pomiarowego. W efekcie od stycznia 2022 r. moc przetwarzania gazu skroplonego w stan lotny osiągnęła 6,2 mld m3.

Drugi etap polegał na budowie trzeciego zbiornika, drugiego nabrzeża do rozładunku, załadunku i bunkrowania LNG, a także estakady przesyłowej łączącej instalacje nabrzeża z nowym zbiornikiem. Efektem jest poprawa elastyczności pracy terminalu i zwiększenie zdolności operacyjnych, czyli m.in. odbioru większych ilości LNG oraz bunkrowania (tankowania statków gazem skroplonym). Powstała też bocznica kolejowa dla cystern i kontenerów ISO12. Dzięki tym pracom moce regazyfikacyjne wzrosły do 8,3 mld m3.

Inwestorem budowy części hydrotechnicznej nabrzeża, czyli stanowiska statkowego, konstrukcji morskiej estakady przesyłowej i infrastruktury cumowniczej był Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. W części lądowej zamawiający to Gaz-System.

Potężna, ale niezbędna inwestycja

Cała inwestycja pochłonęła około 1,9 mld zł, a dofinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 wyniosło 461 mln zł. Projekt znalazł się na europejskiej liście Projektów Wspólnego Zainteresowania (ang. Project of Common Interest). Obejmuje ona inwestycje o szczególnym znaczeniu dla wzrostu bezpieczeństwa i stopnia dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego w Unii Europejskiej oraz te inwestycje, które przyczyniają się także do osiągnięcia unijnych celów w zakresie energii i klimatu.

Rozbudowa terminalu LNG jest elementem tworzenia tzw. Bramy Północnej, która zmienia kierunek dostaw w systemie przesyłowym gazu ziemnego z wschodnio-zachodniego na północny. Jej częścią jest też gazociąg Baltic Pipe, a w przyszłości dołączy także jednostka FSRU, terminal pływający, który zwiększy możliwości dostaw o 6,2 mld m3.

Infrastruktura hydrotechniczna

W części wodnej inwestycji powstała infrastruktura złożona z nabrzeża do rozładunku, załadunku i bunkrowania LNG wraz z estakadą przesyłową. Stanowisko statkowe wyposażono w urządzenia i systemy do rozładunku, załadunku, bunkrowania i przesyłu LNG – rurociągi, zawory, ramiona podłączane do statków. Powstała też infrastruktura hydrotechniczna i cumownicza, w tym falochron, pomost, głowica i pale cumownicze. Przeprowadzono prace czerpalne, pogłębiono tor wodny oraz akwen obrotnicy w porcie zewnętrznym w Świnoujściu do 14,5 m. Wybudowano też miejsce dla jednostek pływających Straży Granicznej w rejonie basenu portowego.

Wcześniej przeprowadzono badania geotechniczne i geofizyczne, w tym dna morskiego. Dokonano identyfikacji przeszkód nawigacyjnych w rejonie budowy drugiego nabrzeża.

W trakcie robót wykonano też pomost załadunkowy, dalby cumownicze i odbojowe oraz dalby cumownicze i pomosty komunikacyjne pomiędzy dalbami oraz system odbojowy z pachołami cumowniczymi.

Estakadę rurociągów o długości 250 m posadowiono na palach zwieńczonych belkami żelbetowymi. Na niej umieszczono stalową konstrukcję wsporczą pod żelbetowe koryto rurociągów technologicznych. Obiekt połączył pomost załadunkowy z estakadą rurociągów na lądzie.
W efekcie rozbudowany terminal LNG ma możliwość obsługi jednostek małej i średniej skali, przeładunek LNG typu transshipment, załadunek jednostek bunkrujących skroplony gaz ziemny oraz załadunek cystern i kontenerów ISO1.

KOMENTARZ

Wojciech Basałygo
Biuro Informacji i Konsultacji Społecznych, Urząd Miasta Świnoujście

