Utną Ci dopłaty? PIP wchodzi na kontrolę do rolnika

Państwowa Inspekcja Pracy sprawdzi poprawność zatrudnienia pracowników w gospodarstwie rolnym, czy przestrzeganie warunków BHP. Co jeszcze podlega kontroli? Jakie są zmiany w Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej 2023–2027?

Kontrolowanie przez Państwową Inspekcję Pracy poprawności zatrudnienia pracowników w gospodarstwie rolnym czy warunków BHP, uregulowanie nowej formy wsparcia (w ramach ekoschematów), tj. płatności do materiał siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany, wsparcie za stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych – to zmiany zawarte w rządowym projekcie ustawy.

Chodzi o przygotowany przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi rządowy projekt nowelizacji ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw.

Wprowadzenie kontroli rolników przez Państwową Inspekcję Pracy

Państwa członkowskie mają obowiązek wprowadzenia od dnia 1 stycznia 2025 r. do krajowego porządku prawnego mechanizmu warunkowości społecznej. Mechanizm ten polega na uzależnieniu wysokości wsparcia od przestrzegania wybranych przepisów z zakresu prawa pracy – chodzi między innymi o poprawność zatrudnienia pracowników w gospodarstwie czy warunki BHP.

Mówią o tym przepisy art. 14 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013, dalej: rozporządzenie 2021/2115”.

Kontrola i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie polityki społecznej

Zgodnie z rozporządzeniem 2021/2115 państwa członkowskie ustanawiają system przewidujący stosowanie kar administracyjnych wobec beneficjentów, którzy nie przestrzegają przepisów dotyczących mechanizmu warunkowości społecznej. Chodzi tu o kontrolę i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie polityki społecznej.

Projekt nowelizacji ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw przewiduje, iż system kontroli w ramach warunkowości społecznej będzie bazował na istniejącym w Polsce systemie kontroli prawa pracy i zasad BHP sprawowanym przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP). Za kontrole będzie odpowiedzialna będzie PIP, a za przyznanie i wypłatę płatności (po uwzględnieniu wyników kontroli) – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR), która pełni funkcje agencji płatniczej.

ARiMR będzie przekazywała PIP dane rolników, których dotyczyć będzie warunkowość społeczna nie później niż w ciągu 7 dni od dnia wejścia w życie omawianej nowelizacji ustawy

Kto jest objęty mechanizmem warunkowości społecznej i kontroli?

Zgodnie z przepisami UE, mechanizmem warunkowości społecznej objęci zostali rolnicy, którzy wnioskują o przyznanie:

• płatności bezpośrednich, w tym: podstawowego wsparcia dochodów, płatności redystrybucyjnej, płatności dla młodych rolników, płatności związanych z produkcją, płatności w ramach ekoschematów (w tym dobrostanowej) oraz płatności dla małych gospodarstw,
• płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych, płatności ekologicznych lub premii z tytułu zalesień, zadrzewień lub systemów rolno-leśnych,
• płatności ONW.

Jak będzie wyglądała kontrola PIP u rolników?

PIP będzie typowała rolników do kontroli na podstawie historii kontroli tych podmiotów, wpływających skarg oraz przyjętych priorytetów kontrolnych PIP na dany rok – głównie przy uwzględnieniu ostatnich zmian legislacyjnych, a także powstających problemów na rynku pracy, w tym wzrostu poziomu zagrożeń zawodowych i wypadkowych. Dodatkowo wykorzystane zostaną dane zebrane przez ARiMR.

Zgodnie z projektowanymi przepisami po wykonaniu kontroli, PIP przekaże ARiMR, nie później niż do dnia 30 września każdego roku, informacje (zawierające dane osobowe) o rolnikach wytypowanych do kontroli oraz skontrolowanych, niezbędne do ustalenia wysokości kary administracyjnej. Pozwoli to ARiMR załatwianie spraw o przyznanie płatności z uwzględnieniem wyników przeprowadzonych przez PIP kontroli.

