Niepokorne, poruszające, autentyczne. Takie są dzieła dziesięciu brytyjskich artystek outsider art, których twórczość często powstaje w izolacji i poza akademickimi strukturami. Wystawa „Nie jesteś sama: Outsiderki w sztuce 2025”, prezentowana od 19 czerwca w Muzeum Śląskim w Katowicach pokaże prace kobiet, które, choć poza systemem, tworzą wyjątkowy, osobisty i intensywny język wizualny. To kolejne wydarzenie odbywające się w ramach UK/Poland Season 2025.
Każda z dziesięciu prezentowanych na wystawie brytyjskich artystek nurtu outsider artpodąża własną, bezkompromisową drogą. Od eksperymentujących z multisensorycznymi instalacjami Mahli Amatiny i Elinor Rowlands, przez delikatne hafty i batiki Ann Churchill, aż po intensywne, symboliczne malarstwo Yvonne Mabs Francis i niepokojące performance Kim Noble. Listę twórczyń uzupełniają romska artystka i aktywistka Delaine Le Bas, konceptualna kolażystka Sarah Jane Hender, artystka czerpiąca z kultury afrykańskiej Kwaga Sillingi oraz Kate Bradbury, tworząca misterne rzeźby z miejskich znalezisk. Ich dzieła są radykalnie szczere i estetycznie nieprzewidywalne. Dla wielu z nich sztuka jest nie tylko pasją, ale koniecznością – formą przetrwania, autoekspresji i kontaktu ze światem. Ich twórczość opowiada o codzienności, neuroróżnorodności, duchowości, traumach, wykluczeniu, ale pełna jest nadziei, humoru i czułości.
Czym jest outsider art?
Termin outsider art został ukuty przez angielskiego krytyka i znawcę sztuki Rogera Cardinala, aby przybliżyć koncepcję Jeana Dubuffeta tak zwanej sztuki surowej, tworzonej przez osoby funkcjonujące poza strukturami instytucjonalnymi, często marginalizowane, działające intuicyjnie i z potrzeby serca. Jest to sztuka „z zewnątrz”, ale nie „na marginesie” – jej siła tkwi w autentyczności i radykalnej niezależności. Wystawa nieprzypadkowo prezentowana jest w Muzeum Śląskim w Katowicach, gdyż właśnie tutaj znajduje się największa w Polsce kolekcja sztuki nieprofesjonalnej, gromadząca,między innymi, obiekty z zakresu art brut i outsider art. Jest to niejako dopełnienie prezentowanej przed rokiem ekspozycji „Pierwiastek żeński” skupiającej się na polskich outsiderkach.
Wystawa „Nie jesteś sama: Outsiderki w sztuce 2025” to nie tylko prezentacja nieoczywistych dzieł – to zaproszenie do świata, w którym wrażliwość i niezależność są największą siłą. To także okazja, by spotkać się z odważnymi głosami kobiet, które poprzez sztukę wywalczyły sobie przestrzeń do mówienia własnym językiem – szczerze, bez kompromisów i na własnych zasadach. Wystawa potrwa do 26 października.
,,Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025” powstała przy współpracy Muzeum Śląskiego w Katowicach z BEAF Arts. To jedna z najciekawszych współprac instytucji z obu krajów, jakie realizowane są w ramach UK/Poland Season 2025. Niedługo po otwarciu wystawy w Polsce, rozpocznie się również jej odsłona w Wielkiej Brytanii, w Boscombe Arts Depot w Bournemouth – ,,You’re Not Alone – Women in Art 2025”
Te siostrzane ekspozycje, odbywające się równolegle i prezentujące różne prace tych samych dziesięciu artystek, mają na celu ukazanie szerokiego spektrum kobiecej kreatywności. Ich dzieła opowiadają o wzajemnych relacjach artystek i ich powiązaniach ze społecznościami, w których żyją, jednocześnie budując silniejsze więzi i promując większą świadomość różnorodnych doświadczeń oraz wkładu kobiet w sztukę współczesną.
