Sprzedaż ziemi rolnej z Zasobu Skarbu Państwa wstrzymana do 2036 r. Co to oznacza dla rolników?

Sprzedaż ziemi rolnej wstrzymana – tak wynika z obowiązujących przepisów dotyczących nieruchomości należących do Skarbu Państwa. Rada Ministrów zaakceptowała projekt nowelizacji, który ma wydłużyć obecny okres wstrzymania sprzedaży gruntów z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa o kolejne 10 lat, czyli do 30 kwietnia 2036 r. O dalszym losie projektu zdecydują głosowania w parlamencie, a kluczową rolę odegra podpis Prezydenta Nawrockiego.

Decyzja rządu wpisuje się w wieloletnią politykę utrzymywania dzierżawy jako głównej formy korzystania z państwowych gruntów rolnych. Projekt ustawy UD295, przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, to kolejny etap realizacji programu „Ochrona polskiej ziemi”, który ma zapewnić stabilność dostępu do gruntów rolnikom prowadzącym gospodarstwa rodzinne.

Co zakłada projekt przyjęty przez Radę Ministrów?

Projekt nowelizacji ustawy nie zmienia konstrukcji ustawy z 2016 r. ani katalogu wyjątków od zakazu sprzedaży. Wprowadza jednak jedną, ale bardzo istotną modyfikację: wydłuża wstrzymanie sprzedaży ziemi państwowej aż do 2036 r.

Chodzi o nieruchomości rolne, ich części oraz udziały we współwłasności gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, którymi gospodaruje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Obowiązujący w tej chwili zakaz kończyłby się 30 kwietnia 2026 r., dlatego nowelizacja ma przedłużyć ten okres i utrzymać stabilność zasad, które funkcjonują od niemal dekady.

Rząd podkreśla, iż przedłużenie wstrzymania sprzedaży ziemi rolnej z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa ma również zabezpieczać ziemię przed spekulacyjnym wykupem i kierować ją przede wszystkim do gospodarstw rodzinnych.

Co naprawdę znaczy hasło „sprzedaż ziemi rolnej wstrzymana”?

Hasło „sprzedaż ziemi rolnej wstrzymana” może brzmieć ostro, dlatego trzeba je doprecyzować. Nie chodzi o całą ziemię rolną w Polsce, tylko o ziemię państwową – grunty z Zasobu WRSP.

Oznacza to, że:

• ziemia prywatna przez cały czas może być kupowana i sprzedawana na zasadach rynkowych,
• ziemia z Zasobu WRSP ma w większości pozostawać w obrocie dzierżawnym,
• sprzedaż gruntów państwowych jest możliwa tylko w określonych, opisanych w ustawie przypadkach.

Uogólnienie „sprzedaż ziemi rolnej wstrzymana” opisuje więc kierunek polityki państwa wobec ziemi Skarbu Państwa, a nie całego rynku gruntów rolnych. W rzeczywistości projekt ustawy utrwala istniejący od 2016 r. model, w którym państwowe grunty są przeznaczane głównie do dzierżawy, a nie do sprzedaży.

Dlaczego sprzedaż państwowych gruntów rolnych pozostaje wstrzymana?

W uzasadnieniu do projektu wskazano, iż po wprowadzeniu ustawy z 2016 r. podstawowym sposobem zagospodarowania gruntów państwowych stała się dzierżawa, która w ocenie MRiRW:

• ułatwia rozwój gospodarstw bez konieczności ponoszenia wysokich kosztów zakupu ziemi,
• zmniejsza ryzyko zadłużania się rolników,
• zapewnia państwu kontrolę nad sposobem użytkowania gruntów,
• pomaga utrzymać powierzchnię gospodarstw rodzinnych w dłuższej perspektywie.

Ministerstwo podkreśla również, iż organizacje społeczne reprezentujące rolników popierały przedłużenie zakazu sprzedaży, wskazując, iż obecny model najlepiej odpowiada ich potrzebom.

Dlaczego państwo stawia na dzierżawę zamiast sprzedaży?

Z uzasadnienia do projektu i z Oceny Skutków Regulacji wynika, iż rząd widzi w dzierżawie kilka kluczowych korzyści:

• rolnik nie musi zamrażać dużego kapitału w zakupie ziemi,
• może przeznaczyć środki na inwestycje w produkcję, sprzęt, budynki,
• nie musi zaciągać tak wysokich kredytów,
• państwo zachowuje własność ziemi, ale oddaje ją w użytkowanie,
• łatwiej jest kontrolować, kto i w jaki sposób wykorzystuje grunt.

