Bramy przeciwpożarowe – wymagania techniczne i prawne

1 rok temu

Bramy przeciwpożarowe – czym są bramy?

Bramy przeciwpożarowe zawierają się w definicji bramy, jako głównego wejścia lub wjazdu na teren zamknięty, otworu, najczęściej zamykanego, umieszczonego w określonej budowli (ogrodzeniu, murze, budynku) ujętego w obudowę konstrukcyjno-architektoniczną (źródło: Wikipedia). Norma PN-EN 12433-1 „Bramy. Terminologia. Część 1: Typy bram” określa natomiast bramę jako urządzenie służące do zamykania otworu, który jest przeznaczony dla ruchu pojazdów i pieszych. Podaje również definicję skrzydła bramowego – ruchoma część bramy, która jest przeznaczona do zamykania otworu, a także drzwi przejściowych – drzwi w skrzydle bramowym, przeznaczone wyłącznie dla ruchu pieszego.

Norma EN 13241 „Bramy. Norma wyrobu” definiuje z kolei bramy jako bariery przeznaczone do instalowania na obszarach znajdujących się w zasięgu ludzi i których głównym zamierzonym zastosowaniem jest stworzenie bezpiecznego dostępu dla towarów oraz pojazdów, wraz z towarzyszącymi im lub kierującymi nimi osobami, w obiektach przemysłowych, handlowych i mieszkalnych.

Rodzaje bram przeciwpożarowych

Zgodnie z normą EN 13241 „Bramy. Norma wyrobu” wyróżnia się następujące bramy przeciwpożarowe:

bramy o ruchu pionowym – opuszczane, opuszczane teleskopowe 1-, 2- i 3-skrzydłowe, zwijane (np. kurtynowe), zwijane żaluzjowe, segmentowe; zgodnie z normą wyrobu EN 16034 dopuszczalna prędkość zamykania dla tych bram wynosi 150 mm/s;

bramy o ruchu poziomym – rozwierane 1- i 2-skrzydłowe, przesuwne, przesuwne teleskopowe 2- i 3-skrzydłowe, przesuwne 2-skrzydłowe rozsuwane, przesuwne 4-skrzydłowe rozsuwane, składano-przesuwne (potocznie zwane harmonijkowymi); zgodnie z normą wyrobu EN 16034 dopuszczalna prędkość zamykania dla tych bram wynosi 300 mm/s.

Bramy przeciwpożarowe – charakterystyki

Bramy przeciwpożarowe objęte są zharmonizowaną normą wyrobu PN-EN 16034.2014 „Drzwi, bramy i otwieralne okna. Norma wyrobu, adekwatności eksploatacyjne”. Wyroby, jakimi są bramy przeciwpożarowe, muszą spełniać także wymagania normy PN-EN 13241+A2:2016-10 „Bramy – Norma wyrobu, adekwatności eksploatacyjne”. Zatem bramy przeciwpożarowe muszą łączyć zasadnicze charakterystyki ze wspomnianych dwóch norm wyrobu.

Bramy przeciwpożarowe – zasadnicze charakterystyki z normy PN-EN 16034.2014

odporność ogniowa,
dymoszczelność (tylko dla zastosowań, gdzie wymagane jest ograniczenie rozprzestrzeniania się dymu),
zdolność do uwolnienia,
samozamykalność,
trwałość umiejętności uwolnienia,
trwałość samozamykalności w odniesieniu do degradacji,
trwałość samozamykalności w odniesieniu do starzenia (korozji).

Bramy przeciwpożarowe – zasadnicze charakterystyki z normy PN-EN 13241+A2:2016-10

wodoszczelność,
odporność na obciążenie wiatrem,
opór cieplny,
przepuszczalność powietrza,
bezpieczne otwieranie (bramy o ruchu pionowym),
trwałość wodoszczelności, oporu cieplnego i przepuszczalności powietrza, bez ich pogorszenia,
wytrzymałość mechaniczna i stateczność,
wydzielanie substancji niebezpiecznych,
siły wywierane,
określenie geometrii elementów szklanych.

