Bobik – uprawa, siew, nawożenie i odmiany

Bobowate nie zawładnęły w pełni polskimi polami mimo znakomitych predyspozycji. Rodzimy bobik to cenny gatunek o wysokich wymaganiach siedliskowych. W 2023 roku zajął areał 38 017 hektarów. Przypomnijmy podstawowe zasady zakładania plantacji.

Bobik – wymagania i miejsce w płodozmianie

Bobik jest najbardziej wymagająca rośliną spośród bobowatych. Wymagającą pod względem stanowiska, potrzeb wodnych i pokarmowych oraz staranności w prowadzeniu uprawy. Jego idealnym środowiskiem są Żuławy Wiślane oraz Mazury. Bobik ekspanduje także w inne rejony Polski – Kujawy czy Podlasie. Pod jego uprawę wybieramy stanowiska o klasie bonitacyjnej I-IIIb, które są żyzne, zwięzłe i w wysokiej kulturze, są to szczególnie mady oraz czarne ziemie czy gleby brunatne i płowe.

Współczynnik transpiracji dla tego gatunku wynosi od 500 do 700. Największe potrzeby wodne występują w okresie intensywnego wzrostu, kwitnienia i zawiązywania strąków tj. od połowy lipca do połowy sierpnia. Okresowe susze powodują skrócenie długości pędu, zmniejszenie liczby strąków na roślinie i obniżenie MTN. Nadmierne opady mogą natomiast doprowadzić w końcowych etapach wzrostu do przedłużenia oraz utrudnionego zbioru.

Bobik ze względu na małe wymagania co do przedplonu. W zmianowaniu jest najczęściej uprawiany po zbożach przełamując zarazem ich monokulturę. Na tym samym polu może być uprawiany co 4 lata, a jego udział w strukturze zasiewów nie powinien być większy niż 20 – 25%.

Bobik jest dobrym łamaczem monokultury zbożowej, szczególnie na glebach ciężkich. fot. M.Piśny

Bobik – potrzeby pokarmowe i nawożenie mineralne

Bobik na wytworzenie jednej tony nasion wraz plonem ubocznym potrzebuje średnio : 15-20 kg P2O5, 40-50 kg K2O, 25-35 kg CaO, 7-10 kg S i 5-10 kg MgO (wg prof. Szczepaniaka). Przy uwzględnieniu tych potrzeb pokarmowych należy odnieść się do analiz chemicznych gleby i przy obliczeniach przyjąć szacowany plon.

Bobik wymaga gleb o odczynie obojętnym i zasadowym, a nie znosi mocno zakwaszonych. Optymalne pH wynosi od 6,8 do 7,2. W przypadku niskiego poziomu pH glebę należy zwapnować według zaleceń SCHR lub opracowanych reguł.

Nawożenie mineralne należy wykonać przed głębokimi uprawkami w okresie jesiennym lub wczesnowiosennym wybierając np. kompleksowe nawozy NPK. Wymieszanie granul w profilu glebowym gwarantuje odpowiedni wzrost wydłużeniowy korzeni i zapobiega punktowemu zasoleniu. Co należy wspomnieć, bobowate wykazują duże zapotrzebowanie na azot, w przypadku bobiku jest to średnio 60-75 kg na tonę plonu. Tutaj, jednak zadanie ma spełnić symbioza roślin z bakteriami i wiązanie pierwiastka z atmosfery. W skrajnych przypadkach, kiedy w glebie notuje się niskie zawartości azotu mineralnego należy uzupełnić mikroelement na krótko przed siewem w postaci RSM-u czy nawozów saletrzanych.

Z punktu widzenia zaspokojenia potrzeb rośliny nie należy zapomnieć także o mikroelementach. Wykonując odżywianie dolistne w późniejszych fazach rozwojowych należy zastosować m.in. bor i mangan, odpowiednio na tonę plonu 32 i 45 gramów.

Bobik wytwarza dużą ilość biomasy nadziemnej jak i podziemnej. fot. M.Piśny

Bobik – najważniejszy siew i wschody

Nasiona bobiku bez względu na technologię uprawy muszą być wysiane na głębokość 8-10 cm. Zadanie niełatwe, ale konieczne, bowiem zbyt płytki siew powoduje niewłaściwy rozwój systemu korzeniowego, a ten w optymalnych warunkach może sięgać choćby do 110 cm. Siew należy wykonać możliwie jak najwcześniej, pozwoli to prawidłowo skiełkować nasionom i przejść jarowizację. Nasiona kiełkują już w temperaturze 3-4°C i wytrzymują przymrozki do – 8°C. Pełnych wschodów można spodziewać się w okresie 3- 4 tygodni od momentu siewu. Początkowo rozwój części nadziemnej jest spowolniony, jednak sprzyja wzrostowi systemu korzeniowego.

Hodowcy zalecają wysiewać bobik w obsadzie 40- 45 roślin na m2. Obsada jest stosunkowo niska, jednak wysoka MTN (477-535 g wg COBORU) sprawi iż norma wysiewu wynosi około 220-290 kg/ha. Wysokiej jakości materiał siewny jest gwarancją pewnych i wyrównanych wschodów. Nasiona powinny zostać zaprawione środkami grzybobójczymi oraz zaszczepione bezpośrednio przed siewem nitraginą lub inną szczepionką zawierającą bakterie brodawkowe Rhizobium.

Bobik – wybrać odpowiednią odmianę

Dobór odmian jest jednym z kluczowych aspektów, którego rolnicy nie biorą często pod uwagę. Obecnie w krajowym rejestrze figuruje dwanaście odmian bobiku o różnych typach tj. niesamokończące wysokotaninowe lub niskotaninowe oraz samokończące wysokotaninowe.

Najpopularniejszymi kreacjami rozmnażanymi w nasiennictwie są m.in. Fanfare, Bobas, Granit czy Fernando. Plony w badaniach COBORU wahają się od 92 do choćby 110% wzorca (wzorzec 41,1 dt/ha). Na rynku dostępnych jest również wiele odmian z katalogu wspólnotowego tzw. CCA. W doborze mogą pomóc w szczególności hodowcy bobiku m.in. z Hodowli Roślin Strzelce, Hodowli Roślin Danko czy Saaten-Union.