Wskaźniki zmienności rynkowej – jak wykorzystywać te narzędzia w inwestowaniu

2 dni temu

Wskaźniki zmienności rynkowej mogą podpowiadać kierunek trendu lub poziomy na jakich ustawić stop-loss bądź take profit. Przybliżamy trzy które są najciekawsze, bo najbardziej efektywne, choć jeden z nich zaleca się stosować w parze.

Z tego artykułu dowiesz się:

Czym jest zmienność na rynku?
W jaki sposób inwestor może wykorzystywać zmienność?
Jakie są trzy efektywne wskaźniki zmienności i jak ich używać?
Na co uważać używając wskaźników zmienności rynkowej?

Zmienność cen aktywów jest po prostu faktem, z którym musi zmierzyć się każdy inwestor. Jest ona nie do zniesienia dla tych, którzy nie wiedzą co czynią i w co inwestują, a może być choćby i przyjemna dla tych, którzy prezentują postawę odwrotną, bo mogą na niej korzystać. W każdym razie zmienności nie da się lekceważyć, trzeba nauczyć się ją wykorzystywać na swoją korzyść.

Opracowano kilka wskaźników technicznych służących ustalaniu zakresu wahań cenowych na rynku finansowym. Każdy z nich ma swoje zalety i wady, więc najlepiej nie skupiać się na tylko jednym z nich, ale stosować kombinację. W tym tekście zerkniemy na trzy z nich, które są chyba najbardziej przydatne i wiarygodne.

Chcemy jednak podkreślić, iż niezależnie od tego za jak wiarygodne mogą takie wskaźniki uchodzić, należy zawsze pamiętać o stawianiu mechanicznych lub mentalnych stop-loss’ów. Inwestor musi zaakceptować to, iż trzeba ustalać przed zajęciem pozycji ewentualne poziomy wyjścia, czyli zarówno realizacji zysku, jak i straty. Ze zmiennością nie ma żartów i może ona przyczynić się do wyzerowania rachunku inwestycyjnego.

Czym adekwatnie jest zmienność?

Zanim przejdziemy do wskaźników, jeszcze kilka słów o tym czym adekwatnie jest zmienność. Jest to miara statystyczna rozproszenia zwrotów dla danego papieru wartościowego lub indeksu rynkowego. Mówiąc prościej, wyższa zmienność wskazuje, iż cena papieru wartościowego może się drastycznie zmienić w krótkim okresie w dowolnym kierunku, podczas gdy niższa zmienność mówi, iż cena jest względnie stabilna.

Zrozumienie zmienności ma najważniejsze znaczenie zarówno dla inwestorów, jak i traderów, ma bowiem bezpośredni wpływ na ocenę ryzyka, zarządzanie portfelem, nastroje rynkowe i planowanie strategiczne. Inwestorzy i traderzy wykorzystują zmienność jako miernik ryzyka: wyższa zmienność oznacza wyższe ryzyko, ale także potencjał do wyższych zysków.

Do kluczowych czynników wywołujących zmienność cen na rynku finansowym zaliczyć należy dane makroekonomiczne, istotne zdarzenia polityczne i geopolityczne, publikacje raportów finansowych spółek giełdowych czy raportów odnośnie sytuacji na wybranym rynku surowców. Zmienność może wzrastać nie tylko po, ale i przed takimi wydarzeniami, pamiętajmy bowiem, iż rynek lubi antycypować zdarzenia.

Istnieje kilka sposobów mierzenia zmienności na rynkach finansowych. Stosuje się miary zróżnicowania, do których zalicza się m.in. średnie odchylenie bezwzględne, odchylenie standardowe, wariancje, rozstęp ćwiartkowy, współczynnik zmienności.

Trzy wskaźniki zmienności przydatne w inwestowaniu

Przechodząc do wskaźników zmienności, które są przydatne w inwestowaniu na rynku akcji czy rynku forex, należy wskazać przede wszystkim: wstęgi Bollingera, wskaźnik ADX i ATR. Zajmiemy się nimi po kolei, pokazując jak je wykorzystywać w praktyce.

Wstęgi Bollingera

Wstęga Bollingera to narzędzie składające się z linii opartych na zmienności kursu i znajdujących się powyżej i poniżej średniej kroczącej (wyrysowanej na wykresie). Wykorzystuje ona miarę statystyczną znaną jako odchylenie standardowe. Zostało ono stworzone przez Johna Bollingera w latach 80. XX wieku.

Dzięki wstędze można wyznaczać zasięg szczytów i dołków cenowych w kanale na podstawie aktualnej średniej kroczącej i przeszłej zmienności. Rozpiętość tzw. wstęg Bollingera dostosowuje się do zmienności kursu. Im większa zmienność, tym większa rozpiętość wstęg. Spadek zmienności zawęża zakres wstęg. Wstęgi rysują tzw. kanał zmienności.

Zbliżanie się kursu ceny danego aktywa do dolnej i górnej wstęgi jest sygnałem zmienności na rynku. Strategie opierające się na wstęgach Bollingera zakładają zwykle kupno, gdy kurs jest blisko dolnej wstęgi, i sprzedaż gdy kurs jest blisko górnej wstęgi.

Wskaźnik składa się z 3 wstęg, które obracają się wokół środka prostej średniej kroczącej (SMA) z wartością domyślną 20 (chodzi o 20-dniowy okres obliczeniowy). Przez 85% czasu cena aktywa mieści się między dolną wstęgą (SMA minus dwa odchylenia standardowe) a górną (SMA plus dwa odchylenia standardowe).