Odporność ogniowa bram i innych wyrobów budowlanych

Zgodnie z § 207 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU z 2019 r., poz. 1065), budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonane w sposób ograniczający możliwość powstania pożaru, a w razie jego wystąpienia zapewnić zachowanie nośności konstrukcji przez określony czas, ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu wewnątrz budynku, ograniczenie rozprzestrzeniania się pożaru na sąsiednie obiekty budowlane lub tereny przyległe, umożliwiać ewakuację ludzi lub ich uratowania w inny sposób, a także uwzględniać bezpieczeństwo ekip ratowniczych.

Ograniczenie rozprzestrzeniania się ognia i dymu w budynkach jest bardzo ważnym elementem ochrony przeciwpożarowej. Realizuje się je poprzez podział przestrzeni na mniejsze strefy. jeżeli są one wygrodzone ścianami przeciwpożarowymi, to często w nich mogą występować otwory ułatwiające komunikację osób oraz materiałów związanych z procesem technologicznym. Jednak, aby ściana wraz z otworami ograniczała rozwój pożaru, to znajdujące się w niej otwory muszą zostać zamknięte. Zamknięcia te, np. drzwi przeciwpożarowe, przeciwpożarowe zamknięcia transportowe lub bramy, muszą mieć odpowiednią odporność ogniową w zakresie szczelności ogniowej – E, izolacyjności ogniowej – I, a niekiedy także ograniczenia natężenia promieniowania – W.

Odporność ogniowa bram określona jest w tabelach zamieszczonych we wspomnianym wcześniej rozporządzeniu i zależna od gęstości obciążenia ogniowego, którego wielkość wynika z rodzaju i ilości materiałów znajdujących się w danej strefie. Klasy odporności ogniowej wymagane dla wyrobów budowlanych stosowanych w Polsce przyjęte dla zamknięć otworów (drzwi, bram, okien) wynoszą:

E = 15, 30, 60, 120,
EI₁ i EI₂ = 15, 30, 60, 120,
EW = 30, 60, 120.

Występująca w rozporządzeniu klasa EI odporności ogniowej drzwi lub innych zamknięć otworów oznacza klasę EI1 lub EI2 zgodnie z normą PN-EN 13501-2:2016-07 „Klasyfikacja ogniowa wyrobów budowlanych i elementów budynków. Część 2: Klasyfikacja na podstawie wyników badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej”, dotyczącą klasyfikacji ogniowej ustalanej na podstawie badań odporności ogniowej, z wyłączeniem instalacji wentylacyjnej. Klasy dymoszczelności drzwi S_a i S₂₀₀ również określa się zgodnie normą PN-EN 13501-2:2016-07 (§ 208a p. 4 Warunków Technicznych).

Przykład oznakowania jednej z produkowanych w tej chwili bram – Marc-Ok-EI₁ 45/EI₂ 60/EW 120 S₂₀₀.

Bramy przeciwpożarowe a znak „CE” i znak budowlany „B”

Bramy przeciwpożarowe oraz inne wyroby budowlane wprowadzane są do obrotu na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 r. z dnia 9.03.2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylających dyrektywę Rady 89/106/EWG TZW CPR 305 lub Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych, gdzie został określony obowiązek dostarczania odbiorcy wyrobu budowlanego odpowiednio:

kopii deklaracji adekwatności użytkowych w przypadku wyrobów podlegających rozporządzeniu nr 305/2011 (dotyczy to bram przeciwpożarowych),
kopii krajowej deklaracji adekwatności użytkowych, w przypadku wyrobów podlegających oznakowaniu znakiem budowlanym.

Na podstawie tych przepisów Departament Wyrobów Budowlanych Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego (GUNB) w piśmie DWB.4131.89.2017 skierowanym do Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Producentów Zabezpieczeń Pożarowych i Sprzętu Ratowniczego (OSPZPiSR) stwierdził, iż „Producent nie jest natomiast zobowiązany udostępniać odbiorcy wyrobów takich dokumentów (związanych z dokonaną oceną i weryfikacją stałości adekwatności użytkowych) – jak aprobata techniczna, krajowa ocena techniczna, certyfikat stałości adekwatności użytkowych czy raport z badań klasyfikacyjnych. Inspektor nadzoru inwestorskiego nie ma zatem podstaw prawnych, by skutecznie żądać od kierownika budowy lub producenta ww. dokumentów”.

