Ostatnie 15 lat aktywności Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie przyniosło wymierne efekty: awans z ostatniego miejsca w Europie (pod względem liczby wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych w budownictwie) oraz uplasowanie się w pierwszej piątce ze wskaźnikiem wypadkowości na poziomie poniżej 5. To ogromny krok ku poprawie bezpieczeństwa, przychodzi jednak czas na kolejne wyzwania, by było jeszcze bezpieczniej.
Według danych z raportu PKO SA z 2024 r. polski sektor budowlany wytwarza produkcję o wartości ponad 300 mld zł i odpowiada za około 6,5 proc. wartości dodanej brutto powstającej w krajowej gospodarce. Jest to bardzo istotny sektor gospodarki, ale niestety bardzo rozdrobniony. Raport pokazuje dane, z których wynika, iż w naszym kraju zarejestrowano ponad 560 tys. podmiotów budowlanych, z czego zaledwie około 4,7 tys. zatrudnia 10 i więcej osób. Równocześnie budownictwo jest zaliczane do najbardziej niebezpiecznych branż. Dotarcie do tak dużej liczby podmiotów i ogromnej rzeszy ludzi wymaga bardzo konkretnych, rozłożonych na lata, działań systemowych. To proces, który należy nieustannie rozwijać i doskonalić.
Co osiągnęliśmy i co przed nami
Tę rolę przyjęło na siebie Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, które już teraz można śmiało określić mianem lidera w obszarze promowania kultury bezpieczeństwa pracy oraz inicjowania zmian na rzecz poprawy standardów bezpieczeństwa pracy w branży budowlanej. 15 lat działalności przyniosło wymierne efekty: awans z ostatniego miejsca w Europie pod względem liczby wypadków śmiertelnych na 100 tys. zatrudnionych w budownictwie oraz uplasowanie się w pierwszej piątce ze wskaźnikiem wypadkowości na poziomie poniżej 5. To ogromny krok ku poprawie bezpieczeństwa.
W każdej działalności i w każdym procesie przychodzi jednak czas, w którym należy się zastanowić nad efektywnością dotychczasowych działań i podjąć kolejne wyzwania. Właśnie takie wnioski leżą u podstaw decyzji Komitetu Sterującego Porozumienia dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, który przyjął nowe cele do realizacji, zawarte w Programie Działania 2024–2030.
Branża jednoczy się na rzecz bezpieczeństwa
Kolejne inicjatywy wymagają od nas coraz szerzej zakrojonej współpracy z innymi organizacjami czy stowarzyszeniami, które tak jak my dostrzegają potrzebę zmian i chcą w nich uczestniczyć. W tym gronie szczególnie należy wymienić Polski Związek Pracodawców Budownictwa, Główny Inspektorat Pracy, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Polski Instytut Badawczy, Polski Związek Inżynierów i Techników Budownictwa, Związek Zawodowy Budowlani, Stowarzyszenie Żurawi Wieżowych oraz Polską Izbę Rusztowań i Deskowań.
Cała branża budowlana, z którą od lat dzielimy się wiedzą i doświadczeniem, dostrzega potrzebę zmian. Jedną z tych koniecznych do przeprowadzenia jest praktyczne wdrożenie wiodącej roli inwestora w zapewnieniu bezpieczeństwa pracy. Udało się nam wypracować wspólne stanowisko w tej sprawie i zgadzamy się z tym, iż podstawowy problem stanowi rozkład uprawnień i odpowiedzialności uczestników procesu inwestycyjnego. Co prawda mamy sformułowane przepisy w tym zakresie, ale ich interpretacja nie jest adekwatna – jako głównego odpowiedzialnego za bezpieczeństwo na budowie wskazuje kierownika budowy. Pozostali uczestnicy, a wśród nich m.in. inwestor, projektant czy inspektor nadzoru inwestorskiego, nie wykorzystują w pełni swoich wpływów ani nie przyjmują w wystarczający sposób odpowiedzialności wynikającej z ich określonej przepisami roli. Chcemy to zmienić.
Rada Ochrony Pracy
Ważnym krokiem w kierunku zmian jest możliwość przedstawienia postulatów Porozumienia na spotkaniu Rady Ochrony Pracy przy Sejmie RP. Jest to organ nadzoru w sprawach dotyczących przestrzegania prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia oraz działalności Państwowej Inspekcji Pracy. Oznacza to dla nas, a przede wszystkim dla całej branży budowlanej, szansę, by przedstawić potrzebę zmian, przedyskutować przemawiające za nimi argumenty oraz uzyskać wsparcie dla ich przeprowadzenia.