Rząd przekonuje, iż zakaz sprzedaży ziemi państwowej ma chronić gospodarstwa rodzinne przed nadmiernym zadłużeniem i wymuszać bardziej odpowiedzialne korzystanie z zasobów Skarbu Państwa.

Dzierżawa zamiast sprzedaży z KOWR – dane z OSR pokazują skalę zjawiska

Ocena Skutków Regulacji (OSR) dołączona do projektu przedstawia dane, które wyjaśniają powody przyjęcia nowelizacji. Wynika z niej, że:

• Zasób WRSP obejmuje ponad 1,33 mln ha gruntów,
• z czego około 1,045 mln ha jest w tej chwili w dzierżawie,
• w latach 2016–2025 sprzedano łącznie zaledwie ok. 30,3 tys. ha,
• skuteczność przetargów na dzierżawę jest ponad trzykrotnie wyższa niż przetargów na sprzedaż.

Dane te jednoznacznie pokazują, iż rolnicy dużo częściej korzystają z dzierżawy niż z zakupu ziemi państwowej. Rząd uznaje to za potwierdzenie, iż obecny model funkcjonowania Zasobu WRSP odpowiada realnym potrzebom gospodarstw rodzinnych.

Co pokazały konsultacje społeczne i międzyresortowe?

Projekt był szeroko konsultowany. Większość instytucji nie wniosła uwag, choć Krajowa Rada Izb Rolniczych wskazała dodatkowe zagadnienia dotyczące ustawy o ustroju rolnym i gruntów w parkach narodowych. Uwagi te nie zostały rozpatrzone, ponieważ wykraczały poza zakres nowelizacji. Podsumowując, w toku konsultacji społecznych:

• wiele instytucji nie zgłosiło uwag,
• KRIR poparła przedłużenie zakazu sprzedaży,
• nie odnotowano działalności lobbingowej,
• zgłoszono jedynie jedną kluczową uwagę dotyczącą specjalnych stref ekonomicznych.

Najpoważniejszą uwagę zgłosiło Ministerstwo Rozwoju i Technologii, które wskazało, iż przedłużenie zakazu sprzedaży może wymagać doprecyzowania zasad dotyczących specjalnych stref ekonomicznych. MRiRW odpowiedziało, iż kwestie związane ze strefami powinny być regulowane w odrębnych aktach prawnych. Mimo zgłoszonych wątpliwości resort rozwoju ostatecznie przyjął wyjaśnienia i nie blokował procedowania projektu.

Sprzedaż ziemi państwowej z Zasobu WRSP ma zostać wstrzymana do 2036 r., a dzierżawa pozostaje główną formą korzystania z gruntów Skarbu Państwa.

fot. Piotr Szafraniec

Jaki wpływ będzie miało przedłużenie zakazu na młodych rolników?

W odpowiedzi na interpelację poselską dotyczącą dostępu młodych rolników do ziemi MRiRW poinformowało, iż nie prowadzi rejestru monitorującego stopień koncentracji gruntów czy udział podmiotów zagranicznych. Jednocześnie resort wskazał, iż wsparcie dla młodych rolników odbywa się poprzez:

• przetargi ograniczone na grunty z Zasobu WRSP,
• premie dla młodych rolników w ramach WPR,
• preferencyjne kredyty na zakup ziemi,
• współpracę w ramach mechanizmów UE, takich jak European Land Observatory.

Według ministerstwa te instrumenty mają zwiększać dostępność ziemi dla gospodarstw wchodzących na rynek lub planujących powiększenie areału.

Proces legislacyjny – co dalej z projektem?

Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów oznacza, iż dokument trafi do Sejmu, gdzie zostanie poddany pierwszemu czytaniu. Następnie zajmie się nim Senat, który będzie mógł wprowadzać poprawki. Ostateczny kształt ustawy zależy więc od wyników prac parlamentarnych oraz finalnego podpisu Prezydenta Nawrockiego.

Jeśli projekt zostanie uchwalony bez opóźnień, nowe przepisy mogą wejść w życie 30 kwietnia 2026 r., czyli w dniu, w którym wygasa obecny okres wstrzymania sprzedaży.

Co oznacza przedłużenie wstrzymania sprzedaży ziemi dla rolników?

Proponowana nowelizacja wyznacza potencjalne ramy działania na kolejne dziesięć lat. Dla większości gospodarstw rolnych oznacza to, że:

• ziemia państwowa będzie dostępna głównie w formie dzierżawy,
• powiększanie areału przez zakup pozostanie możliwe przede wszystkim na rynku prywatnym,
• przetargi KOWR wciąż będą kluczowym narzędziem przydziału gruntów,
• ponadto stabilność zasad ułatwi planowanie produkcji i inwestycji w dłuższej perspektywie.

Krótko mówiąc, założenia nowelizacji wskazują kierunek, w którym rząd zamierza prowadzić politykę gospodarowania gruntami państwowymi.

Jak decyzja o wstrzymaniu sprzedaży państwowej ziemi wpływa na młodych rolników?

W interpelacjach poselskich interperlacja-11133 pojawia się pytanie o to, jak przedłużenie zakazu sprzedaży ziemi państwowej wpływa na młodych rolników, którzy próbują wejść na rynek lub powiększyć gospodarstwo.

Resort rolnictwa wskazuje, że:

• nie prowadzi odrębnego rejestru dotyczącego koncentracji ziemi i kapitału zagranicznego,
• równolegle działają instrumenty wsparcia – m.in. premie dla młodych rolników i kredyty preferencyjne na zakup ziemi,
• kluczową rolę odgrywają przetargi ograniczone KOWR, kierowane do rolników indywidualnych i gospodarstw rodzinnych.

W praktyce młodzi rolnicy mają więc dwie ścieżki: szukać ziemi na rynku prywatnym albo korzystać z dzierżawy i przetargów na grunty państwowe. Utrzymanie zasady, iż sprzedaż gruntów państwowych jest mocno ograniczona, oznacza, iż dzierżawa przez cały czas będzie dla wielu z nich główną opcją.

Projekt ustawy o zakazie sprzedaży ziemi

Podsumowując, projekt nowelizacji ustawy z 2016 r. nie przebudowuje całego systemu. Robi jedną, ale bardzo istotną rzecz: wydłuża obowiązujący zakaz sprzedaży gruntów z Zasobu WRSP z 2026 r. na 2036 r.

W praktyce chodzi o:

• nieruchomości rolne,
• ich części,
• udziały we współwłasności gruntów rolnych wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, którym gospodaruje Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.

Dotychczasowy zakaz obowiązuje do 30 kwietnia 2026 r. Projekt UD295 ma sprawić, iż wstrzymanie sprzedaży gruntów państwowych będzie trwało kolejne dziesięć lat. przez cały czas pozostaną jednak w mocy dotychczasowe wyjątki, np. sprzedaż działek do 2 ha czy nieruchomości przeznaczonych na cele nierolnicze.

Co dalej z projektem ustawy i co to oznacza dla gospodarstw?

Przyjęcie projektu przez Radę Ministrów to dopiero początek ścieżki legislacyjnej. Dokument trafi do Sejmu, następnie do Senatu, a ostateczną decyzję podejmie Prezydent Nawrocki. Dopiero po zakończeniu tych etapów będzie można mówić, iż zakaz sprzedaży ziemi państwowej faktycznie został przedłużony do 2036 roku.

Jeżeli ustawa wejdzie w życie zgodnie z planem:

• zasada opisowa „sprzedaż ziemi rolnej wstrzymana” przez cały czas będzie oddawać kierunek polityki wobec gruntów Skarbu Państwa,
• dzierżawa ziemi z Zasobu WRSP pozostanie główną formą korzystania z państwowych gruntów,
• rolnicy planujący rozwój gospodarstwa będą musieli uwzględnić, iż zakup ziemi państwowej będzie rzadkim wyjątkiem, a nie standardem,
• rynek prywatny dalej będzie podstawową przestrzenią obrotu ziemią na własność.

W rezultacie dla wielu gospodarstw to sygnał, iż warto uważnie śledzić przetargi KOWR. Co więcej, należy analizować warunki dzierżawy i budować długoterminowe plany w oparciu o ziemię udostępnianą przez państwo, a nie liczyć na masowy wykup gruntów z Zasobu. Czy to dobrze?

Źródła: legislacja.rcl.gov.pl, MRiRW, KPRM,