Forum Ekonomiczne: Kolej u progu wielkich zmian – debata nad przyszłością transportu szynowego

2 tygodni temu

Podczas XXXIII Forum Ekonomicznego w Karpaczu odbyła się debata zatytułowana „Kolej u progu wielkich zmian”, podczas której eksperci i liderzy sektora kolejowego dyskutowali o wyzwaniach i perspektywach rozwoju polskiego transportu szynowego w obliczu zmieniającej się sytuacji geopolitycznej i gospodarczej. Moderatorem panelu był dr inż. Ignacy Góra, prezes Urzędu Transportu Kolejowego (UTK).

Polska kolej stoi dziś przed poważnym wyzwaniem. Lata zaniedbań, likwidacja wielu połączeń, brak systematycznych reform i wsparcia edukacyjnego oraz zaniedbania infrastrukturalne spowodowały, iż kolej, niegdyś kluczowa, dziś wymaga pełnej transformacji i odbudowy zaufania pasażerów. To jeden z najbardziej ekologicznych środków transportu, ale także motor napędowy gospodarki. Programy inwestycyjne o rozmaitym przeznaczeniu stanowią najważniejsze narzędzia, które mają na celu poprawę sytuacji w sektorze kolejowym to:

Krajowy Program Kolejowy (KPK),
Rządowy program budowy lub modernizacji przystanków kolejowych tzw. Program Przystankowy,
Program Uzupełniania Lokalnej i Regionalnej Infrastruktury Kolejowej – „Kolej+”.

Czynników rozwoju kolei jest wiele, jednak te mocno zmieniły się po wybuchu wojny na Ukrainie. Następstwa konfliktu zbrojnego uwypukliły istniejące problemy i kwestie przez lata odraczane. Kolej bazująca na archaicznych systemach łączności analogowej, a nie cyfrowej, spadek wolumenu przewozów intermodalnych, konieczność formowania nowych łańcuchów dostaw, niepokoje w budownictwie kolejowym związane z brakiem stabilnego finansowania inwestycji, waloryzacją kontraktów czy agresywną rywalizacją cenową o zlecenia. Ponadto borykamy się z kryzysem bezpieczeństwa. Czy kolej jest gotowa na efektywny rozwój? Czy polska kolej może być konkurencyjna na rynku europejskim? Czy polska kolej jest przygotowana na zmiany?

Bezpieczeństwo polskiego systemu kolejowego – kiedy możemy spodziewać się zmian na lepsze?

Uczestnicy debaty podkreślali wagę rozwoju wszelkich systemów wspierających poprawę bezpieczeństwa na kolei w Polsce, poruszając kwestie związane z wdrażaniem Europejskiego Systemu Zarządzania Ruchem Kolejowym (ERTMS).

Zdaniem Marcina Mochockiego, członka zarządu i dyrektora ds. realizacji inwestycji w spółce PKP Polskie Linie Kolejowe przez ostatnie lata program wdrożenia ERTMS i GSM-R, czyli łącza transmisyjnego niezbędnego do funkcjonowania ETCS (ang. European Train Control System – Europejski System Sterowania Pociągiem – przyp. red.) na poziomie 2, zostały w zasadzie zamrożone, co stanowi poważne zagrożenie (umowa w tej sprawie została podpisana 7 lat temu). Rzekome problemy miały wynikać choćby z niezgodności na linii wykonawca – zamawiający. Zaznaczył, iż podjęto intensywne starania w celu osiągnięcia porozumienia, które pozwoli na realizację projektu zgodnie z pierwotnymi założeniami. Warto zaznaczyć, iż jego wartość została oszacowana na kilka miliardów złotych. „Ciężko stwierdzić czy rozwikłanie tego formalno-technicznego supła jest w ogóle możliwe – dodał Marcin Mochocki.

Ważnym punktem dyskusji były również incydenty, w których maszyniści nie zatrzymywali pociągów przed semaforem nadającym sygnał 'Stój. Jakie działania należy podjąć, żeby wyeliminować takie zdarzenia?