Przedstawiciel Porozumienia jest stałym członkiem Rady Głównego Inspektora Pracy ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie. To organ opiniodawczo-doradczy powołany w celu wyrażania opinii i ormułowania wniosków dotyczących inicjowania przedsięwzięć w zakresie poprawy bezpieczeństwa pracy w sektorze budowlanym. W skład Rady wchodzą m.in. przedstawiciele państwowych organów nadzoru nad warunkami pracy, uczelni, ośrodków naukowo-badawczych, izb rzemieślniczych, izb gospodarczych, pracodawców, związków zawodowych, stowarzyszeń naukowo-technicznych oraz organizacji działających na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy. kooperacja z takimi partnerami ma dla nas ogromne znaczenie. To realne wsparcie Porozumienia w drodze ku podniesieniu bezpieczeństwa pracy w budownictwie.
Odpowiedzialność inwestora
Bardzo ważnym partnerem jest dla nas Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, która jako jeden z pierwszych inwestorów opracowała tzw. listę kontrolną dotyczącą przestrzegania bezpieczeństwa. Jest ona przeznaczona dla inspektorów nadzoru, którzy realizują działania na rzecz inwestora. Do współpracy zaprosiliśmy również inwestorów i firmy reprezentujące inwestorów, w tym PM Group, Bechtel, YIT Polska, Echo Investment, Archicom, Skanska Development i Vastint. Wspólnie pracujemy nad przygotowaniem dobrych praktyk i podpowiedzi dla inwestorów, którzy szukają rozwiązań, by prowadzone przez nich inwestycje były realizowane w sposób bezpieczny dla wszystkich pracujących na placu budowy.
W celu podniesienia efektywności współpracy i nadania jej odpowiedniej rangi wprowadziliśmy definicję Partnera Porozumienia oraz określiliśmy szczegółowe warunki, jakie musi spełniać podmiot ubiegający się o ten status.
Ustaliliśmy również formalne zasady współpracy, w tym obowiązek podpisania umowy o współpracy i partnerstwie. Nasi partnerzy zyskali prawo do udziału w działaniach Porozumienia w charakterze doradczym i konsultacyjnym.
Edukacja od podstaw
Powołaliśmy również nową jednostkę organizacyjną – Zespoły Projektowe. Są to kilkuosobowe grupy powoływane przez Prezydenta Porozumienia do realizacji konkretnych zadań i projektów. Takie rozwiązanie daje nam możliwość zapraszania do współpracy w tych zespołach przedstawicieli partnerów, współpracujących instytucji oraz ekspertów.
Do jednego z zespołów zaprosiliśmy przedstawicieli szkół branżowych budowlanych: Zespołu Szkół Budownictwa i Kształcenia Zawodowego w Koninie oraz Zespołu Szkół Zawodowych w Bydgoszczy. Uważamy, iż edukacja w zakresie bezpieczeństwa powinna się zaczynać już od poziomu kształcenia ponadpodstawowego (technikum, wyższa uczelnia, firma).
Propagujemy dobre praktyki skutecznego zarządzania bezpieczeństwem podczas licznych spotkań. Uczestniczymy w seminariach, konferencjach i wydarzeniach branżowych, takich jak Safe Tech Forum, Awarie Budowlane i inne konferencje naukowo-techniczne organizowane przez Politechnikę Warszawską oraz Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
Promowanie dobrych praktyk w branży
Jesteśmy partnerami w kampanii realizowanej przez Państwową Inspekcję Pracy „Budowa. STOP wypadkom!”. Ważnym cyklicznym wydarzeniem, realizowanym również we współpracy z Państwową Inspekcją Pracy, jest konkurs „Buduj Bezpiecznie”, w którym nagradzamy pracodawców realizujących budowy w sposób zdecydowanie wykraczający poza podstawowe wymagania i standardy organizacji bezpiecznej pracy. Zwycięzcy kolejnych edycji tego konkursu udowadniają, iż każda firma budowlana może osiągać sukcesy w zakresie bezpieczeństwa pracy, nie tracąc przy tym na realizacji celów biznesowych.
Ważną zmianą naszych działań jest większe otwarcie na działania skierowane do całej branży budowlanej. Wierzymy, iż skuteczne budowanie kultury bezpieczeństwa wymaga zaangażowania całych firm i zespołów, jednak nie może być skuteczne bez pomysłowych i otwartych na zmiany liderów. Dlatego nowym działaniem realizowanym przez Porozumienie w Partnerstwie z Głównym Inspektorem Pracy jest konkurs „Innowacje BHP w budownictwie” pod hasłem „Twój pomysł, nasze bezpieczeństwo”. Celem konkursu jest promowanie rozwoju kultury bezpieczeństwa pracy w branży. Uczestnikiem może być osoba pełnoletnia lub zespół, który zidentyfikuje zagrożenie, obszar wymagający poprawy bezpieczeństwa oraz opracuje innowacyjne rozwiązanie w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia osób wykonujących pracę w budownictwie. Serdecznie zapraszamy czytelników „Buildera” do udziału w konkursie. Dzielimy się wiedzą i doświadczeniem 18 wiodących firm budowlanych. Udostępniamy wypracowane i doskonalone przez Porozumienie standardy bezpiecznej pracy w budownictwie. Wraz z partnerami i instytucjami wspierającymi inicjujemy kolejne działania i mamy nadzieję, iż w nieodległej perspektywie to właśnie Polska, a nie Wielka Brytania będzie wzorem w zakresie bezpieczeństwa pracy.