Deklaracja adekwatności użytkowych (DWU)

DWU jest jedynym dokumentem dostarczanym z wyrobem, dlatego jej forma i poszczególne zapisy muszą być przez odbierającego wyrób bardzo szczegółowo przeanalizowane. Tym bardziej, iż zgodnie z CPR 305 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 r. z dnia 9.03.2011 r. z 17 zasadniczych charakterystyk bramy przeciwpożarowej 16 może mieć oznaczenie NPD (no performance declared), co w praktyce oznacza, iż te zasadnicze charakterystyki nie zostały zlecone do badań. W przypadku bram przeciwpożarowych szczególnie zasadnicze charakterystyk z normy EN 16034 są jednak istotne. Mają nowe dotychczas nieznane określenia, niezwykle ważne dla oceny poprawnego działania bramy przeciwpożarowej, są to:

zdolność do uwolnienia – adnotacja „spełnia wymagania” informuje, iż brama poddana trzykrotnej symulacji alarmu pożarowego zamyka się (tu nie można się posłużyć formułą NPD, ponieważ oznaczyłoby to, iż badania nie zostały zlecone, a brama podczas alarmu pożarowego może się nie zamknąć),
samozamykalność – jest to zdolność otwartej bramy do pełnego zamknięcia bez interwencji ludzkiej, np. dzięki energii zakumulowanej lub zasilaniu sieciowemu wspartemu energią zakumulowaną w przypadku zaniku zasilania, oznaczenie C informuje, iż brama ma trwałość 1 cyklu,
trwałość umiejętności uwolnienia – informuje o zgodności urządzeń sterujących z normą EN 14637 (norma badawcza powiązana z normami z grupy EN 54),
trwałość samozamykalności w odniesieniu do degradacji – od C0 do C5, gdzie: 0 oznacza od 1 do 499 cykli, 1 – powyżej 500 cykli, 2 – powyżej 10 000 cykli, 3 – powyżej 50 000 cykli, 4 – powyżej 100 000 cykli, a 5 – powyżej 200 000 cykli..

Mając na uwadze wymagane adekwatności dla bram „zwykłych” i jednoczesne spełnienie ich dla bram przeciwpożarowych można postawić pytanie – dlaczego bramy przeciwpożarowe wewnętrzne muszą mieć określoną odporność na przenikanie wody? Otóż w CPR 305 wprowadzono pojęcie zamierzonego zastosowania. Jest to zupełnie nowa definicja oczekiwanych cech wyrobu w miejscu jego zastosowania. Główny Urząd Nadzoru Budowlanego odpowiadając na zapytanie jednego z projektantów dotyczących zawartości deklaracji adekwatności użytkowych odpisał:

Można wyjaśnić to na 3 przykładach.

Bramy w garażach podziemnych i w budynkach produkcyjno-magazynowych

Tego typu bramy są stale otwarte, zamykają się na skutek alarmu pożarowego. Skoro pozostają otwarte to podanie w DWU tylko odporności ogniowej jest dalece niewystarczające.

Bramy przeciwpożarowe zewnętrzne

Bramy przeciwpożarowe zewnętrzne bardzo często otwierane są tylko w celu chwilowego przejazdu towaru czy sprzętu. Ze względu na sporadyczne tego typu potrzeby wyposaża się je w sterowanie czuwakowe (ruch bramy następuje tylko poprzez stały nacisk przez człowieka na przycisk góra-dół). Skoro otwarcie bramy odbywa się pod kontrolą człowieka, to instalacja automatycznych systemów zamykających (niekiedy bardzo skomplikowanych i drogich) nie jest konieczna.

Poniżej przedstawiono Deklarację adekwatności Użytkowych przeciwpożarowej kurtynowej bramy rolowanej MARC- Ok EI 120. Dokuemnt ten jest zgodny ze wzorcem zawartym w Rozporządzeniu Delegowanym Komisji (UE) nr 574/2014 z dnia 21 lutego 2014 r. zmieniającym załącznik III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 w odniesieniu do wzoru, który należy stosować przy sporządzaniu deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych, będącego częścią CPR 305. Wyjaśnienia zamieszczone przy tej deklaracji określają, które zasadnicze charakterystyki nie mogą być dla bramy rolowanej określone jako NPD i z czego to wynika. Należy mocno podkreślić, iż żadna przeciwpożarowa brama rolowana nie może mieć zasadniczej charakterystyki samozamykalność NPD, ponieważ podczas alarmu pożarowego mogłaby się nie zamknąć.

