2 tygodni temu
Wyjaśniamy, czy Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa może opierać się tylko na aplikacji suszowej przy szacowaniu szkody? ARMIR w Wysokiem Mazowieckiem odmówił przyznania pomocy suszowej. Rolnik złożył skargę na decyzję ARiMR do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku.
Błędne jest pojmowanie przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) protokołu czy też kalkulacji wygenerowanej w aplikacji suszowej jako dokumentu, którego nie można w żaden sposób zakwestionować czy oceniać – orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku.
W sprawie rozpoznanej przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w wyroku z
9 października 2024 r., sygn. akt I SA/Bk 225/24 rolnik złożył wniosek o pomoc finansową za szkody w uprawach rolnych spowodowane suszą.
ARMIR odmówił przyznania pomocy suszowej
Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (dalej: ARiMR) w Wysokiem Mazowieckiem odmówił przyznania pomocy suszowej. W uzasadnieniu decyzji urząd wskazał, iż ARiMR udziela pomocy rolnikowi, u którego powstały szkody w uprawach rolnych spowodowane wystąpieniem w 2023 r. suszy w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, które zostały obliczone dzięki publicznej aplikacji i wynoszą powyżej 30% średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym z ostatnich trzech lat poprzedzających rok wystąpienia suszy.
Urząd podkreślił, iż do złożonego wniosku rolnik dołączył kalkulację z oszacowania zakresu szkód w gospodarstwie rolnym spowodowanych suszą w roku 2023, z której wynika, iż wartość oszacowanych (przez aplikację publiczną) szkód w produkcji roślinnej wyniosła 27,11%. Nie spełnił zatem warunku otrzymania pomocy.
Urzędnik stwierdził, iż raporty z oszacowania strat sporządzone przez powołaną komisję są uwzględniane przez ARiMR w przypadku ubiegania się o pomoc z tytułu szkód spowodowanych wystąpieniem gradu, deszczu, ujemnych skutków przezimowania, przymrozków wiosennych, powodzi, huraganu, pioruna, obsunięcia się ziemi lub lawiny. Według kierownika Biura Powiatowego ARiMR skoro wniosek rolnika dotyczy pomocy z tytułu szkód spowodowanych wystąpieniem suszy, to bez wpływu na wynik sprawy pozostają dołączone do akt sprawy raporty z oszacowania strat sporządzone przez powołaną komisję.
Kierownik Biura Powiatowego ARiMR stwierdził, iż ARiMR nie ma żadnego wpływu na obliczoną przez publiczną aplikację wysokość szkód w gospodarstwach rolnych, nie są też uprawnione do jej kwestionowania czy też jej modyfikacji. Agencja nie jest administratorem aplikacji, nie ma też do niej wglądu, dlatego wnioskując o pomoc to rolnik miał obowiązek dołączyć (pobrany z aplikacji w formie dokumentu elektronicznego) uwierzytelniony wydruk protokołu czy kalkulacji. jeżeli rolnik nie zgadzał się z wynikami kalkulacji powinien zwrócić się o ponowne jej przeliczenie.
Argumentacja rolnika
Rolnik złożył skargę na decyzję ARiMR do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku. W uzasadnieniu rolnik podkreślił, iż kalkulacja z oszacowania nie jest dokumentem sporządzonym urzędowo, ale wygenerowana przez aplikację publiczną. Aplikacja stanowi de facto program komputerowy, przez co większą moc dowodową powinny mieć kontrole lub oględziny dokonywane na miejscu w celu naocznego skontrolowania, w jakim stanie są uprawy takie jakie przeprowadziła komisja powołana przez wojewodę.
Ponadto działanie aplikacji suszowej wskazuje na poważne błędy w obliczeniach. Rolnik podkreślił też, iż jego wniosek o powołanie komisji klęskowej został uwzględniony, a komisja działała w oparciu o konkretne przepisy prawa. Rolnik nie zgodził się ze stanowiskiem ARiMR, iż szkody powinny być obliczane wyłącznie dzięki publicznej aplikacji. Zdaniem rolnika ARiMR sama sobie zaprzecza, ponieważ kalkulacje zostały sporządzone w oparciu o dane pochodzące z Systemu Monitoringu Suszy Rolniczej.
Stanowisko sądu
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uchylił decyzję ARiMR i przekazał urzędowi sprawę do ponownego rozpoznania.
Zasady szacowania skutków suszy
W kwestii suszy przepisy odwołują się do ustawy o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 10 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich szkody spowodowane przez suszę oznaczają szkody spowodowane wystąpieniem, w dowolnym sześciodekadowym okresie od dnia 21 marca do dnia 30 września, spadku klimatycznego bilansu wodnego poniżej wartości określonej dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb.
