Spółki wodne do przebudowy. Ministerstwo Infrastruktury zapowiada duże zmiany w prawie

Narastająca presja klimatyczna, coraz częstsze susze i gwałtowne podtopienia sprawiły, iż gospodarka wodna stała się jednym z najważniejszych obszarów dla rolnictwa. W odpowiedzi na wniosek Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 21 lipca 2025 r., Ministerstwo Infrastruktury przedstawiło szczegółową odpowiedź, która potwierdza: obecny system spółek wodnych nie jest w stanie sprostać wyzwaniom, a zmiany w prawie są konieczne.

Spółki wodne do przebudowy. Ministerstwo Infrastruktury zapowiada duże zmiany w prawie

Resort zadeklarował pełną gotowość do współpracy z rolnikami i samorządami, a także ujawnił plany stworzenia nowych instrumentów finansowych oraz nowego modelu funkcjonowania spółek wodnych.

Zmiany klimatu wymuszają nowy model gospodarowania wodą

Ministerstwo podkreśla, iż Polska wchodzi w okres, w którym zarządzanie wodą musi uwzględniać skrajnie różne zjawiska: od długotrwałych niedoborów po gwałtowne wezbrania i powodzie. System melioracji oraz lokalne urządzenia wodne są w wielu regionach niewydolne, a rolnicy często pozostawieni sami sobie.

Według MI konieczne jest:

• opracowanie zintegrowanego systemu gospodarowania wodami i glebami,
• tworzenie infrastruktury zdolnej magazynować wodę w okresach mokrych,
• oraz efektywne nawadnianie w okresach suchych.

Tak funkcjonujący system – jak zaznacza Ministerstwo – nie będzie możliwy bez sprawnej i dobrze finansowanej sieci spółek wodnych.

Obowiązek przynależności? w tej chwili niezgodny z prawem

MI wyjaśnia, iż dziś zobligowanie rolników do obowiązkowego udziału w spółkach wodnych byłoby naruszeniem przepisów, choć jednocześnie przyznaje, iż obecny model działania tych spółek:

• nie realizuje kluczowych celów melioracyjnych,
• nie wzmacnia odporności rolnictwa na zmiany klimatu,
• jest zbyt rozproszony i niedofinansowany.

Resort otwarcie podziela opinię KRIR: bez zmian w prawie spółki wodne nie będą w stanie spełniać swojej roli.

Eksperci pracują nad nowymi przepisami. W planach: „fundusz wodny”

Na początku 2025 r. w Ministerstwie Infrastruktury powołano specjalną grupę ekspertów ds. zmian prawnych w gospodarce wodnej. Jej rekomendacje obejmują:

1. Głęboką reformę działania spółek wodnych

– ich zadania, finansowanie i kompetencje mają zostać przeprojektowane tak, by odpowiadały realiom klimatycznym i potrzebom rolnictwa.

2. Utworzenie nowego instrumentu – „funduszu wodnego”

Fundusz ma wspierać:

• samorządy,
• spółki wodne,
• lokalne inwestycje w urządzenia melioracyjne i retencyjne.

To rozwiązanie miałoby rozwiązać jeden z największych problemów: brak stabilnego, przewidywalnego finansowania.

Projekt zmian ma zostać opublikowany w pierwszej połowie 2026 r.

Do czasu nowelizacji – lepiej wykorzystywać przepisy już istniejące

Ministerstwo wskazuje, iż spółki wodne mają dziś narzędzia, z których często nie korzystają:

• Art. 454 Prawa wodnego – umożliwia pobieranie należności od osób niebędących członkami, jeżeli korzystają z urządzeń spółki.
• Art. 206 – pozwala nakładać obowiązek utrzymania melioracji na właścicieli, którzy zaniedbują swoje urządzenia.

Resort zachęca do ich stosowania, aby zapewnić choć minimalną efektywność działania systemu do momentu wejścia w życie nowych regulacji.

Deklaracja współpracy i zapowiedź szerokich reform

Ministerstwo podziękowało KRIR za zgłoszone propozycje i zapowiedziało dalsze konsultacje:

„Deklaruję otwartość swoją oraz Zespołu ds. zmian prawnych na stworzenie nowych i modyfikację obecnych ram prawnych, które zapewnią sprawne funkcjonowanie spółek wodnych oraz poprawią stan wód w Polsce.”

Dla rolników to jasny sygnał: system melioracji i gospodarowania wodą czeka największa od lat przebudowa, a jej efekty będą najważniejsze dla opłacalności produkcji w zmieniającym się klimacie.