Zintegrowane urządzenia zabezpieczające, kontrolne i informacyjne stosowane w bramach przeciwpożarowych

Oczywiste jest, iż bramy zamykając się muszą się zatrzymać natychmiast, gdy w zamykanym otworze pojawi się przeszkoda. Wymagania jakie w tym zakresie muszą spełniać bramy są zawarte w normie PN-EN 12453:2002 „Bramy. Bezpieczeństwo użytkowania bram z napędem”, która jest częścią normy wyrobu EN 13241. Norma ta określa wymagania dla bram z napędem, dotyczące sytuacji zagrożenia, z którymi można spotkać się zarówno podczas normalnego użytkowania, jak i w sytuacji zagrożenia, które może wystąpić w wyniku dającego się przewidzieć niewłaściwego użytkowania.

Skoro bez spełnienia wymagań normy wyrobu PN-EN 13241 nie można uzyskać certyfikatu CE dla bramy przeciwpożarowej zgodnej z normą wyrobu PN-EN 16034 to jest zrozumiałe, iż również bramy przeciwpożarowe z napędami muszą spełniać wymagania normy bezpieczeństwa PN-EN 12453:2002. Otóż nie, co wielokrotnie dla kupujących/użytkowników jest bardzo dużym zaskoczeniem. Spodziewają się oni, iż bramy przeciwpożarowe będą standardowo wyposażone w urządzenia zabezpieczające, uznając, iż bez nich bramy te nie mogą być wprowadzone do obrotu. Jest to jednak wyjątek odróżniający bramy przeciwpożarowe od „zwykłych”. W normie PN-EN 12453 w punkcie 1.3 znajduje się taki akapit – „Wymagania dotyczące szczególnych adekwatności (takich jak odporność ogniowa, odporność na podmuch, akustyka, funkcja ewakuacyjna, odporność na włamanie, izolacyjność cieplna i in), których spełnienie jest wymagane dla niektórych bram, nie są określone w niniejszej normie. jeżeli wymagania normy dotyczącej szczególnych adekwatności bram kolidują z wymaganiami niniejszej normy, pierwszeństwo mają postanowienia normy dotyczącej szczególnych adekwatności”. Mając to na uwadze, wyposażenie bram przeciwpożarowych w urządzenia zabezpieczające wymaga osobnego uzgodnienia z producentem oraz z projektantem. Trzeba podkreślić, iż jakakolwiek ingerencja w bramy przeciwpożarowe bez zgody producenta nie jest możliwa, gdyż skutkować będzie wycofaniem przez producenta swego oznaczenia i zwolnienie go z deklarowanej odporności ogniowej.

Podsumowanie

Bramy przeciwpożarowe są objęte zharmonizowanymi normami wyrobu i przy wprowadzaniu do obrotu muszą mieć oznakowanie CE oraz Deklarację adekwatności Użytkowych (DWU), której obowiązkowy wzór jest zamieszczony w rozporządzeniu CPR 305.

Istnieje prawny obowiązek wymienienia w Deklaracji adekwatności Użytkowych wszystkich zasadniczych charakterystyk z obu norm wyrobu EN 16034 i EN 13241, gdyż norma wyrobu EN 16034 nie jest normą samoistną.

W zależności od zamierzonego zastosowania niektóre z zasadniczych charakterystyk muszą mieć określoną wartość, gdyż w przeciwnym razie brama ich pozbawiona w czasie pożaru może się nie zamknąć.

Zła, niezgodna ze wzorem, z dużą ilością niezbadanych zasadniczych charakterystyk deklaracja może być powodem wypłaty ubezpieczenia w przypadku strat pożarowych.
Stosowanie urządzeń zabezpieczających w bramach ppoż. nie jest obowiązkowe. Jest możliwe, ale pod warunkiem uzgodnienia z producentem ich umiejscowienia i sposobu działania.

www.malkowski.pl