Terminal LNG umiejscowiony jest na działce zlokalizowanej na wyspie Wolin na prawobrzeżu Świny.
Rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu o trzeci zbiornik, według inwestora, była jedną z kluczowych inwestycji energetycznych, która znacząco wpływa na Świnoujście. Bezpieczeństwo energetyczne kraju oraz wpływy do miejskiego budżetu to tylko niektóre z korzyści, które przynosi ta inwestycja.
W oczach samorządu jednym z wielu wyzwań wynikających z rozbudowy terminalu jest zapewnienie równowagi pomiędzy przemysłowym charakterem inwestycji a komfortem życia mieszkańców oraz rozwojem turystyki. Należy uwzględnić potrzeby społeczności lokalnej, dbając o ochronę środowiska oraz dostępność kluczowych atrakcji turystycznych, takich jak latarnia morska czy zabytki forteczne.
Ważnym aspektem obecności Terminala LNG w Świnoujściu jest stały dialog pomiędzy samorządem, mieszkańcami i operatorem Terminala LNG, czyli spółką Gaz System. Dążenie do rozwiązań minimalizujących niedogodności związane z funkcjonowaniem terminala powinno być jednym z priorytetów.
Dziś obecność tak strategicznej infrastruktury jak Terminal LNG w Świnoujściu jest z jednej strony umacnianiem pozycji Polski na mapie energetycznej Europy, ale z drugiej powoduje trudności ze swobodnym poruszaniem się w sąsiedztwie terminala. Przypomnę, jedyna ulica gwarantująca dostęp do dwóch największych atrakcji turystycznych, czyli latarni morskiej oraz Fortu Gerharda, ze względu na wprowadzenie strefy bezpieczeństwa jest zamknięta uniemożliwiając turystom dostęp od strony lądowej. Jednym z priorytetów powinno być rozwiązanie problemów związanych z ograniczeniami dostępu do tych terenów.
Wydaje się, iż jedynym rozwiązaniem jest zapewnienie stałego transportu drogą wodną z lewobrzeżnej części Świnoujścia na prawobrzeżną. Do tego potrzebne są nakłady finansowe, które zdaniem samorządu, powinien pokryć budżet państwa.

Na lądzie nie tylko trzeci zbiornik

W części lądowej, poza trzecim zbiornikiem (większym od dwóch pozostałych) wykonano budynki podstacji elektrycznej i kompresorów BOG (ang. Boil-off Gas). Dostarczają one energię elektryczną i utrzymują ciśnienia w zbiorniku LNG. Powstały estakady i rurociągi technologiczne łączące go z pozostałymi obiektami terminalu, takimi jak instalacje regazyfikacji, pompy, zawory i systemy bezpieczeństwa, a także drogi i instalacje towarzyszące, w tym oświetlenie, odwodnienie, kanalizacja i telekomunikacja.

Podczas budowy zbiornika najpierw wykonano prace ziemne i płytę fundamentową (zużyto 5 tys. m3 betonu). Potem, w ciągu trzech tygodni wzniesiono ścianę zewnętrzną. Roboty realizowano metodą deskowania ślizgowego. Dzięki działaniom w cyklu 24 godziny przez siedem dni w tygodniu zapewniono ciągłość betonowania. Na każdej zmianie było 115 pracowników. Operację prowadzono przy użyciu dwóch pomp samochodowych znajdujących się we wnętrzu obiektu. Wykorzystano także trzy żurawie wieżowe, w pogotowiu był wspierający dźwig samojezdny.
By sprostać wymaganiom budowy tak ogromnej konstrukcji podłoże musi spełniać wysokie wymagania wytrzymałościowe i statecznościowe. Po badaniach geotechnicznych i geofizycznych gruntu, zainstalowano prefabrykowane pale betonowe o średnicy 1,2 m i długości do 30 m.
Budowla ma wysokość przekraczającą 41 m, o obwodzie 262 m. Do jej wykonania zużyto 9 tys. m3 betonu, 1230 ton zbrojenia, ponad 17 km rur osłonowych kabli sprężających i 100 ton marek stalowych. Po posadowieniu kopuły wysokość sięgnęła 55 m. Jej średnica zewnętrzna przekracza 80 m, a masa wynosi ponad 1000 ton.

