Czym zwalczać choroby w zbożach w terminie T-1. Lista fungicydów w pszenicę ozimą

Zabieg w terminie T-1 ma za zadanie zwalczać skutecznie sprawców łamliwości źdźbła zbóż i traw oraz fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni, ale też inne grzyby, które mogą porażać korzenie i źdźbło.

Wiele artykułów napisano o tym, iż grzyby sprawcy chorób zbóż w istotnym stopniu zakłócają rozwój roślin i są powodem strat w plonie. Najczęściej wielkość strat powodowanych przez grzyby określa się na 15-20% potencjalnego plonu. Czyli średnio w Polsce, ale też na świecie stracić można choćby ok. 10-15 dt ziarna, gdy przewidywany plon wynosił 80 dt/ha. Globalnie tracimy setki milionów ton ziarna, które nie zostały sprzedane. W rzeczywistości na poszczególnych plantacjach straty te są wyższe.

Zwalczane choroby

Przykładowymi chorobami przyczyniającymi się do wysokich strat w plonie zbóż ozimych są choroby, które są głównym powodem, aby wykonać zabieg opryskiwania zbóż ozimych w terminie T-1. Łamliwość źdźbła zbóż i traw to choroba rozwijająca się po zakażeniu przez grzyby należące do rodzaju Oculimacula i fuzaryjna zgorzel podstawy źdźbła i korzeni powodowana przez różne gatunki należące do rodzaju Fusarium to najważniejsze grzyby będące przedmiotem zwalczania przez substancje czynne budujące fungicyd, który stosowany jest w terminie T-1.

Choroby powodowane przez te grzyby należy zwalczać w tym terminie w pierwszej kolejności w uprawach ozimin takich jak: pszenica, żyto i pszenżyto. Celowo tutaj pominięty został jęczmień ozimy w którym zabieg w terminie T-1 głównie ma na celu zwalczanie sprawców: mączniaka prawdziwego zbóż i traw, rynchosporiozy zbóż i plamistości siatkowej jęczmienia.

Ważne choroby, które dodatkowo też ograniczane są w wymienionych oziminach, ale w porównaniu do sprawców wymienionych chorób podstawy źdźbła w pszenicy czy pszenżycie o istotnym, ale nie tej kategorii znaczeniu. Tą kwestię omówimy w dalszej części tego artykułu.

Przygotowując się do wykonania zabiegu w terminie T-1 rozważa się wiele kwestii, które są znane producentom zbóż, ale zawsze pojawiają się sytuacje, które są nieznane i niemożliwe do przewidzenia. Walka z chorobami podstawy źdźbła rozpoczyna się wraz z wyborem do uprawy odmiany (odporna, nieodporna), następnie płodozmian i rotacja zbóż w płodozmianie, gleba, opady, rodzaj uprawy (płużna, uproszczona, bezorkowa). choćby zastosowana substancja czynna w zaprawie ma znaczenie.

Przypominamy, iż zabieg w terminie T-1 ma za zadanie zwalczać skutecznie sprawców łamliwości źdźbła zbóż i traw oraz fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni, ale też inne grzyby, które mogą porażać korzenie i źdźbło. Wymieniamy tutaj takie grzyby jak: Rhizoctonia cerealis, który powoduje ostrą plamistość oczkową, Typhula spp. – sprawcy pałecznicy zbóż i traw, Cephalosporium gramineum sprawca naczyniowej pasiastości liści zbóż, Gaumannomyces graminis, który odpowiada za występowanie zgorzeli podstawy źdźbła. Dodajemy jeszcze jednego sprawcę – grzyba Cochliobolus sativus, który jest sprawcą zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni.

Powyżej wymienione zagrożenia chorobowe wskazują na to, iż i one mogą porażać korzenie i podstawa źdźbła (początkowo nibyźdźbła), co sprawia, iż rola i znaczenie wykonania zabiegu w terminie T-1 ma bardzo ważne zadanie z czego nie każdy producent zbóż ozimych zdaje sobie z tego sprawę.

Najważniejszy zabieg w ochronie zbóż

Ważna jest świadomość, iż ten zabieg tworzy fundament nie tylko dla wzrostu roślin i ich plonowania, ale też jest fundamentem dla następnych zabiegów ochrony i bez zabiegu w terminie T-1 użycie późniejsze fungicydów nie spełniłoby swego zadania w walce o zdrowe liście i kłosy. Tym niemniej pamiętajmy, iż kłosy dadzą dużo dorodnego ziarna, gdy zboża mają zdrowy, bogaty, głęboki system korzeniowy i podstawę źdźbła. Zaryzykujemy stwierdzenie, iż bez zabiegu w terminie T-1 nie ma racjonalnej dalszej ochrony zbóż.

Trudno jest określić korzyści, które płyną z profesjonalnie wykonanego zabiegu w T-1. Przy silnej infekcji przez grzyby Oculimacula i Fusarium straty w plonie przekraczają zdecydowanie podane średnie straty, a gdy nie będzie zabiegu w terminie T-1 pozostanie też fatalny stan fitosanitarny gleby, a pozostawienie gatunków grzybów rodzaju Fusarium to zezwolenie dla tych grzybów na porażanie kłosów i ziarna, a w konsekwencji daje im możliwość tworzenia mykotoksyn. To jest dodatkowa konsekwencja związana z zaniechaniem użycia fungicydu w terminie T-1.