Wartości klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb, z podziałem na województwa, określa minister adekwatny do spraw rolnictwa na podstawie art. 3 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach upraw. Aktualnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 kwietnia 2019 r. w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb.
Poza tym minister rolnictwa określa w drodze obwieszczenia wskaźniki klimatycznego bilansu wodnego dla poszczególnych gatunków roślin uprawnych i gleb, z podziałem na województwa (art. 3 ust. 5 ustawy o ubezpieczeniach upraw). Wskaźniki te są podawane na podstawie danych przekazanych przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach (dalej powoływany jako IUNG) opracowuje System Monitoringu Suszy Rolniczej (SMSR), z którego pochodzą te dane. Wartość szkód spowodowanych suszą ustalana jest na podstawie wskazań rolnika, ustaleń komisji suszowej, a przede wszystkim wskaźników klimatycznego bilansu wodnego podanych przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa.
Według przepisów dokumenty wygenerowane przy pomocy aplikacji suszowej mają aktualnie decydujące znaczenie w procesie udzielania pomocy suszowej. Warunkiem udzielenia pomocy suszowej jest bowiem przede wszystkim, aby szkody w uprawach rolnych spowodowane wystąpieniem w 2023 r. suszy w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich wyniosły powyżej 30% średniej rocznej produkcji roślinnej w gospodarstwie rolnym z ostatnich trzech lat poprzedzających rok wystąpienia suszy. Wartość ta ma być obliczona przy pomocy aplikacji suszowej.
Przed złożeniem wniosku o pomoc suszową rolnik powinien więc złożyć wniosek o oszacowanie szkód za pośrednictwem aplikacji suszowej i w wyniku tego działania uzyskać protokół oszacowania szkód albo kalkulację oszacowania szkód.
Sąd uznał za słuszne twierdzenia ARiMR, iż wygenerowany w aplikacji suszowej protokół lub kalkulacja szacowania szkód posiadają walor dokumentu urzędowego.
Art. 76 § 3 Kodeksu postępowania administracyjnego przewiduje możliwość przeprowadzenia dowodu przeciwko treści dokumentów wymienionych w tych przepisach. jeżeli zatem dokument wygenerowany przez aplikację suszową jest w sprawie kwestionowany, a w sprawie zostały złożone inne dowody dotyczące wielkości szacowanych szkód spowodowanych suszą, to akceptacja kalkulacji wygenerowanej przez aplikację suszową jest błędna.
Sąd podkreślił, iż prawidłowość działania aplikacji suszowej budzi wątpliwości, również w orzecznictwie sądów administracyjnych (np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 18 października 2023 r., sygn. akt I SA/Sz 237/23).
Ponadto, skoro przepisy rozporządzenia Rady Ministrów nie przewidują możliwości zaskarżenia obliczeń aplikacji suszowej, to rolnik podjął wszystkie możliwe kroki celem wyjaśnienia niezgodności obliczeń aplikacji w stosunku do wskazań komisji gminnej z raportu i notatki z 18 sierpnia 2023 r., jak i własnych szacunków.
Sąd zaakcentował, iż błędne jest pojmowanie protokołu czy też kalkulacji wygenerowanej w aplikacji suszowej jako dokumentu, którego nie można w żaden sposób zakwestionować czy oceniać, a tak postąpiła ARiMR w omawianej sprawie. Nie jest prawidłowe twierdzenie, iż ARiMR nie jest uprawniona do kwestionowania mocy dowodowej tych dokumentów. Takie wskazanie świadczy jednoznacznie o uchylaniu się od jakiejkolwiek oceny kalkulacji oszacowania szkód, wygenerowanej w aplikacji suszowej, ale również rozpatrzenia innych dowodów w sprawie.
W omawianej sprawie rolnik przedłożył kalkulację oszacowania szkód, jak również raport z oszacowania szkód sporządzony przez komisję gminną na jego wniosek. Kalkulacja nie była więc w sprawie jedynym dokumentem dotyczącym szkód spowodowanych suszą, a rolnik w tej kwestii zastrzeżenia zarówno w kierunku działania aplikacji, jak i raportu komisji, podzielając natomiast ustalenia komisji wyrażone w notatce. ARiMR nie odniosła się do zastrzeżeń rolnika.
Jeśli protokół albo kalkulacja oszacowania szkód są w sprawie kwestionowane, ARiMR powinna uzasadnić swoje przekonanie, iż działanie aplikacji jest prawidłowe, aby mieć podstawy do oparcia swojego stanowiska na tym dokumencie urzędowym – uznał sąd.
