4 godzin temu
30-metrowa budowla, niegdyś kluczowa dla funkcjonowania parowozów, zostanie prawdopodobnie wpisana do rejestru zabytków woj. pomorskiego. Charakterystyczna wieża ciśnień w gdańskiej dzielnicy Letnica, zlokalizowana w pobliżu stadionu Polsat Plus Arena, to ostatni zachowany element infrastruktury dawnej lokomotywowni. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków (PWKZ) właśnie rozpoczął procedurę wpisania stuletniej budowli do tamtejszego rejestru zabytków.
Dziedzictwo kolei parowej
Wieża w Letnicy to unikalny obiekt infrastruktury technicznej, który pełnił istotną funkcję w obsłudze transportu kolejowego. Jak wyjaśnia Marcin Tymiński, rzecznik prasowy PWKZ, specyfika tej budowli polegała na dostarczaniu wody do parowozów korzystających z istniejącej przed wojną lokomotywowni.
To historyczne dziedzictwo techniczne, o które także musi się troszczyć urząd konserwatora zabytków – podkreśla Marcin Tymiński.
W przeciwieństwie do wielu innych wież ciśnień ta nie była elementem miejskiej sieci wodociągowej. Jej zadaniem było magazynowanie wody niezbędnej do napełniania kotłów lokomotyw parowych. Woda zgromadzona na wysokości 16-23 m n.p.m. zapewniała ciśnienie w zakresie 1-1,6 atmosfery, czyli niższe niż w powszechnie stosowanym systemie wodociągów, ale wystarczające do szybkiego uzupełniania zapasów w parowozach.
Od pruskiej inwestycji aż do dziś
Początki infrastruktury kolejowej w tej części Gdańska sięgają 1865 r., kiedy rozpoczęto budowę linii nr 249. Trasa ta, oficjalnie oddana do eksploatacji 2 lata później r. – połączyła stację Gdańsk Brama Wyżynna (później Gdańsk Główny) ze stacją Gdańsk Nowy Port.
Sama wieża ciśnień powstała prawdopodobnie między 1921 a 1929 r., czyli w podobnym okresie, co parowozownia przy stacji Gdańsk Zaspa Towarowa. Dokładna data jej budowy nie jest znana, ale analiza historycznej dokumentacji, sugeruje, iż na przełomie lat 1920/21 r. obiekt jeszcze nie istniał.
Ostatni relikt w cieniu nowoczesności
Dawna lokomotywownia, pamiętająca jeszcze czasy pruskie, zniknęła bezpowrotnie podczas przygotowań do piłkarskich Mistrzostw Europy w 2012 r. Na jej terenie utworzono wówczas pętlę autobusową, usuwając ostatnie elementy historycznej infrastruktury kolejowej – wszystkie z wyjątkiem omawianej wieży ciśnień.
Dziś, stojąc w cieniu nowoczesnego stadionu Polsat Plus Arena Gdańsk, wieża stanowi ostatni materialny ślad kolejowej przeszłości Letnicy. Aktualny stan budowli, który należy do jednej ze spółek PKP pozostawia wiele do życzenia. niedługo obiekt może zyskać oficjalny wpis do pomorskiego rejestru zabytków.
Cały proces uzależniony jest m.in. od ilości dostępnych materiałów archiwalnych. W sprzyjających okolicznościach procedura może zakończyć się w ciągu trzech miesięcy, choć zdarzają się przypadki, gdy trwa ona choćby 2 lata.
Wieża ciśnień w Letnicy, jako unikatowy obiekt z dziedziny kolejnictwa, stanowi istotny element historii transportu nie tylko Gdańska, ale całego Pomorza. Zachowanie tego typu obiektów pozwala na uwiecznienie rozwoju technologii oraz przemian w infrastrukturze kolejowej, które zachodziły przez ostatnie stulecie. Jednocześnie, wieża pozostaje niemym świadkiem epoki, kiedy to parowozy stanowiły podstawowy element transportu kolejowego, zanim zostały wyparte przez lokomotywy elektryczne i spalinowe.
Autor: Damian Malesza
Fot. Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków
Sprawdź również:
