Stonka ziemniaczana — szkodliwość i zwalczanie

Stonka ziemniaczana od lat uważana jest za najważniejszego gospodarczo szkodnika upraw ziemniaka w Polsce. Warto wiedzieć, czym się charakteryzuje i jakie warunki sprzyjają jej rozwojowi. Sprawdź, jak chronić uprawę przed stonką.

Stonce ziemniaczanej sprzyjają ciepłe lata, a walkę z tym szkodnikiem utrudnia rosnąca odporność na niektóre substancje czynne insektycydów.

Stonka niezmiennie najważniejsza

Gdyby kogoś zapytać o szkodniki ziemniaka, z pewnością od razu wymieni stonkę ziemniaczaną. Nie bez powodu — jej status jako najbardziej groźnego szkodnika na plantacjach ziemniaka utrzymuje się od samego początku pojawu w Polsce. Zarówno chrząszcze, jak i larwy stonki

Największe straty powodują żarłoczne larwy stonki.

potrafią w krótkim czasie doprowadzić do całkowitego gołożeru roślin na niewłaściwie chronionych plantacjach. Jak u większości szkodników, termin wystąpienia stonki zależy głównie od warunków pogodowych.

Chrząszcze zwykle stają się aktywne, kiedy temperatura gleby wzrośnie do około 15°C. Samice mogą złożyć choćby do kilkuset jaj w ciągu życia (w warunkach suszy ten proces zostaje spowolniony). Larwy od razu po wylęgu zaczynają żerować, wygryzając początkowo niewielkie otwory w liściach. Przechodzą cztery stadia rozwojowe. Stonka ziemniaczana rozwija najczęściej jedno pokolenie w ciągu roku, choć w cieplejszych latach (ale umiarkowanie wilgotnych) mogą rozwinąć się dwie generacje.

Najbardziej żarłoczne są larwy stonki

Chrząszcze stonki początkowo żerują na skrajach plantacji. Największe straty powodują żarłoczne larwy stonki, zwłaszcza starszych stadiów rozwoju, w przypadku odmian wczesnych i średnio wczesnych. Szacuje się, iż w porównaniu z chrząszczami larwy powodują ponad 70% szkód. Po ogołoceniu rośliny z liści obgryzają pędy boczne i łodygi, a w dalszej kolejności mogą też uszkadzać bulwy. Ograniczona asymilacja części wegetatywnych nie pozwala roślinom wykształcić odpowiedniej liczby dobrych jakościowo bulw. Na nieodpowiednio chronionych plantacjach plon bulw ziemniaka w wyniku żerowania stonki może ulec redukcji o 20–30%, a w skrajnych przypadkach choćby do 80%.

Stonka ziemniaczana — zwalczanie

Ograniczaniu presji stonki sprzyjać będzie odpowiedni płodozmian i w miarę możliwości dostateczna izolacja od innych plantacji ziemniaka (też ubiegłorocznych), pomidorów, a także miejsc zimowania chrząszczy, czyli skupisk zadrzewień i krzewów. Optymalnym terminem

Stonka ziemniaczana na liściu.

zwalczania stonki ziemniaczanej jest okres, kiedy na plantacji większość larw znajduje się w stadiach L2–L3. Opryskiwanie insektycydami należy wykonać po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości. Wynosi on 10 złóż jaj na 10 roślinach lub 15 larw na 1 roślinie.

Obecnie zarejestrowane insektycydy do zwalczania stonki oparte są na substancjach czynnych z grup: diamidów, limonoidów, neonikotynoidów, pyretroidów, spinozydów.

Właśnie do tej pierwszej grupy — diamidów należy cyjanotraniliprol. Konkretnie to substancja czynna insektycydu o handlowej nazwie Benevia 100 OD.

Stonka ziemniaczana najwrażliwsza w stadium młodych larw

Benevia 100 OD na roślinie działa wgłębnie i translaminarnie, najskuteczniej w temperaturze powyżej 15°C. Natomiast wobec owadów — kontaktowo i żołądkowo. Cyjanotraniliprol klasyfikuje się w grupie odpornościowej IRAC 28. To oznacza, iż należy do insektycydów oddziałujących na nerwy i mięśnie owadów. Co się objawia już kilka godzin po zabiegu. Mianowicie początkowo obserwować można nieskoordynowane ruchy, następnie paraliż i zaprzestanie żerowania owada. Jednak ostateczny efekt, czyli śmierć szkodnika następuje po upływie od 3 do 6 dni po opryskiwaniu uprawy. Dlatego też nie warto panikować, iż szkodniki wciąż znajdują się na roślinie, a nie spadły z niej spektakularnie. Cierpliwość zostanie ostatecznie wynagrodzona i nie trzeba „dopryskiwać” plantacji.

W przypadku stosowania środka Benevia 100 OD celem zwalczenia stonki ziemniaczanej, zaleca się dawkę 125 ml/ha. Środek można stosować przez większość wegetacji ziemniaków, dwa razy w sezonie. Mianowicie od fazy dwóch liści do widocznych pierwszych jagód (BBCH 12–70). Karencja wynosi 14 dni.

Najefektywniej zwalczane są przez wszystkie insektycydy, także przez cyjanotraniliprol larwy najmłodszych stadiów rozwojowych. Dlatego najlepiej już w okresie składania jaj, czy stwierdzenia licznych złóż jaj stonki na dolnej stronie liści, opryskać plantację. Ale jeżeli z jakichś przyczyn zabieg w tym okresie nie mógł być wykonany, to spokojnie można go przesunąć na czas obecności larw stonki.

Wylęgające się larwy pobiorą wraz z osłonką jajową środek ją pokrywający. Przez co śmierć nastąpi, zanim szkodnik rozpocznie żerowanie na roślinie. Nie dojdzie więc choćby do jej mikrouszkodzenia, co w przypadku suszy może mieć duże znaczenie. Nie mówiąc już o większych ubytkach zielonych tkanek.

Benevia 100 OD ma formę zawiesiny olejowej (OD) do rozcieńczania wodą. Z tego względu nie zaleca się dodatku adiuwantu.

Strategia antyodpornościowa

Historia chemicznego zwalczania stonki pokazuje, iż choćby stałe wprowadzanie nowych substancji czynnych z różnych grup chemicznych nie rozwiązuje problemu. Stonka ziemniaczana posiada wyjątkowe zdolności adaptacyjne do zmiennych warunków środowiskowych. Żerując na roślinach psiankowatych (zawierających szkodliwe alkaloidy, terpeny i fenole), wykształciła silną odporność naturalną. Wpływ ma także ocieplanie klimatu, które skraca czas rozwoju.

Wraz z wprowadzaniem nowych strategii Komisji Europejskiej wiele substancji czynnych jest wycofywanych ze stosowania. Mniejszy zakres dostępnych substancji obniża efektywność zwalczania stonki ziemniaczanej, m.in. z uwagi na wzrost jej odporności.