Z uwagi na ostatnie wydarzenia wspólnie z UTK i Ministerstwem Infrastruktury wdrażane są działania na poziomie instrukcji prowadzenia ruchu, które mają za zadanie pomagać pracownikom kolei zarówno na poziomie dyżurnych ruchu, jak i prowadzących pojazdy trakcyjne, by zapobiegać takim sytuacjom – poinformował Marcin Mochocki.

Deficyt zamówień w sektorze budownictwa kolejowego – czy możemy spodziewać się poprawy sytuacji rynkowej?

Sektor budownictwa kolejowego cechuje się cyklicznością, gdzie inwestycje pojawiają się falami, przypominając sinusoidę. w tej chwili firmy wykonawcze zmagają się z trudniejszą sytuacją rynkową i rywalizują o nieliczne zlecenia. Jak zatem przedsiębiorstwa powinny dostosować się do tych realiów? Branża walczy z brakiem zamówień od ponad 3 lat. To nie jest kwestia tego roku czy tego zarządu. To jest proces, który trwa już tak długo (…) Wszyscy czekamy na nowe przetargi, nie tylko Budimex, ale także wykonawcy, dostawcy i producenci – powiedział Maciej Olek członek zarządu, dyrektor operacyjny Budownictwa Kolejowego, Energetycznego i Przemysłowego Budimex SA.

Perspektywa średnio- i długoterminowa jest oceniana jako bardzo dobra, ponieważ nabory inwestycyjne, mają przekroczyć w kolejnych latach 100 mld zł. Tylko w ramach inwestycji PKP PLK, bez uwzględniania KDP i CPK. Czekamy, aż to się wydarzy – dodał.

Nadzieja dla przedsiębiorców istnieje, ale trudno przewidzieć, czy wszystkie firmy zdołają przetrwać to wyjątkowo długie oczekiwanie. Budimex realizuje już projekty z nowej perspektywy finansowej, co pozwoliło firmie „złapać oddech”. Poinformował także, iż aktualnie promień nadziei daje uruchomienie przez PKP PLK nowych zamówień o łącznej wartości ok. 6 mld zł.

Mamy nadzieję, iż to nie będzie jednorazowa odpowiedź na rozpaczliwe wołanie branży (…) Liczymy, iż będzie to początek systematycznego ogłaszania nowych przetargów (…) Potencjał wykonawców jest bardzo duży – podkreślał Maciej Olek.

Wskazał również, iż aktualne moce przerobowe dywizji kolejowej BX to projekty o wartości 3 mld zł rocznie. W 20023 r. wykorzystano 2/3 potencjału, w obecnym połowę, a w przyszłym zaledwie 1/3, co obrazuje stopnień wykorzystania zasobów przedsiębiorstw wykonawczych.

Grupa Budimex ma zdywersyfikowany portfel. Jednak wiele firm i producentów, żyje tylko z segmentu kolejowego. Determinacja tych wszystkich podmiotów jest ogromna, żeby te inwestycje realizować – zaznaczył Maciej Olek.

Dywizja budownictwa kolejowego Grupy Budimex zainwestowała ponad 200 mln zł na specjalistyczny sprzęt do realizacji zadań. Są to maszyny wysokowydajne najnowszej klasy: podbijarki, profilarki a także jednostki przeznaczone do realizacji robót trakcyjnych.

Mamy żywą nadzieję, iż nie będziemy musieli jechać z tym sprzętem na Ukrainę – dodał.

Poprzez dywersyfikację portfela Grupa BX minimalizuje ryzyko związane z niestabilnym obszarem działalności, jakim jest sektor budowlany. W trosce o zapewnienie ciągłości kontraktowej spółka otwiera się na rynki ościenne tj. czeski, słowacki oraz niemiecki. Ponadto BX jest jednym z głównych wykonawców projektu Rail Baltica na Łotwie, którego wartość opiewa na 3,7 mld euro. Budimex ma nadzieję, iż 70-80% działalności w segmencie kolejowym, będzie oparta o zlecenia realizowane w Polsce.