KOMENTARZ

Iwona Dominiak
rzecznik prasowa, Gaz-System

Terminal LNG w Świnoujściu, którego właścicielem jest spółka GAZ-SYSTEM, to strategiczny obiekt infrastruktury gazowej naszego kraju, który otworzył dostęp do światowych rynków gazowych i dał gwarancję elastyczności dostaw błękitnego surowca.
Dzięki temu Polska bezpiecznie przeszła przez ostatni kryzys gazowy wywołany rosyjską agresją na Ukrainę i była wzorem dla innych państw europejskich w zakresie zabezpieczenia potrzeb energetycznych społeczeństwa. Dziś mamy możliwość sprowadzenia gazu z różnych stron świata w postaci skroplonej, a następnie po regazyfikacji przesyłania go gazociągami w głąb kraju i za granicę. Dysponując rozbudowanym systemem gazociągów krajowych oraz dwukierunkowymi połączeniami z systemami przesyłowymi naszych sąsiadów możemy wesprzeć ich potrzeby energetyczne.
Rozbudowa instalacji to dowód na to, iż Polska konsekwentnie realizuje swoją strategię dywersyfikacji dostaw gazu i wzmacnia swoją niezależność w tym obszarze.
W 2015 r. przepustowość Terminala LNG w Świnoujściu, jako punktu wejścia do krajowego systemu przesyłowego, wynosiła 5 mld m3 rocznie. W wyniku prac inwestycyjnych, zakończonych w grudniu 2024 roku, polegających na zwiększeniu liczby regazyfikatorów SCV, wybudowaniu drugiego nabrzeża i trzeciego zbiornika do procesowego składowania LNG – od 1 stycznia 2025 r. możliwości regazyfikacyjne Terminala LNG w Świnoujściu wynoszą 8,3 mld m3 rocznie. Te wielkości odpowiadają prawie 50 proc. obecnego rocznego zapotrzebowania na gaz odbiorców krajowych.
Po rozbudowie nie tylko zwiększyły się moce techniczne, ale terminal zyskał również możliwość świadczenia nowych usług. Do tej pory realizowany był wyłącznie rozładunek dużych jednostek. w tej chwili obiekt posiada także możliwość załadunku oraz rozładunku mniejszych jednostek, załadunek bunkierek w LNG jako paliwo statkowe, a także tzw. transshipment, czyli bezpośredni przeładunek LNG pomiędzy tankowcami.

Do jej instalacji służyła poduszka ze sprężonym powietrzem, którą uniesiono na ponad 40 m. Wykorzystano sześć wentylatorów, a przepływ powietrza doszedł do 80 tys. m3/godz. Dach wznoszono z prędkością 20 cm/min, a cała operacja zajęła 200 min.

Zbiornik LNG to konstrukcja kriogeniczna pozwalająca na magazynowanie skroplonego gazu ziemnego w bardzo niskiej temperaturze ok. -162°C pod ciśnieniem 4–5 bar. Budowla jest złożona ze zbiornika wewnętrznego ze stali nierdzewnej oraz zbiornika zewnętrznego, pomiędzy którymi znajduje się warstwa izolacji termicznej. Jest wyposażona w systemy monitoringu, wentylacji, ogrzewania i chłodzenia.

15 listopada 2023 r. przeprowadzono próbę wodną trzeciego zbiornika. Wypełniono go 100 tys. m3 wody morskiej i testowano najważniejsze elementy infrastruktury. Sprawdzono jak konstrukcja reaguje na pełne obciążenie (badano czy nie dochodzi do przemieszczeń i osiadania). Testowano też szczelność izolacji zbiornika zapobiegającej wyciekom gazu, a także reakcję na nacisk wody, potencjalne odkształcenia mogłyby doprowadzić do zaburzenia integralności strukturalnej podczas eksploatacji. Według spółki Gaz-System zbiornik przeszedł próbę pomyślnie.

Regazyfikatory SCV zwiększyły zdolność regazyfikacji

Regazyfikatory SCV mają wysoką sprawność energetyczną, charakteryzują się niskim kosztem eksploatacji, łatwością regulacji i niewielkim wpływem na środowisko. Znajdują zastosowanie w terminalach LNG na całym świecie, w tym w świnoujskim, który aktualnie ma siedem urządzeń.
Działają wykorzystując ciepło spalania błękitnego paliwa stosowanego do ogrzewania i odparowywania skroplonego gazu ziemnego. Składają się z palnika, wężownicy i wymiennika ciepła. Palnik wytwarza gorące spaliny, natomiast przez wężownicę, rurę spiralnie owiniętą wokół palnika, przepływa gaz skroplony. Z nią połączony jest wymiennik ciepła, który przekazuje ciepło ze spalin do skroplonego gazu ziemnego. W efekcie dochodzi do zmiany stanu skupienia z ciekłego na lotny, gotowy do wprowadzenia do sieci gazociągów.

Rozbudowa z uzasadnionym poślizgiem

Rozbudowa terminalu LNG, licząc od projektu po zakończenie robót budowlanych trwała siedem lat. Początkowo termin zakończenia inwestycji planowano na koniec 2023 r., później zmieniono go na II kwartał 2024 r., a instalację oficjalnie uruchomiono 1 stycznia 2025 r. Same roboty budowlane w części wodnej zakończyły 29 lutego 2024 r., a w części lądowej w listopadzie 2024 r., pod koniec tego miesiąca do nowego stanowiska przybył pierwszy gazowiec z ładunkiem gazu skroplonego.

Na zwłokę wpłynęło kilka czynników. Pierwszym była pandemia COVID-19, która zaburzyła realizację przedsięwzięć budowlanych. Tak było też w Świnoujściu. Tempo realizacji robót spadło ze względu na lockdowny, problemy z dostępnością siły roboczej, a także opóźnienia dostaw części komponentów, które czasowo wstrzymywały prace. Dodatkowo budowa zbiornika to złożony proces, wymagający stosowania zaawansowanych technologii i precyzyjnego dopasowania nowych instalacji do istniejących systemów. To z kolei powodowało konieczność przeprowadzania dodatkowych testów i kalibracji, a także kontroli bezpieczeństwa. Kolejnym problem było dostosowanie robót do pojawiających się bardziej rygorystycznych regulacji i norm bezpieczeństwa. Osiągnięcie zgodności z wymogami prawa oznaczało wykonanie dodatkowych analiz, konsultacji z instytucjami nadzorującymi oraz ulepszenia zarządzania ryzykiem. Czasochłonne były też zaawansowane testy instalacji, zbiorników, urządzeń regazyfikacyjnych i integralności systemu, a także procedury odbiorowe.

Wzmocnienie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej

Niezależnie od opóźnień w rozbudowie terminalu w Świnoujściu, inwestycja jest sukcesem i wzmacnia dywersyfikację źródeł dostaw gazu ziemnego. Zwiększenie możliwości regazyfikacji nie tylko w pełni zaspokoi krajowe potrzeby, ale także umożliwi dostarczanie błękitnego paliwa do innych państw, w tym tych, które jeszcze korzystają z surowca rosyjskiego. Może też pomóc walczącej Ukrainie. Korzyści finansowe z rozbudowy mają sięgnąć kilku miliardów złotych (w analizie firmy doradczej EY wskazano choćby 8 mld zł). Pomoże ona w rozwoju polskiego sektora gazowego, stworzy nowe miejsca pracy i zwiększy wpływy podatkowe do budżetu państwa. Zwiększy się bezpieczeństwo energetyczne Polski i regionu Europy Środkowo-Wschodniej – terminal może obsługiwać zarówno duże, jak małe gazowce i dostarczać gaz ziemny do innych krajów. Zastępowanie węgla kamiennego i brunatnego gazem ziemnym w energetyce spowoduje znaczące obniżenie emisji CO2.

Gazoport po rozbudowie może przyjmować rocznie choćby ponad 70 dostaw. Ilość importowanego z różnych kierunków świata gazu zwiększy się o co najmniej 2,5 mld m3/rok.

Zdolność przesyłowa gazu do Krajowego Systemu Przesyłowego wzrośnie do 856 tys. m3/godz. (docelowa maksymalna zdolność regazyfikacyjna instalacji to 984 tys. m3/godz.). Możliwość składowania LNG wzrosła z 320 tys. m3 do około 500 tys. m3 brutto, a to poprawia elastyczność pracy terminalu LNG, zwiększa niezawodność odbioru dostaw gazu skroplonego, umożliwia eksport surowca drogą morską i przeładunku LNG ze statku na statek.

Większe dostawy z terminalu i gaz przesyłany gazociągiem Baltic Pipe pokrywają aktualne zapotrzebowanie na to paliwo (w 2024 r. było to około 16,9 mld m3). Produkcja krajowa wynosi 3,3 mld m3, a kolejnym etapem rozbudowy infrastruktury będzie pływająca jednostka FSRU.

Pływający terminal LNG

Terminal FSRU (ang. Floating Storage Regasification Unit) będzie jednostką pływającą, zacumowaną przy nabrzeżu. Posłuży do odbioru, magazynowania i regazyfikacji gazu skroplonego (6,1 mld m3 rocznie), a także do przeładunków LNG na autocysterny, kontenery ISO lub jednostki bunkrujące. Wydano już pozwolenia na budowę części lądowej i morskiej.

W ramach tej pierwszej powstanie 250 km gazociągów od Gdańska do Gustorzyna. Umożliwią przesyłanie paliwa po regazyfikacji w głąb kraju. Zaplanowano budowę nabrzeża postojowo-cumowniczego z infrastrukturą do obsługi jednostki regazyfikacyjnej oraz gazociągu podmorskiego o długości 3 km łączącego terminal LNG z Krajowym Systemem Przesyłowym.

Druga obejmuje budowę nabrzeża postojowo-cumowniczego z infrastrukturą do obsługi jednostki FSRU oraz gazociągu podmorskiego o długości 3 km łączącego terminal LNG z Krajowym Systemem Przesyłowym.

Terminal FSRU znajdzie się w południowej części Zatoki Gdańskiej, około 3 km od brzegu morza, w bezpośrednim sąsiedztwie terminalu kontenerowego Baltic Hub i toru wodnego prowadzącego do gdańskiego portu.

Na lądzie zostaną wybudowane trzy odcinki gazociągu: Kolnik–Gdańsk (34 km) będzie przyłączony do gazociągu podmorskiego z FSRU. Zostanie poprowadzony od suchego spawu, czyli pierwszego połączenia spawanego na lądzie (po wyjściu z mikrotunelu) do stacji pomiarowej. Długość drugiego, Gardeja–Kolnik, wyniesie 88 km, a ostatni, Gustorzyn–Gardeja (do tłoczni gazu w Gustorzynie), będzie liczył 128 km. Podpisano już umowy z wykonawcami tych instalacji. Wartość kontraktów wynosi 954 mln zł, a zakończenie robót budowlanych przewidziano na grudzień 2026 r.
W kwietniu 2024 r. Gaz-System zawarł umowę czarteru pierwszej w Polsce jednostki FSRU. Kontrakt podpisano na 15 lat z możliwością przedłużenia. Będzie też możliwe wykupienie statku. Jednostka jest budowana w południowokoreańskiej stoczni HD Hyundai Heavy Industries w Ulsan. Dostarczy ją spółka Mitsui O.S.K. Lines z Japonii.

W latach 2023–2024 przeprowadzono badania dna morskiego służące rozpoznaniu obiektów na obszarze planowanego pływającego terminalu LNG i prowadzącego na ląd gazociągu podmorskiego. Stworzono listę potencjalnych materiałów niebezpiecznych – tzw. UXO (ang. Unexploded Ordnances), czyli niewybuchów, a także znajdujących się na dnie substancji chemicznych do usunięcia. Teren sprawdzono też pod kątem archeologicznym.

Od czerwca 2022 r. do lutego 2024 r. badano środowisko naturalne w Zatoce Gdańskiej i w strefie przybrzeżnej wyspy Stogi. Sprawdzono także falowanie i prądy morskie. Dokonano inwentaryzacji gatunków roślin i zwierząt na lądzie i morzu, a dziewięć jednostek pływających sprawdzało warunki geologiczne, fizyczne i chemiczne wody morskiej, a także fauny i flory morskiej.

Podczas realizacji robót Gaz-System zajmie się wykonaniem infrastruktury niezbędnej do obsługi terminalu, gazociągu podmorskiego i gazociągów lądowych, natomiast Urząd Morski w Gdyni wykona falochron, tor wodny podejściowy do linii łączącej północną główkę falochronu osłonowego, południowo-wschodniego Portu Północnego z zachodnią główką projektowanego falochronu FSRU, obrotnicę i oznakowanie nawigacyjne. Każda ze stron samodzielnie sfinansuje zadania. Dodatkowo Zarząd Morskiego Portu Gdańsk udostępni infrastrukturę, w tym nabrzeża portowe, media i nieruchomości na terenie Portu Gdańsk sąsiadujące z terenami objętymi inwestycją. Zakończenie budowy i uruchomienie pływającego terminalu LNG zaplanowano na połowę 2028 r.

Jednostka FSRU pomoże w pokryciu zapotrzebowania na gaz ziemny w przyszłości. W 2024 r. Gaz-System przesłał 16,9 mld m3 gazu (z uwzględnieniem magazynów 19,7 mld m3). Według Krajowego Dziesięcioletniego Planu Rozwoju Systemu Przesyłowego w scenariuszu bazowym w 2025 r. prześle 20,7 mld m3 gazu, a w 2026 r. 22,5 mld m3. W kolejnych latach wartości te będą rosnąć do szczytu w 2031 r. (27,2 mld m3), a potem zmniejszać, by w 2040 r. osiągnąć 26,1 mld m3 gazu. W wariancie Energetyka+ powiększonym od 2030 r. o dodatkowych odbiorców (elektrownie gazowo-parowe) szczyt wyniesie 28,6 mld m3, a do 2040 r. przesył będzie stopniowo stopniowo obniżał do 26,5 w mld m3 w 2040 r.