Omawiany wskaźnik może być stosowany na każdym rynku. Przyjmuje się za punkt wyjścia 20-dniowy okres, ale można to modyfikować, pamiętając jednakże, iż w miarę wydłużania się okresów należy zwiększać liczbę stosowanych odchyleń standardowych. Czyli przy 50 okresach 2,5 odchylenia standardowego jest lepszym wyborem, niż 1,5.

Wstęgi Bollingera w praktyce najlepiej używać do identyfikacji trendu. Dają one wyraźny sygnał, bo gdy rozszerzają się, to znak, iż notowania pójdą za środkową średnią ruchomą, a więc będą rosnąć lub spadać. Fazy trendu są inicjowane głównie przez przełamanie zakresu potwierdzone przez uformowaniem się świecy poza jednym z dwóch zewnętrznych pasm (zamknięcie powyżej lub poniżej zakresu wstęgi). Czyli należy poszukiwać momentu wyjścia świecy poza wstęgi celem zajęcia pozycji na wzrost lub spadek ceny: wyjście poza górną wstęgę oznacza możliwość rozpoczęcia trendu spadkowego, a poza dolną – trendu wzrostowego.

Notowania EURUSD w 2024 r. i wstęgi Bollingera z momentami wyjścia świecy poza zakres. Źródło: TradingView

Wskaźnik ADX

Kolejnym interesującym wskaźnikiem zmienności jest indeks średniego ruchu kierunkowego ADX. Indeks został opracowany przez J. Wellesa Wildera, Jr. z myślą o towarach, ale może być również stosowany na forex i innych rynkach.

Opiera się on na średniej ruchomej (MA) ekspansji zakresu cen w określonym przedziale czasowym (zazwyczaj 14 dni), i towarzyszą mu dwa inne wskaźniki: dodatni wskaźnik kierunkowy (+DI) i ujemny wskaźnik kierunkowy (-DI).

ADX = 100 × (+DI minus -DI) / (+DI plus -DI) / średni rzeczywisty zasięg (ATR)

Wskaźnik ten pomaga określić czy aktywa wykazują tendencję kierunkową. Jest on wskaźnikiem opóźnionym, czyli trend musi być ustalony by mógł wygenerować sygnał.

Wykres ADX zwykle pokazuje się jako trzy linie: ADX, dodatni wskaźnik kierunkowy (+DI) i ujemny wskaźnik kierunkowy (-DI). Linia +DI obrazuje siłę pozytywnego ruchu (jest obliczana poprzez odjęcie maksimum z poprzedniego dnia od maksimum z dnia bieżącego). Linia -DI wskazuje siłę negatywnego ruchu (różnica między minimum z poprzedniego dnia i minimum z dnia bieżącego).

ADX to wskaźnik siły trendu. Jest mierzony w skali od 0 do 100. Im wyższy odczyt ADX, tym większa siła trendu. Odczyt ADX poniżej 20 oznacza, iż nie ma trendu. Odczyt ADX powyżej 40 informuje o silnym trendzie, a jeżeli przekracza 50 to trend jest już bardzo silny.

Gdy +DI rośnie powyżej –DI i linie oddalają się od siebie – obowiązuje trend wzrostowy. W sytuacji odwrotnej widać trend spadkowy. Im niżej znajduje się –DI, tym większa szansa na koniec trendu wzrostowego. Im niżej jest +DI, tym większe nadzieje na koniec trendu spadkowego.

ADX wydaje się na pierwszy rzut oka fajnym wskaźnikiem ruchu kierunkowego, który pokazuje zarówno kierunek trendu, jak i jego siłę. Jednakże wadą wskaźnika ADX jest to, iż pozostaje w tyle za akcją cenową. Inwestor musi używać go na bieżąco i gwałtownie decydować czy nie jest zbyt późno na działania. Poza tym, w trakcie trendu horyzontalnego linie –DI i +DI często się przecinają i ADX wykazuje silne wahania i daje sporo fałszywych sygnałów.

Notowania BTC/USD w 2024 r. i wskaźnik ADX. Źródło: TradingView

Wskaźnik ATR

Last but not least: Average True Range (ATR). Jest to jeden z najbardziej popularnych wskaźników stosowanych w analizie technicznej. Mierzy średnią zmienność w ujęciu bezwzględnych kursu instrumentu bazowego w danym okresie czasu. Najczęściej jest stosowany jako pomoc w wyznaczeniu poziomu stop loss albo poziomu take profit. Jego autorem jest J. Wilder.

Jak się oblicza ATR? True Range (TR) przyjmuje największą wartość dla jednego z poniższych działań:

różnica między ceną zamknięcia ostatniej świecy, a minimum obecnej świecy,
odległość między maksimum obecnej świecy, a ceną zamknięcia obecnej świecy,
różnica między maksimum, a minimum obecnej świecy.

ATR można obliczyć dzięki następującego wzoru:

ATR = (Poprzedni ATR * (n – 1) + TR) / n]

Gdzie:

n = liczba okresów
TR = rzeczywisty zasięg

ATR nie może wynosić mniej niż 0. Im mniejsza zmienność, tym niższy wskaźnik ATR i odwrotnie.

Należy jednak pamiętać, iż ATR nie mierzy siły trendu, tylko zmienność. Dlatego zaleca się stosowanie ATR wraz ze wskaźnikami RSI, które mierzą siłę trendu. I dlatego ATR jest idealny do wyznaczania poziomów zleceń obronnych czy take profit, ale już mniej nadaje się do wyznaczania momentu wejścia na rynek.