W obiegu zamkniętym. Logistyka dla gospodarki cyrkularnej

Odejście od gospodarki linearnej na rzecz gospodarki obiegu zamkniętego jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej jako niezbędny element zrównoważonego rozwoju. Do 2030 roku UE chce osiągnąć współczynnik cyrkularności na poziomie ok. 20 proc. tymczasem w Polsce CMUR (circular material use rate) zamiast rosnąć maleje. DB Schenker zbadał z czego wynika ten stan rzeczy, co firmy w Polsce wiedzą o GOZ, czy planują inwestycje w tym obszarze i jak operatorzy logistyczni mogą ich w tym wesprzeć.

Wyniki badania przeprowadzonego przez DB Schenker w maju i czerwcu tego roku, które operator opublikował w swoim raporcie „W obiegu zamkniętym – logistyka dla gospodarki cyrkularnej z perspektywy polskich firm” wskazują, iż 70 proc. respondentów spotkało się z pojęciem gospodarki obiegu zamkniętego (GOZ), a 56 proc. badanych odpowiedziało, iż ich firma planuje w perspektywie 5 najbliższych lat inwestycje z tym związane. Jednocześnie jednak tylko 38 proc. uważa, iż ich wiedza na ten temat jest wystarczająca i wskazuje na konieczność edukacji w tym zakresie. Luki te potwierdza też fakt, iż aż 64 proc. respondentów nie jest świadomych, iż ich firmy już wdrażają rozwiązania z tego obszaru, choć to robią. Tylko 44 proc. natomiast wie, jak operatorzy logistyczni mogliby ich wspomóc w tym zadaniu.

Fundament zrównoważonego rozwoju

Utrwalony przez ostatnie dziesięciolecia konsumpcjonizm produktów o krótkiej żywotności wiąże się z rekordowym zużyciem surowców generując ogromne szkody dla środowiska we wszystkich obszarach: zużycia i zanieczyszczenia wody, gleby, powietrza, degradacji ekosystemów itp. Porzucenie tego modelu jest konieczne, jeżeli chcemy mówić o zrównoważonej gospodarce. GOZ zakłada odejście od schematu „kup-użyj-wyrzuć” na rzecz podejścia „kup-użyj-napraw/zmodyfikuj – użyj ponownie” w celu wydłużenia cyklu życia produktu, ograniczenia zużycia zasobów, redukcji odpadów i emisji.

– Według założeń GOZ recycling czy inny odzysk pozostają na dalszym planie ustępując miejsca ponownemu użyciu produktów. Recycling jest bowiem energochłonny i nie da się go prowadzić w nieskończoność, odzysk (np. energetyczny) natomiast dotyczy w praktyce niewielkiej części pierwotnego surowca. Nowe regulacje wymagają aby produkty były projektowane z myślą o zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko przez cały ich cykl życia, więc ten powinien być możliwie długi. W tym kontekście przechodzimy od „projektowania produktu” do „ekoprojektowania” – mówi Katarzyna Mejer, Koordynator ESG w klastrze North East Europe, DB Schenker.

Co ważne, obowiązki wynikające z regulacji GOZ dotyczą praktycznie wszystkich sektorów – tworzyw sztucznych, tekstyliów, elektroniki, żywności, wody, baterii, pojazdów, budownictwa. Chcąc skutecznie i efektywnie te zmiany przeprowadzić konieczna jest kooperacja wszystkich interesariuszy biznesowych. GOZ wymaga bowiem zmian nie tylko w obszarze zachowań, ale przede wszystkim inwestycji w technologie, innowacje, cyfryzację, zmiany w łańcuchach dostaw.

Firmy w Polsce a GOZ

Konieczność i zalety wprowadzenia rozwiązań z zakresu gospodarki cyrkularnej widzą także firmy w Polsce. 51 proc. respondentów badania DB Schenker jest zgodnych, iż zwiększają one konkurencyjność firmy na rynku. Jako najważniejsze korzyści GOZ wskazują powstawanie produktów o dłuższej żywotności i redukcję ilości odpadów. Z kolei przywracanie na przykład naprawionych maszyn do obiegu daje firmie dodatkowy zysk. Umożliwia bowiem rozszerzenie portfolio klientów o osoby, których nie było dotąd stać na nowy towar. Pozwala też przyzwyczaić ich do produktu, po który prawdopodobnie wrócą.

Głównymi barierami we wdrażaniu GOZ na szerszą skalę są natomiast wysokie koszty (34 proc. odpowiedzi), brak standardów rynkowych (30 proc.) oraz brak odpowiednich technologii (29 proc.). Mimo to, w perspektywie najbliższych 5 lat, firmy planują inwestycje w tym zakresie. Najbardziej zaawansowane na tej drodze są organizacje działające nie tylko w Polsce, ale również na rynkach UE. Plany wdrożeń dotyczą przede wszystkim rozwiązań związanych z segregacją odpadów i ich ponownym wykorzystaniem. Najrzadziej natomiast uczestnicy badania wskazują na inwestycje w tworzenie infrastruktury do odsprzedaży/remarketingu zwrotów i digitalizację zarządzania zwrotami (kolejno 16 proc. i 19 proc.).

Badani są zgodni, iż operatorzy logistyczni powinni wspierać firmy w działaniach z obszaru GOZ, choć większość z nich nie jest pewnych w jaki sposób mogliby to robić. Tylko 44 proc. deklaruje, iż wie jakie zadania związane z obiegiem zamkniętym mogliby powierzyć swojemu partnerowi logistycznemu, a dotychczas zrobiło to 54 proc. z nich.

Rola logistyki w GOZ

Tymczasem firmy z branży TSL mają w modelu cyrkularnym niebagatelną rolę do odegrania.

– Aby prowadzić biznes zgodnie z tymi zasadami, konieczne jest wprowadzenie nowego etapu w obiegu produktów, zwanego logistyką zwrotów. Obejmuje on naprawę, serwis, recykling oraz ponowne wprowadzenie towarów do obiegu. Jak pokazują funkcjonujące już dziś projekty może on zostać z powodzeniem przekazany do zarządzania i obsługi operatorom logistycznym – mówi Katarzyna Mejer.

DB Schenker dostrzegając bieżące potrzeby klientów stara się wspierać ich na drodze do cyrkularności. Na bazie doświadczeń, wiedzy i obserwacji rynku operator stworzył szereg usług pod nazwą Cirular Economy Logistics, które cały czas udoskonala. Obejmują one wsparcie posprzedażowe, transport, logistykę zwrotów, a także działania naprawcze i odzyskiwanie komponentów i materiałów. w tej chwili firma prowadzi 10 placówek logistyki kontraktowej realizujących operacje obiegu zamkniętego na wszystkich kontynentach, w tym w Polsce. Doświadczenie DB Schenker w tym zakresie wskazuje, iż tak kooperacja przynosi wymierne korzyści, np. 20 proc. zwróconych przedmiotów jest odzyskiwanych (m.in. dzięki naprawie) jeszcze przed odesłaniem ich do producenta, co wypływa też na ograniczenie transportu a tym samym emisji CO2. Poza tym operacja zwrotów i utylizacji urządzeń wykonywana jest w jednym miejscu, a firma ma lepszą kontrolę nad procesem zwrotu dzięki śledzeniu towaru na każdym etapie.

– Przyszłość gospodarki o obiegu zamkniętym będzie wymagała większej liczby dostawców usług logistycznych z umiejętnościami zarządzania logistyką zwrotów. Większość firm koncentruje się na produkcji i sprzedaży, nie posiadając kluczowych kompetencji w obszarze obsługi posprzedażowej i wsparcia. Dostawcy usług logistycznych są wyjątkowo dobrze przygotowani do świadczenia szerokiego zakresu usług, które będą niezbędne firmom dążącym do większej cyrkularności – dodaje Tony Sciarrotta, dyrektor zarządzający Stowarzyszenia Logistyki Zwrotnej.

***

Artykuł powstał przy współpracy z firmą DB Schenker.