Informacja PIP będzie dotyczyła danego rolnika niezgodności z wymogami warunkowości społecznej, o ile w wyniku przeprowadzonej kontroli wymagań warunkowości społecznej orzeczono o nakazach lub zakazach w decyzjach. o ile ubiegający się o przyznanie pomocy nie podjął działań naprawczych w terminie wyznaczonym w decyzji, należność będzie odzyskiwana.

Jakie kary?

W przypadku otrzymania przez agencję płatniczą od PIP wskazanych wyżej informacji, ARiMR będzie miała obowiązek zmniejszyć należne płatności (kara administracyjna). ARiMR nie nałoży kary z tytułu nieprzestrzegania wymagań warunkowości społecznej, o ile kara nie przekracza równowartości 100 EUR lub mniej w odniesieniu do danego rolnika na rok kalendarzowy.

Minister rolnictwa i rozwoju wsi określi w drodze rozporządzenia:

• liczby punktów, jaką przypisuje się stwierdzonej niezgodności z wymogami warunkowości społecznej w ramach oceny wagi według kryterium zasięgu, dotkliwości i trwałości w zależności od rodzaju stwierdzonego naruszenia;
• wyrażonej w procentach wielkość kary administracyjnej w zależności od liczby punktów przypisanych stwierdzonym niezgodnościom z wymogami warunkowości społecznej;
• przypadków poważnej niezgodności lub kryteria uznawania niezgodności z wymogami warunkowości społecznej za poważną niezgodność.

Trwałe użytki zielone

Rozporządzenie 2021/2115 przewiduje, iż trwałe użytki zielone oznaczają „grunty, które są wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych) i które nie były objęte zmianowaniem upraw danego gospodarstwa przez okres co najmniej pięciu lat”.

Zaproponowana w projekcie nowelizacji ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw zmiana definicji pojęcia TUZ (dodanie wyrazów „z wyłączeniem uprawy traw w siewie czystym”) oznacza, iż w przypadku uprawy traw w siewie czystym, grunt orny nie zostanie „przekwalifikowany” na TUZ.

Wsparcie za stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych

Projekt umożliwia rolnikom otrzymania wsparcia za stosowanie nawozowych produktów mikrobiologicznych w celu poprawy aktywności biologicznej gleby oraz stymulacji procesu odżywiania roślin.

Płatności te będą przyznawane do powierzchni gruntów, położonych na obszarze zatwierdzonym do podstawowego wsparcia dochodów, posiadanych przez rolnika, na których zastosował nawozowy produkt mikrobiologiczny.

Płatności do materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany

Projekt nowelizacji ma na celu uregulowanie nowej formy wsparcia (w ramach ekoschematów), tj. płatności do materiał siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany. Rolnik będzie mógł dobrowolnie podjąć zobowiązanie polegające na stosowaniu na gruntach ornych do siewu lub sadzenia materiału kategorii elitarny lub kwalifikowany takich gatunków roślin, jak w przypadku dopłat udzielanych w ramach pomocy de minimis w rolnictwie, tj. zbóż, roślin strączkowych oraz ziemniaków.

Jest to przyjazna dla środowiska metoda, ograniczająca stosowanie nawożenia mineralnego oraz środków ochrony roślin. Stosowanie zdrowego, dobrej jakości kwalifikowanego materiału siewnego zaprawionego z zastosowaniem dopuszczonych do obrotu środków ochrony roślin, gwarantuje wysoką wartość siewną nasion i pozytywnie wpływa na ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin w trakcie ich uprawy. Efektem tych działań jest dostarczanie bezpiecznej żywności o wysokiej jakości, przy jednoczesnym zapewnieniu jak największej ochrony środowiska.

Kiedy wejdą w życie zmiany?

Omawiana nowelizacja ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw wejdzie w życie ma wejść w życie 15 marca 2025 r. ponieważ przepisy dotyczące płatności do materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany powinny wejść w życie najpóźniej dnia 15 marca 2025 r., kiedy zaczyna się nabór wniosków. Również zaproponowane w omawianym projekcie ustawy przepisy dotyczące mechanizmu warunkowości społecznej powinny mieć zastosowanie już w kampanii 2025 r.

Omawiany projekt nowelizacji ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw trafi pod obrady rządu a następnie do prac w Sejmie.