UK/Poland Season 2025 – sztuka jako przestrzeń dialogu
UK/Poland Season 2025 to szeroko zakrojony program wydarzeń artystycznych zrealizowanych w partnerstwie, pomiędzy instytucjami w Polsce i UK, którego celem jest umocnienie więzi między Wielką Brytanią i Irlandią Północną a Polską poprzez sztukę. Program obejmuje ponad 100 wydarzeń w 40 miastach obu krajów, angażujących teatry, galerie, instytucje edukacyjne i artystki i artystów różnych dziedzin. Wydarzenia w Polsce organizowane są przez British Council, a w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej przez Instytut Adama Mickiewicza, Instytut Kultury Polskiej w Londynie oraz British Council. Organizację Sezonu w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych w Polsce.
Wybrane wydarzenia UK/Poland Season 2025 w Polsce:
- „Changes. Wystawa prac z kolekcji British Council” – wspólny projekt gdańskiego Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia i The Box w Plymouth, gdzie zobaczymy prace z kolekcji British Council. Projekt czerpie z kontekstów Polski i UK badając niestabilność jako element łączący oba kraje w obliczu nowych wyzwań politycznych, zmian klimatycznych, migracji, konfliktów oraz kwestii wolności i niezależności.
- „Jak to jest?” („What Is It Like?”) – to wystawa grupowa, gościnnie kuratorowana przez Helen Starr, przygotowana przez Centrum Sztuki WRO we współpracy z arebyte Gallery. Projekt bada naturę subiektywnej vs. obiektywnej rzeczywistości, analizując rolę AI we współczesnym świecie.
- „Sonic Playgrounds” – to projekt o solidarności i wzajemnej pomocy: Remont Pomp wspólnie z kompozytorem Brianem Irvinem tworzą nowe dzieło audiowizualne, które zostanie zaprezentowane po raz pierwszy w ramach większej realizacji artystycznej w Belfaście, z udziałem Ulster Orchestra i innych grup muzycznych z Irlandii Północnej. Następnie performance zostanie zaprezentowany w Gdańsku.
- „Inne Brzmienia” („Different Sounds”) – Szkocki Festival Sonica podczas Festiwalu Inne Brzmienia w Lublinie zaprezentuje występ artystki audiowizualnej Eli Orleans, performans Duo Dopey Monkey, a także instalację dźwiękową autorstwa Simona Kirby, Tommy’ego Perman i Roba St. John.
Wybrane wydarzenia w Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej: - Film – Sezon otworzyła KINOTEKA Polish Film Festival w Londynie, a następnie w ramach Kinoteka on Tour w niezależnych kinach w Anglii, Szkocji, Walii i Irlandii Północnej zaprezentowane zostaną kultowe polskie produkcje filmowe, jak i najnowsze premiery.
- Muzyka – polska muzyka pojawi się na najważniejszych brytyjskich festiwalach muzycznych w tym Edinburgh International Festival, jednym z najbardziej prestiżowych festiwali muzyki, teatru, tańca i opery na świecie, EFG London Jazz Festival, Huddersfield International Contemporary Music Festival czy Edinburgh Jazz and Blues Festival.
- Sztuki wizualne – od marca w National Portrait Gallery w Londynie są prezentowane prace Stanisława Wyspiańskiego, we wrześniu Golden Thread Gallery w Belfaście pokaże wystawę „Nadzieja Radykalna” prezentującą dzieła współczesnych polskich artystów i artystek z kolekcji Galerii Arsenał w Białymstoku.
- Fotografia – w The Photographers’ Gallery w Londynie podziwiać będzie można twórczość Zofii Rydet, autorki monumentalnego „Zapisu socjologicznego”.
- Design – w czerwcu Instytut Kultury Polskiej w Londynie we współpracy z Fleet Street Quarter BID zorganizuje wydarzenie „Designing Tomorrow: Polish Sustainable Design & Business for a Better Future”, prezentujące najnowsze osiągnięcia polskiego designu. Projekty polskich twórców zostaną pokazane także w kwietniu w ramach London Design Biennale oraz w V&A Museum.
