Świat po dolarze? Nie tak prędko

„Nadchodzi świat po dolarze” – napisał Ruchir Sharma, prezes Rockefeller International, w artykule opublikowanym 28 sierpnia 2022 roku w Financial Times. Czy faktycznie tak jest? Czy rzeczywiście wkraczamy w epokę po dolarze?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto sięgnąć po fascynującą książkę Paula Blusteina Zrozumieć potęgę dolara. Za kulisami globalnego systemu finansowego. Autor – nagradzany dziennikarz ekonomiczny, uznany przez The Economist i Financial Times – pokazuje, dlaczego mimo zapowiedzi „końca ery dolara” i chińskich ambicji z e-CNY (elektronicznym chińskim juanem), amerykańska waluta wciąż pozostaje numerem jeden na świecie. I nic nie wskazuje na to, by w najbliższej przyszłości miało się to zmienić.

Blustein prowadzi czytelnika przez niezwykle ciekawą historię światowej bankowości. W połowie XIX wieku portierzy – „chodzący urzędnicy” nowojorskich banków – nosili po ulicach miasta czeki i kruszce, aby manualnie rozliczać należności między instytucjami. Dopiero w 1851 roku bankier George Dummer Lyman zaproponował w artykule koncepcję ulepszenia tego procesu – stworzenie Nowojorskiej Izby Rozliczeniowej (New York Clearing House), która rozpoczęła działalność 11 października 1853 roku. Tego dnia 52 banki wymieniły czeki o łącznej wartości 22,6 miliona dolarów.

Dzisiejszym spadkobiercą tamtego pomysłu jest Clearing House Interbank Payments System (CHIPS), mający siedzibę w eleganckich biurach na 17. piętrze manhattańskiego drapacza chmur. CHIPS codziennie obsługuje ponad 540.000 transakcji o łącznej wartości 1,8 biliona dolarów. Zamiast urzędników siedzących w cylindrach wokół stołu mamy sieć komputerową, algorytmy i natychmiastowe rozliczenia. System, jak podkreśla instytucja, działa bez zakłóceń choćby w obliczu kryzysów finansowych, zamachów z 11 września, pandemii COVID-19 czy klęsk żywiołowych. Jest to kolejny element instytucjonalnej wagi dolara amerykańskiego w globalnym systemie.

Książka Blusteina to opowieść o sile dolara – walucie, którą płaci się za towary i usługi na globalnych rynkach, w której udziela się i zaciąga pożyczki oraz w której gromadzone są rezerwy kryzysowe. Dolar jest dziś najważniejszym środkiem płatniczym świata, a jego dominacja wzmacnia potęgę Stanów Zjednoczonych, które wykorzystują kontrolę nad dostępem do dolara jako narzędzie nacisku w polityce zagranicznej.

Współczesny system walutowy opiera się na pieniądzu fiducjarnym, czyli takim, który nie ma pokrycia w dobrach materialnych. U jego podstaw leży zaufanie – do państwa, do stabilności waluty i całego ekosystemu gospodarczego. Blisko 50 proc. światowej wymiany handlowej realizowane jest dziś w dolarach, co czyni z USA prawdziwe centrum finansowe globu.

Czy jednak dominacja dolara utrzyma się przez kolejne dekady? Autor nie pomija rosnącej potęgi Chin, Indii i państw Globalnego Południa, dynamicznych wzrostów cen złota i metali ziem rzadkich, a także rozwoju cyfrowych walut banków centralnych (CBDC). Pierwszym z nich był bahamski Sand Dollar, którym – jak wspomina Blustein – sam płacił za sałatkę na Bahamach.

Waszyngton i inne światowe stolice toczą dziś debatę: czy rządy powinny same emitować waluty cyfrowe, czy pozostawić to sektorowi prywatnemu? Zwolennicy amerykańskiej CBDC ostrzegają, iż po emisji chińskiego e-CNY również Fed powinien podjąć podobny krok, by nie oddać pola Pekinowi. Przeciwnicy odpowiadają, iż waluty cyfrowe to narzędzie potencjalnej inwigilacji i kontroli – nie tylko w Chinach, ale w każdym kraju, który zdecyduje się na taki system.

Tymczasem świat finansów przechodzi kolejną rewolucję. „Internet informacji” – wiadomości, zdjęcia, e-maile – ustępuje miejsca „internetowi wartości”, umożliwiającemu transfer aktywów bez pośredników: banków, brokerów czy operatorów kart kredytowych. Technologia obniża koszty wymiany walut, co może doprowadzić do rozdzielenia funkcji pieniądza: inna waluta jako środek wymiany, inna jako jednostka rozliczeniowa, a jeszcze inna jako magazyn wartości.

Pięć filarów siły dolara

Mimo tych wyzwań Blustein przekonuje, iż globalna dominacja dolara pozostanie niezachwiana – o ile Stany Zjednoczone nie popełnią katastrofalnych błędów. Autor wskazuje pięć kluczowych powodów, dla których dolar wciąż nie ma alternatywy:

1. Skala gospodarki USA – Ameryka pozostanie największą lub jedną z dwóch największych gospodarek świata, co oznacza, iż znaczna część handlu międzynarodowego przez cały czas będzie rozliczana w dolarach.
2. Innowacyjność – USA są jednym z głównych ośrodków technologicznej rewolucji, a światowe rynki zależą od rozwiązań i standardów tworzonych w Stanach Zjednoczonych.
3. Najgłębszy rynek kapitałowy na świecie – amerykański system finansowy zapewnia niespotykaną płynność, dzięki czemu inwestorzy mogą gwałtownie kupować i sprzedawać aktywa denominowane w dolarach, choćby w czasie kryzysu. Cementuje to rolę dolara w czasach kolejnych niepokojów rozlewających się po rynkach finansowych – w tym obszarze dolar amerykański jest absolutnie bezkonkurencyjny.
4. Rezerwy walutowe świata – niemal 60 proc. oficjalnych rezerw banków centralnych to aktywa w dolarach. Rezygnacja z nich groziłaby gwałtownym spadkiem ich wartości.
5. Przywództwo w świecie demokratycznym – tylko USA mają potencjał, by być wspólnym punktem odniesienia dla wolnych gospodarek. Zastąpienie dolara chińskim juanem oznaczałoby polityczną zależność, nie do zaakceptowania przez Zachód.

Zrozumieć potęgę dolara to wnikliwa, napisana zrozumiałym językiem analiza siły amerykańskiej waluty. Blustein w przystępny sposób tłumaczy skomplikowane mechanizmy finansowe, łącząc lekkość stylu z imponującą wiedzą. Czyta się ją z dużą ciekawością i satysfakcją.

Jako osoba z ponad 25-letnim doświadczeniem w bankowości i instytucjach finansowych – dziś Dyrektorka Zarządzająca Obszaru Klientów Prywatnych w Ipopema Securities, Wiceprezeska Zarządu EFPA Polska, propagująca edukację i zdrowie finansowe oraz wykładowczyni Akademii Budowania Przyszłości – z pełnym przekonaniem polecam tę książkę nie tylko finansistom. To obowiązkowa lektura dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć mechanizmy globalnej gospodarki i wpływ najważniejszej waluty świata na nasze życie.

Sięgnijcie po tę książkę – naprawdę warto.

Barbara Stęchły, Dyrektorka Zarządzająca Obszaru Klientów Prywatnych w Ipopema Securities, Wiceprezeska Zarządu EFPA Polska