Czas zwiększyć ilość przewozów towarowych

Przewozy pasażerskie w Polsce biją kolejne rekordy. Z roku na rok przybywa podróżnych. Jak wspomniał dyrektor operacyjny w spółce Budimex, jest to naturalne następstwo poprawiającego się stanu infrastruktury, nowego taboru kolejowego i skróconych czasów przejazdów. Transport drogowy wciąż znacząco wygrywa z koleją w kontekście przemieszczania towarów. Zdaniem Macieja Olka dysproporcja ta wynika m.in. z niskiej konkurencyjności dróg żelaznych pod względem czasu realizacji dostaw. Powodów jest jednak zdecydowanie więcej. Z uwagi na aktualne trendy i wymagania unijne takie jak transformacja energetyczna oraz związane z nią ograniczenia w emisji CO₂, pojawiają się dodatkowe czynniki, by tendencja ta mogła ulec zmianie. Czy uda się przenieść większość towarów na kolej? Sprawa jest bardzo skomplikowana. Konieczne jest zapewnienie efektywnych korytarzy i wysoce przepustowych portów oraz terminali.

PKP Cargo – czy uda się uratować giganta?

Pośród licznych tematów związanych z transformacją polskiej kolei nie zabrakło kwestii związanych z dramatyczną sytuacją narodowego przewoźnika ładunków, który przechodzi aktualnie restrukturyzację. Dlaczego spółka sukcesywnie traci na znaczeniu?

Sytuacja PKP Cargo jest niestety trudna (…) Straciliśmy rynek, bo klienci się od nas odwrócili, ponieważ zaczęliśmy wykonywać rzeczy niekonieczne w interesie naszej firmy (…) Straciliśmy dużo pracy w ramach kruszyw, gdzie PKP Cargo ma bardzo duże możliwości przerobowe (…) Doprowadziliśmy do otwarcia postępowania sanacyjnego, które daje nam pewną ochronę na rynku, dzięki czemu jesteśmy w stanie zarabiać pieniądze i spłacać zobowiązania z większą dozą bezpieczeństwa. Niestety musimy podejmować te trudne działania restrukturyzacyjne – powiedział Marcin Wojewódka p.o. prezesa zarządu PKP Cargo SA.

W celu ratowania PKP Cargo, przedstawiciele spółki wycofali się m.in. z umów sponsorskich oraz podjęli decyzję o zwolnieniu choćby do 30% pracowników. Podpisano wiele listów intencyjnych, by duża część osób pozbawionych pracy mogła znaleźć zatrudnienie w innych kolejowych przedsiębiorstwach np. w PKP Intercity, Kolejach Wielkopolskich, Grupie PESA oraz PKP PLK. Do końca października br. z PKP Cargo odejdzie ponad 4 tysiące pracowników. Prawie połowa z nich – pod warunkiem, iż spełni wymagania, może znaleźć zatrudnienie w spółkach partnerskich.

Zmieniamy strukturę organizacyjną firmy. Zastanawiamy się nad zasadnością posiadania tak dużego taboru kolejowego (…) Dostosowujemy spółkę od 10 tys. pracowników i chcemy, by w listopadzie br. PKP Cargo było spółką, w której pracuje właśnie taka liczba osób (…) Celem w tej chwili jest, żeby przetrwać, żeby wyjść na prostą. Konieczne jest drastyczne cięcie kosztów – dodał Marcin Wojewódka.

Europejskie standardy na polskich torach. Czas na zmiany!

Debata na Forum Ekonomicznym w Karpaczu jasno pokazała, iż polska kolej stoi przed ogromnymi wyzwaniami, ale także ma unikalną szansę na dynamiczny rozwój. najważniejsze będą dalsze konsekwentnie realizowane inwestycje, stabilne finansowanie oraz gotowość do przystosowania się do nowych realiów na rynku globalnym. Tylko wtedy polska kolej będzie mogła wykorzystać pełnię swojego potencjału, stając się istotnym graczem na arenie międzynarodowej. Po wielu latach zaniedbań, należy skoncentrować się na długofalowej modernizacji infrastruktury kolejowej, dostosowując swoje usługi do standardów europejskich.

Sprawdź także: