Z drewna i gliny. Naturalne materiały dla architektury przyszłości

W obliczu kryzysu klimatu i ogromnego wpływu przemysłu budowlanego na światowe emisje gazów cieplarnianych, architektura coraz częściej sięga po wzorce czerpiące z architektury tradycyjnej i regionalnej, lokalnie dostępnych materiałów i technik pozwalających na tworzenie obiektów poddających się modyfikacjom. Naturalnymi budulcami, dostępnymi w naszym regionie są przede wszystkim cegła i drewno. Projekt bada ich historię i perspektywy zastosowań we współczesnej architekturze, sięgając po przykłady polskich regionalizmów.

Koncepcja bazuje na podwójnej analogii i związkach między zaangażowanymi krajami. Góry Świętokrzyskie to jeden z najstarszych geologicznie obszarów Europy, Islandia zaś to twór najmłodszy. W Karpaczu stoi przeniesiony w XIX wieku z Norwegii Kościół Vang z przełomu XII i XIII wieku, w ostatnich miesiącach rozebrano najmłodszy polski zabytek – drewnianą kaplicę Wotum Aleksa, tymczasem w Norwegii powstają pierwsze drewniane wieżowce. Jak czas i materia, geologia i to co na niej wyrasta wpływają na architekturę i klimat?

Projekt obejmuje warsztaty poświęcone tradycyjnym i współczesnym sposobom wykorzystania drewna i gliny w architekturze, wyjazdy studyjne, wydarzenia otwarte oraz publikację cyfrową.

Ceramiczne modele architektoniczne, Instytut Dizajnu w Kielcach, fot. Kacper Kępinski

Wystawa „Glina świętokrzyska”, Instytut Dizajnu w Kielcach, fot. Sewi Media

Miejsce wydobycia w regionie Świętokrzyskim, fot. Kacper Kępiński

Drewniany wieżowiec Mjostarnet w Norwegii, fot. Øyvind Holmstad, Wikimedia Commons

Kościół Vang w Karpaczu, fot. Michał Rieser, Wikimedia Commons

Moduł: drewno

Jednym z najcenniejszych elementów tradycji budowlanej basenu morza Bałtyckiego i europejskiego niżu jest architektura drewniana. Z dzisiejszej perspektywy wielowiekowe doświadczenie jest nie tylko nośnikiem tradycji, ale także posiada gigantyczny potencjał rozwojowy – wiemy dziś, iż drewno jest materiałem niezwykle trwałym, o niewielkiej energochłonności, a także umożliwiającym niezwykłą elastyczność.

Osią modułu będzie historia drewnianej kaplicy Votum Aleksa. W 2012 roku została uznana przez jurorów Mies van der Rohe Award za jeden z najciekawszych obiektów Europy. Dziś – mimo ratunkowej próby wpisania kaplicy do rejestru zabytków – obiekt przestaje istnieć. Udało się jednak zachować niemal wszystkie jego elementy, które posłużyć mogą do wzniesienia nowego pawilonu, który zostanie zaprojektowany w ramach warsztatów.

Moduł: glina

Czego możemy się nauczyć z tradycyjnych umiejętności wytwarzania cegieł i gliny w regionie świętokrzyskim w Polsce, jednym z najbardziej zróżnicowanych geologicznie obszarów Europy? Czy możemy podjąć się wyzwania wykonania własnych cegieł z materiałów znalezionych w pobliskich obszarach przyrodniczych? I czy w ten proces można włączyć współczesne metody prefabrykacji?

Przez wieki obszar Gór Świętokrzyskich był znany jako źródło dzikiej gliny, a co za tym idzie, wykwalifikowanych rzemieślników specjalizujących się w obróbce tego materiału, w tym produkcji cegieł i glinianych elementów architektonicznych. Celem tego modułu projektu jest zebranie spostrzeżeń od doświadczonych świętokrzyskich rzemieślników pracujących z gliną i wykorzystanie ich wiedzy do opracowania innowacyjnych projektów cegieł przy użyciu najnowocześniejszych metod prefabrykacji.

Projekt „Z drewna i gliny. Naturalne materiały dla architektury przyszłości” finansowany jest ze środków Funduszu Współpracy Dwustronnej Mechanizmu Finansowego EOG i Norweskiego Mechanizmu Finansowego.