W sytuacji panującej tendencji do ocieplania się klimatu trzeba mieć na uwadze to, iż w rozwoju uprawianych roślin następuje przyspieszenie ich rozwoju i z tym samym problemem praktyka rolnicza spotyka się ze zwiększonym zagrożeniem ze strony szeroko rozumianych agrofagów. Oprócz chwastów i szkodników wcześniej też dochodzi do porażenia przez grzyby chorobotwórcze.

Zmienia się znaczenie sprawców chorób zwalczanych w terminie T-1. W warunkach okresowego niedoboru wody pojawiają się gatunki grzybów na które nie zwracano uwagi, a porażają korzenie i podstawę źdźbła zbóż i powiększają liczbę grzybów, które są zaliczane do patogenów powodujących choroby podstawy źdźbła nazywane też chorobami podsuszkowymi.

Ze względu na pojawienie się takich patogenicznych grzybów ważne jest, aby zwalczyć te gatunki na które zarejestrowane są substancje czynne skutecznie je zwalczające, a tym samym daje się szanse niezakłóconego rozwoju roślin od początku „wiosennego” ruszenia wegetacji.

Przygotowanie do wykonania zabiegu w terminie T-1 o którym już pisano to też poznanie biologii rozwoju sprawców choroby, objawów jakie wywołują te grzyby na korzeniach, nibyźdźble, później źdźble i na pochwach liściowych. Jest to bardzo przydatne, gdy wykonuje się monitoring występowania chorób i wielkości nasilenia obecności sprawców chorób.

Zasady skutecznego zabiegu ochrony

Przypominamy też zasady skutecznego zabiegu. Jedną z nich jest wybór odpowiedniej lub odpowiednich skutecznych sprawdzonych substancji czynnych, a następnie wykonanie zabiegów terminie T-1 w takiej fazie, aby skutecznie ta substancja czynna wnikała do komórek roślin i je zabezpieczała przed porażeniem z zewnątrz. Wskazane jest, aby nie opóźnić zabiegu, lepiej 1-2 dni wcześniej wykonać zabieg w terminie T-1 niż spóźnić się kilka dni.

Zalecamy, aby zabieg wykonać w fazie BBCH 29-31, czyli koniec krzewienia do pierwszego kolanka. W fazie drugiego kolanka zabieg wykonuje się, gdy warunki do rozwoju i porażenia przez sprawców chorób podstawy źdźbła są niekorzystne (sucha gleba, zimno itp.).

Zabieg w terminie T-1 to zwalczanie grzybów takich jak: Oculimacula i Fusarium, ale w tym czasie na liściach zbóż pojawiają się też zmiany chorobowe na liściach. Przykładowe są to mączniak prawdziwy zbóż i traw, rynchosporioza zbóż, septorioza paskowana liści pszenicy, fuzarioza liści. Zabieg w terminie T-1 również ma za zadanie zlikwidować lub zapobiec występowaniu tych chorób i pamiętajmy o tym wybierając fungicyd, którym wykona się zabieg opryskiwania w tym terminie.

Fungicydy T-1

Do zwalczania sprawców chorób podstawy źdźbła w terminie T-1 zarejestrowana jest spora liczba substancji czynnych (tabela). Część z nich zwalcza grzyby rodzaju Fusarium, które są sprawcami fuzaryjnej zgorzeli podstawy źdźbła i korzeni, a część łamliwości źdźbła. Stosunkowo niewielka jest liczba fungicydów, która posiada rejestrację do zwalczaniu obu chorób. Dlatego ważna jest znajomość pól i wykonywanie lustracji plantacji, ponieważ przy silnym porażeniu zmiany chorobowe na pochwach liściowych powodowane przez grzyby powodujące choroby podstawy źdźbła widoczne są już jesienią. W takiej sytuacji wiemy, które grzyby stanowić mogą większe zagrożenie i powinniśmy je zwalczać. Taka sama sytuacja dotyczy chorób występujących na liściach, ponieważ wiele z nich, szczególnie na jęczmieniu, ale także na pszenicy i pszenżycie w tym sezonie wegetacyjnym było widocznych jesienią.

Na wielu plantacjach obserwujemy występowanie mączniaka prawdziwego zbóż i traw oraz septoriozy paskowanej liści pszenicy oraz rdzy. W takich przypadkach optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie fungicydów, które zabezpieczą dobrze podstawę źdźbła oraz ograniczą występowanie chorób na liściach. Do tych substancji czynnych przykładowo zaliczają się: cyprodynil, proquinazid, protiokonazol, mefentriflukonazol, spiroksamina, metrafenon czy fenpropidyna. Mogą być to także mieszaniny w/w s.cz. jak np. połączenie s.cz. z grupy morfolin – fenpropidyny oraz z grupy triazole – protiokonazol. Takie połączenie s.cz. sprawia, iż jest to dobre rozwiązanie m.in. w pszenicy ozimej do zwalczania zarówno łamliwości źdźbła oraz mączniaka prawdziwego zbóż i traw.

Przykłady fungicydów do zwalczania chorób podstawy źdźbła w pszenicy ozimej w terminie T-1

Prof. dr hab. Marek Korbas i dr inż. Joanna Horoszkiewicz, Instytut Ochrony Roślin – PIB, Poznań