Jak chronić ziemniaki przed stonką ziemniaczaną w tym sezonie?

Stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata) jest najgroźniejszym szkodnikiem żerującym na ziemniakach. W Polsce występuje od lat 40. XX wieku. W tym sezonie jest już od dawna obecna na wielu plantacjach i to w sporym nasileniu. Zobacz, jak skutecznie chronić ziemniaki przed stonką.

Jak chronić ziemniaki przed stonką ziemniaczaną w tym sezonie? Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, iż w tym roku wegetacja roślin zaczęła się wcześniej niż zazwyczaj. Oznacza to, iż wiele szkodników również pojawia się wcześniej. Aktualnie, w połowie czerwca są już plantacje ziemniaka, na których stonka dokonała sporych zniszczeń. Dlatego nie należy zwlekać z ochroną plantacji.

Nietypowy przebieg sezonu

Uszkodzenia spowodowane przez stonkę w tym sezonie

fot. Anna Maciejuk

Ze względu na wcześniejsze rozpoczęcie wegetacji w tym sezonie, wiele szkodników, w tym również stonka ziemniaczana pojawiło się wcześniej na plantacjach. Stonka jest już obecna na ziemniakach i na niektórych plantacjach występuje w dużym nasileniu, powodując gołożery czy choćby całkowite zniszczenie roślin. Z uwagi na ten nietypowy przebieg sezonu, w tym roku ochronę należało rozpocząć wcześniej niż zwykle. Pokazuje to, iż nie można podchodzić rutynowo do ochrony roślin. Bo każdy sezon jest inny, a w tej chwili coraz częściej mamy do czynienia z różnymi anomaliami pogodowymi.

Jak zidentyfikować stonkę ziemniaczaną?

Stonka ziemniaczana – dorosły chrząszcz

fot. Maria Rogowska

Stonka ziemniaczana to chrząszcz długości około 10 mm, który pierwszą parę skrzydeł (pokrywy) ma żółte lub pomarańczowe z 10 czarnymi paskami. Jaja stonki są intensywnie żółte, długości 1,2 mm, składane w złożach na spodniej stronie liści ziemniaka. Larwa ma długość 1–15 mm, jest czerwona z czarnymi nogami. Zaś poczwarka o długości 8–10 mm ma zabarwienie jednolicie pomarańczowoczerwone.

Rośliny żywicielskie

Oprócz ziemniaków stonka ziemniaczana atakuje inne rośliny z rodziny psiankowatych (Solanaceae), m.in. paprykę, pomidory, oberżynę. Chrząszcze w poszukiwaniu pokarmu mogą pokonywać bardzo duże odległości, choćby do 100 km.

Stonka ziemniaczana – szkodliwość

Stonka ziemniaczana – żerująca larwa

fot. Maria Rogowska

Szkody wyrządzają larwy i chrząszcze. Żerują przede wszystkim na liściach, rzadziej na łodygach, kwiatach i bulwach. Są bardzo żarłoczne. Największe szkody powodują chrząszcze zaraz po wyjściu z zimowisk, larwy które wylęgły się z jaj złożonych przez samice tego pokolenia oraz młode chrząszcze letniego pokolenia. Nie zwalczane doprowadzają do gołożeru. Z kolei bak liści zmniejsza zdolności asymilacyjne rośliny, a to jest przyczyną niższych plonów (nawet o 60%). Poza tym bulwy są mniejsze, co obniża ich wartość handlową.

Minimalne straty plonu szacuje się przy wystąpieniu na roślinie jednego złoża jaj lub 15 larw. Obecność 60 larw na jednej roślinie oznacza już poważne straty ekonomiczne. Należy szacować, iż zniszczenie powierzchni liści powyżej 15% może powodować straty plonu do 28%, czyli ok. 7 t/ha.

Terminy pojawu — obserwuj przyrodę!

Wczesną wiosną dorosłe osobniki opuszczają glebę i rozpoczynają zasiedlanie plantacji ziemniaka. Początkowo inwazji dokonują wyłącznie na brzegach pola, aby w sprzyjających warunkach opanować cały obszar. Terminy pojawu poszczególnych faz rozwojowych szkodnika zbiegają się z kwitnieniem popularnych roślin. Na podstawie obserwacji zachodzących periodycznie zjawisk w przyrodzie (fenologia), ustalono następujące terminy:

• 

  Złoże jaj stonki ziemniaczanej

  fot. Maria Rogowska

  początek wylotu populacji chrząszczy zimujących — kwitnienie lilaka pospolitego (Syringa vulgaris) lub jarzębiny pospolitej (Sorbus aucupparia);

• masowy wylot chrząszczy zimujących — kwitnienie bzu czarnego (Sambucus nigra), kasztanowca zwyczajnego (Aesculus hipocastanum) oraz jaśminu (Philadelphus coronarium);
• początek składania jaj przez samice — przekwitanie sosny (Pinus silvestris);
• intensywny wylęg larw — kwitnienie i przekwitanie lipy drobnolistnej (Tilia cordata);
• schodzenie larw do gleby w celu przepoczwarzenia — początek kwitnienia wiesiołka dwuletniego (Oenothera biennis), krwawnika pospolitego (Achillea millefolium), dziurawca zwyczajnego (Hypericum perforatum);
• moment pojawienia się pierwszych chrząszczy letnich (I pokolenia) — początek czerwienienia jagód jarzębiny pospolitej (Sorbus aucupria).

Monitoring stonki ziemniaczanej

Monitoring jest konieczny. Właściciel plantacji powinien regularnie lustrować rośliny. Dopiero potwierdzony nalot chrząszczy lub pojawienie się larw oraz ich stadium rozwojowe, powinny być sygnałem do wykonania zabiegu zwalczania. Ustalenie optymalnego terminu zabiegu daje znacznie wyższą skuteczność zwalczania.

Stonka ziemniaczana — ochrona

W zwalczaniu stonki ziemniaczanej można stosować różne metody. Mianowicie, są to metody:

• Mechaniczna — ręczny zbiór chrząszczy i larw lub zastosowanie maszyny P600 przypominającej zminiaturyzowany heder od kombajnu zbożowego. Otrząsa on rośliny ze szkodników dzięki nagarniacza sznurkowego. Larwy i chrząszcze spadają do rynny spadowej i dzięki ślimaka transportowane są do gniotownika.
• Hodowlana — uprawa odmian odpornych na żerowanie stonki.
• Biologiczna — stosowane są środki zawierające bakteryjne białka Bacillus thuringiensis, pułapki feromonowe, wyciągi roślinne. Naturalnymi wrogami stonki ziemniaczanej są bażanty i kuropatwy — ich przysmakiem są przede wszystkim larwy.
• Chemiczna — stosowanie insektycydów. Pierwszy zabieg należy wykonać, gdy pojawią się chrząszcze zimujące. Ograniczamy wtedy ilość złożonych jaj. Drugi zabieg, gdy pojawią się larwy L₁ oraz L₂ (większość). Zabieg powinien być wykonany po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości, który wynosi:
  • 1 chrząszcz na 25 roślinach lub 1–2 chrząszcze na 1 m²;
  • 10 złóż jaj na 10 roślinach;
  • 15 larw na 1 roślinie.

W przypadku stosowania środków ochrony roślin, należy pamiętać o przemiennym stosowaniu preparatów należących do różnych grup chemicznych, co będzie zapobiegać uodparnianiu się szkodników na substancje aktywne insektycydów. Do zwalczania stonki ziemniaczanej w ziemniakach zarejestrowane są środki zawierające acetamiprys, azadyrachtynę, chlorantraniliprol, cyjanotraniliprol, cypermetrynę, deltametrynę, lambda-cyhalotrynę, spinosad.

Jak skutecznie chronić ziemniaki przed stonką?

Jednym ze środków zalecanych do zastosowania w ochronie ziemniaków przed stonką ziemniaczaną jest Benevia 100 OD. To insektycyd w formie koncentratu zawiesiny olejowej do rozcieńczania wodą. Na roślinie działa wgłębnie i translaminarnie, z kolei na szkodniki — kontaktowo i żołądkowo. Substancja aktywna preparatu, cyjanotraniliprol powoduje paraliż owadów, który następuje w ciągu kilku godzin i objawia się zahamowaniem ruchu oraz żerowania szkodnika. Ostateczny efekt działania widoczny jest po 3–6 dniach od zabiegu. Preparat zwalcza różne stadia rozwojowe stonki ziemniaczanej. Najwrażliwsze, jak w przypadku wszystkich insektycydów, są młode larwy.

W ochronie ziemniaków przed stonką maksymalna zalecana dawka dla jednorazowego zastosowania wynosi 125 ml/ha. Środek można stosować począwszy od fazy dwóch liści do fazy, gdy widoczne są pierwsze jagody (BBCH 12–70). Zabieg najlepiej wykonać po wystąpieniu szkodnika, w czasie składania jaj oraz wylęgu pierwszych larw. Preparat działa najskuteczniej w temperaturze powyżej 15°C, zaś karencja wynosi 14 dni. Maksymalnie można wykonać 2 zabiegi w sezonie, w odstępie co najmniej 7 dni.

Ochrona ziemniaków przed stonką w integrowanej produkcji

Propozycją do zastosowania na plantacji ziemniaków, gdzie stosowane są zasady Integrowanej Ochrony Roślin może być Coragen 200 SC. Insektycyd ten jest bowiem wyjątkowo selektywny i bezpieczny dla pożytecznych owadów oraz roztoczy. Jest środkiem owadobójczym w formie koncentratu w postaci stężonej zawiesiny do rozcieńczania wodą. Na roślinie działa powierzchniowo i wgłębnie, zaś na szkodniki wykazuje działanie kontaktowe i żołądkowe. Substancja aktywna tego insektycydu — chlorantraniliprol — wywołuje paraliż owadów. Następuje on w ciągu kilku godzin od użycia środka. Objawia się zahamowaniem ruchu i żerowania szkodnika. Zaś całkowite zwalczenie następuje w ciągu 2–4 dni od zabiegu. Środek zwalcza postacie dorosłe, a także eliminuje larwy znajdujące się wewnątrz jaj oraz podczas wylęgu. Aplikowany w fazie składania jaj, zapewnia wyjątkowo skuteczne i długotrwałe działanie jajobójcze i larwobójcze.

Coragen 200 SC w ochronie ziemniaków przed stonką stosuje się w dawce 50–62,5 ml/ha. Wyższą z dawek zaleca się stosować w przypadku dużej liczebności szkodnika oraz bujnej naci ziemniaczanej. Zabieg przeprowadza się po wystąpieniu szkodnika, nie później jednak niż do początku fazy kwitnienia. Maksymalnie można wykonać dwa zabiegi w sezonie, w odstępie co najmniej 10 dni. Karencja środka wynosi 14 dni.