Belarus MTZ 82 – podpora pośrednia wałów Cardana – jak działa, jak ją wyregulować i dlaczego się psuje?

Ciągniki MTZ-82 od pięciu dekad pracują na polskich polach i mimo iż ich konstrukcja trąci dziś już nieco przysłowiową myszką, wciąż cieszą się popularnością. Nic w tym dziwnego – dziwnego. Prosta budowa, tanie części, możliwość naprawy „na wsi pod gruszą” – to cechy, które sprawiły, iż MTZ to ciągnik nie do zdarcia. No prawie nie do zdarcia…

MTZ 82 jak każdy poradziecki sprzęt ma swoje bolączki. Jedną z największych jest układ przeniesienia napędu na przednią oś, a szczególnie wały Cardana i ich podpora pośrednia, która pełni też funkcję sprzęgła przeciążeniowego. Dziś zajmiemy się właśnie tą podporą próbując zrozumieć co to za element, do czego służy i czym grozi jego zaniedbanie.

Jak powszechnie wiadomo, w ciągnikach MTZ 82 napęd 4×4 nie działa przez elektronikę, komputer czy jakiś kosmiczny sterownik. Tu wszystko jest mechaniczne, proste, aż do bólu – a przez to podatne na zużycie i niestety także, błędy w obsłudze. Jednym z newralgicznych punktów układu przeniesienia napędu na przednią oś jest podpora pośrednia wałów Cardana.

W tym niewielkim korpusie kryje się sprzęgło przeciążeniowe, które decyduje o tym, czy napęd będzie działał sprawnie, czy też ciągnik nagle „straci przód” na śliskim gruncie lub przeciwnie – uszkodzi sobie półosie albo dyferencjał przy próbie wyjechania z błota.

Podpora pośrednia w ciągniku MTZ 82 pełni funkcję sprzęgła przeciążeniowego, fot. Adam Ładowski

Dziś zaglądamy do wnętrza podpory, omawiamy jej działanie, regulację, najczęstsze usterki oraz profilaktykę. Wszystko po chłopsku, ale technicznie rzetelnie – tak, żebyś sam wiedział, co sprawdzić, zanim rozkręcisz maszynę lub pójdziesz do sklepu po części.

Czym adekwatnie jest podpora pośrednia w ciągniku MTZ 82?

Między skrzynią rozdzielczą a przednim mostem w MTZ-82 moment obrotowy przenoszą dwa wały Cardana. Ale same wały to za mało – między nimi znajduje się podpora pośrednia, wyglądająca z zewnątrz jak zwykły korpus z łożyskami i flanszami. Jednak w środku znajduje się coś znacznie ważniejszego – sprzęgło przeciążeniowe cierne, którego zadaniem jest ochrona całego układu napędowego przed uszkodzeniem w razie nagłego przeciążenia.

To sprzęgło działa na zasadzie tarczek ciernych, sprężyn talerzowych i regulowanego docisku. W normalnych warunkach cała moc idzie z wału na wał, przez sprzęgło. Ale kiedy napęd napotka nagły opór – np. koło przednie wjedzie na pieniek, lód, kamień – sprzęgło się „poślizgnie”, ratując półosie i przekładnie przed zniszczeniem.

Tak wygląda budowa podpory pośredniej. Widoczne łożyska, tarczki cierne i sprężyny eliptyczne. Całość jest szczelnie zamknięta i pracuje w kąpieli olejowej, rys. Belarus MTZ

Jak działa sprzęgło przeciążeniowe w MTZ 82?

Sprzęgło w podporze to mechanizm cierny – bardzo podobny do tego, co mamy w klasycznym sprzęgle silnika. Składa się z zestawu tarczek – jedne są osadzone na tulei, drugie na wałku. Pomiędzy nimi znajduje się zespół sprężyn talerzowych, które dociskają tarczki do siebie, zapewniając przeniesienie momentu. Całość zanurzona jest w oleju, który pełni tu funkcję smarną i chłodzącą.

Jeśli moment obrotowy przekracza siłę tarcia – czyli na przykład koło złapie nagły opór – tarczki zaczynają się ślizgać względem siebie, rozłączając tymczasowo napęd. Dzięki temu nie dochodzi do zerwania krzyżaka, ścięcia zębów w przekładni kątowej przedniego napędu ani pęknięcia półosi.

