Wielki Skok naukowy Chin: jak nowy plan pięcioletni i finansowanie badań mają przynieść Nagrody Nobla

3 godzin temu

W obliczu narastającej rywalizacji technologicznej ze Stanami Zjednoczonymi oraz w dążeniu do ugruntowania swojej pozycji jako globalnego lidera innowacji, Chiny przygotowują się do znaczącego zwiększenia inwestycji w badania podstawowe. Nadchodzący 15. plan pięcioletni, który ma zostać omówiony podczas kluczowego plenum Komunistycznej Partii Chin w październiku, stawia sobie za cel nie tylko rozwój strategicznych sektorów, takich jak sztuczna inteligencja i eksploracja kosmosu, ale także realizację długo odkładanej ambicji – zdobycia większej liczby Nagród Nobla.

Nowy kierunek: od produkcji do innowacji w badaniach podstawowych

Zgodnie z informacjami agencji Nikkei Asia, rząd Chin zamierza podnieść udział finansowania badań podstawowych w całkowitym budżecie na badania i rozwój (B+R). Jest to strategiczna zmiana dla kraju, który historycznie koncentrował się na badaniach stosowanych i rozwoju, czyli komercjalizacji istniejących technologii. W 2018 roku badania podstawowe stanowiły zaledwie 5,5% chińskich wydatków na B+R, podczas gdy w krajach takich jak Japonia i USA wskaźnik ten oscylował wokół 15%.

Czwarta sesja plenarna 20. Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Chin, zaplanowana na 20-23 października, ma być miejscem dyskusji nad 15. planem pięcioletnim (2026-2030). Eksperci, w tym były minister przemysłu i technologii informacyjnych, doradzali podniesienie wskaźnika finansowania badań podstawowych choćby do 15%, choć bardziej realistyczne prognozy mówią o wzroście do około 10% z obecnych szacowanych 8% w 2025 roku. Ten wzrost jest wspierany przez 10% zwiększenie całego budżetu na naukę i technologię w 2025 roku, co jest najostrzejszym skokiem od 2019 roku.

Imperatywy strategiczne: AI, kosmos i rywalizacja z USA

Decyzja o zwiększeniu inwestycji w badania podstawowe jest nierozerwalnie związana z długotrwałą strategiczną rywalizacją ze Stanami Zjednoczonymi. Amerykańskie restrykcje eksportowe, zwłaszcza na zaawansowane półprzewodniki, zmusiły Pekin do przyspieszenia dążeń do samowystarczalności technologicznej. Jak informuje agencja Reuters, analitycy spodziewają się, iż nowy plan pięcioletni utrzyma koncentrację na modernizacji przemysłu i przełomach technologicznych, kierując zasoby do fabryk i strategicznych inwestycji.

Priorytetowe obszary to:

sztuczna inteligencja (AI),
robotyka,
eksploracja kosmosu,
nowe materiały i
czysta energia.

Inwestycje te wpisują się w szerszą strategię “podwójnej cyrkulacji”, która ma na celu wzmocnienie rynku krajowego jako głównego motoru wzrostu, przy jednoczesnym dążeniu do otwartych innowacji i globalnej współpracy na własnych warunkach. Chiny nie zamierzają zamykać się na świat, ale budować odporny i niezależny kręgosłup technologiczny.

W pogoni za Noblem: symboliczny wyścig o prestiż

Kolejnym, bardziej symbolicznym, ale równie ważnym celem jest zdobycie większej liczby Nagród Nobla w naukach przyrodniczych. Pomimo faktu, iż Chiny są światowym liderem pod względem liczby publikowanych artykułów naukowych, sukces ten nie przełożył się na najbardziej prestiżowe nagrody naukowe. Do tej pory tylko jedna obywatelka Chińskiej Republiki Ludowej, Tu Youyou, została uhonorowana Nagrodą Nobla w dziedzinie medycyny w 2015 roku za odkrycie artemizyny.

Może Cię zainteresować: Nobel dla Zielarki (Tu Youyou)

Kontrast jest wyraźny w porównaniu na przykład z Japonią, która od 1949 roku do 2025 roku mogła poszczycić się 26 laureatami w dziedzinie fizyki, chemii i medycyny. Niedawne sukcesy japońskich naukowców, profesora Shimona Sakaguchi z Uniwersytetu w Osace (Medycyna 2025) i profesora Susumu Kitagawy z Uniwersytetu w Kioto (Chemia 2025), wywołały w Chinach ożywioną dyskusję na temat potrzeby długoterminowych inwestycji w badania, które nie przynoszą natychmiastowych korzyści komercyjnych.

Długoterminowa wizja gospodarki “wysokiej jakości”

15. plan pięcioletni to nie tylko reakcja na presję zewnętrzną, ale także najważniejszy element transformacji chińskiej gospodarki w kierunku modelu “wysokiej jakości”. Jak podkreśla artykuł w Global Times, celem jest stworzenie gospodarki napędzanej przez “nowe jakościowe siły produkcyjne”, gdzie wzrost pochodzi z innowacji, zielonej transformacji i inteligentnej produkcji. Inwestycje w czystą energię, takie jak energia słoneczna, wiatrowa i wodorowa, mają uczynić z Chin globalnego lidera zrównoważonego rozwoju, realizując jednocześnie cele neutralności klimatycznej.

Ten strategiczny zwrot w stronę nauki i badań podstawowych jest sygnałem, iż Chiny nie chcą być już tylko “fabryką świata”. Dążą do stania się potęgą naukową, zdolną do fundamentalnych odkryć, które kształtują przyszłość technologii i przynoszą międzynarodowe uznanie, w tym najbardziej pożądaną ze wszystkich nagród – Nagrodę Nobla.

Źródła