Na budowach wykorzystywane są bezzałogowe statki powietrzne, egzoszkielety, inteligentne aplikacje mobilne, technologie noszone, roboty, modelowanie informacji o budynku, maszyny autonomiczne czy rzeczywistość rozszerzona. Innowacje podnoszą poziom bezpieczeństwa, ale nie zastąpią człowieka, gdyż w procesie budowlanym musi być podmiot, na którym spoczywa odpowiedzialność.
dr inż. Krzysztof Kaczorek – Dyrektor Centrum Analiz Budowlanych Instytutu Badań Stosowanych Politechniki Warszawskiej, Pełnomocnik Dziekana Wydziału Inżynierii Lądowej PW ds. opracowywania opinii i ekspertyz dla podmiotów zewnętrznych oraz Członek Rady Ochrony Pracy XII kadencji.
Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie to potwierdzenie dojrzałości oraz wysokiego poziomu profesjonalizmu jego członków. W ramach przedmiotowej inicjatywy grupa generalnych wykonawców zrezygnowała z konkurowania między sobą w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie, a zaczęła wspólnie pracować nad poprawą warunków pracy, dzięki czemu w 15 lat z europejskiego „ogona” przeskoczyliśmy do grona liderów bezpieczeństwa. Niemniej, pamiętając o tym, iż kto nie idzie do przodu, ten się cofa, należy myśleć nad wdrażaniem kolejnych rozwiązań, które pomogą utrwalić dobre praktyki oraz poprawić sytuację w obszarach, które tego wymagają. Konkretne działania mogą być podejmowane w zakresie prawnym, technologicznym oraz budowania kultury pracy. Już od jakiegoś czasu bardzo dużo mówi się o czwartej rewolucji technologicznej (tzw. Budownictwo 4.0), która wiąże się z „ujarzmieniem” olbrzymich ilości danych. Dzięki przedmiotowej rewolucji na budowach wykorzystywane są bezzałogowe statki powietrzne (tzw. drony), egzoszkielety, inteligentne aplikacje mobilne, technologie noszone (wereable technologies), roboty, modelowanie informacji o budynku (BIM), maszyny autonomiczne czy rzeczywistość rozszerzona (augmented reality). Podkreślenia wymaga fakt, iż wspomniane innowacje podnoszą poziom bezpieczeństwa, ale nie zastąpią człowieka, gdyż w procesie budowlanym musi istnieć podmiot, na którym spoczywa odpowiedzialność. Ta powinna być bardziej równomiernie rozłożona na wszystkich uczestników procesu budowlanego, ponieważ scedowanie wszystkiego na kierownika budowy już od samego początku tworzy wyraźną dysproporcję. Branża z nadzieją spogląda na koncepcję budowaną przez Porozumienie, w ramach której planowane jest uaktywnienie inwestora w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Co więcej, dzięki prężnemu działaniu nowej Rady Ochrony Pracy, w tym powołaniu specjalnego zespołu roboczego ds. bezpieczeństwa w budownictwie, możliwe będzie złożenie do laski marszałkowskiej konkretnych propozycji zmian legislacyjnych. I wreszcie zostaje trzeci obszar: budowanie kultury bezpieczeństwa, który dzięki olbrzymiemu zaangażowaniu takich podmiotów jak Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie, uczelnie wyższe, Państwowa Inspekcja Pracy, stowarzyszenia, izby oraz związki realnie wpływa na poprawę bezpieczeństwa pracy na budowach. To dzięki ich zaangażowaniu poprzez opracowywanie i bezpłatne udostępnianie dobrych praktyk, organizowanie seminariów, konferencji (na szczególne uznanie zasługuje Konferencja Naukowo-Techniczna „Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w budownictwie”, której czwarta edycja będzie miała miejsce w czerwcu przyszłego roku w Ciechanowie), szkoleń oraz studiów podyplomowych budowana jest świadomość kadry budowlanej, która na poziomie jednostki chce wdrażać bezpieczne realizowanie kontraktu budowlanego.