Uwaga: To jedyny element zabezpieczający w całym układzie napędowym MTZ-82. Nie ma tam żadnych dodatkowych sprzęgieł, przekładni planetarnych czy elektroniki. jeżeli to zawiedzie – wszystko inne idzie „na zniszczenie”.

Najczęstsze objawy uszkodzonej lub źle wyregulowanej podpory

– Przedni napęd „nie ciągnie”;

– Słychać chrobotanie, pukanie lub ślizganie przy ruszaniu z ładunkiem;

– Ciągnik przestaje wyjeżdżać z błota mimo włączonego napędu;

– Współosiowość wałów jest zaburzona – wały biją, hałasują;

– Po zdjęciu osłony widoczny jest wyciek oleju z podpory;

To wszystko oznacza jedno: czas zaglądnąć do podpory.

Brak oleju = szybka śmierć sprzęgła przeciążeniowego

Sprzęgło cierne jakie tu mamy, musi być chłodzone i smarowane. W MTZ-82 podpora posiada własną komorę olejową – należy ją regularnie kontrolować i uzupełniać olejem przekładniowym SAE 80W-90. Zbyt niski poziom oleju prowadzi do przegrzania tarczek, odkształcenia sprężyn, zatarcia ich i całkowitej utraty przeniesienia momentu.

Sprawdź też simeringi oraz dwa oringi– o ile olej ucieka, trzeba je wymienić. Ignorowanie przecieku to prosta droga do spalonych tarczek.

Tylny wał Cardana przekazuje napęd pobierany ze skrzyni rozdzielczej, fot. Adam Ładowski

Regulacja sprzęgła przeciążeniowego w MTZ 82 – jak to zrobić dobrze?

Kluczowym elementem obsługi podpory jest regulacja siły docisku tarczek ciernych. Odpowiada za to nakrętka koronkowa na końcu podpory – jej dokręcenie zmienia nacisk sprężyn talerzowych.
Krok po kroku:

Ustaw ciągnik na płaskim, twardym podłożu. Zaciągnij hamulec i zablokuj klinami koła

Zdejmij osłonę wałów Cardana.

Zablokuj napęd przedni – np. klinem lub dźwignią.

Zlokalizuj koronkową nakrętkę regulacyjną w podporze.

Dokręć ją kluczem dynamometrycznym z siłą 70–75 Nm.

Zabezpiecz zawleczką – najlepiej przy najbliższym otworze (co 60°).

Sprawdź działanie podczas jazdy próbnej.

Jeśli mimo regulacji sprzęgło się ślizga – być może tarczki są zużyte i trzeba je wymienić. Komplet kosztuje kilkadziesiąt złotych i dostępny jest u większości dostawców części do MTZ.

Przy okazji sprawdź oba wały Cardana

Podpora pośrednia to tylko jedno ogniwo. jeżeli wały Cardana są wygięte, mają luzy na krzyżakach albo biją – całe przeniesienie momentu będzie zagrożone. To najczęstszy powód drgań i hałasu przy prędkościach powyżej 10 km/h.

Co sprawdzić?

– Krzyżaki – powinny mieć smarowniczki i chodzić bez luzu
– Wyważenie wału – szukaj punktów zgrzewanych (ciężarków)
– Śruby łączące flansze – drobnozwojowe fi 10, zawsze kompletne i dobrze dokręcone
– Osłony wałów – nie powinny ocierać ani obijać się o miskę olejową

Podpora pośrednia MTZ 82 – mały element, wielka rola

Podpora pośrednia wałów Cardana w MTZ-82 to cichy bohater układu napędowego. Działa w ukryciu, ale bez niej napęd na przód po prostu nie funkcjonuje – albo jeszcze gorzej – niszczy się sam. jeżeli Twój MTZ przestał ciągnąć z przodu, słychać dziwne odgłosy z wałów, albo wycieka olej z podpory – nie czekaj. Zajrzyj tam, zrób regulację, wymień co trzeba. Bo lepiej teraz wydać 200 zł i kilka godzin pracy, niż później pół pensji na remont mostu.

W kolejnym odcinku naszej serii zajmiemy się przednim mostem i półosiami MTZ-82 – dowiesz się, jak rozpoznać typowe awarie, jak ocenić zużycie sworznia zwrotnicy i kiedy trzeba rozbierać przeguby. Zostań z nami.