Jak wojna na Ukrainie wpływa na rynek zbóż?

Wojna na Ukrainie rozchwiała rynek zboża w Polsce i innych krajach przygranicznych. Jej wpływ w tym zakresie widoczny jest również w innych europejskich krajach. Sprawdzamy, czy i w jakim stopniu wpłynęła na globalny rynek zbóż?

Jak w tej chwili wygląda globalny rynek zbóż? Nadchodząca druga rocznica inwazji Rosji na Ukrainę skłoniła badaczy z University of Illinois i Texas Tech University do analizy długoterminowego wpływu tego konfliktu na światowe ceny pszenicy.

Rynek zbóż dostosował się do zmian

Choć wybuch wojny spowodował na początku gwałtowne wzrosty cen zbóż, najnowsze badania amerykańskich naukowców malują stosunkowo optymistyczny obraz. Mianowicie podkreślają elastyczność rynku. Zapomnijmy na chwilę o naszej lokalnej perspektywie i przyjrzyjmy się wnioskom amerykańskich naukowców.

Współautor badania, William Ridley, zauważa, iż ​​początkowe przewidywania ostrego i długotrwałego wzrostu cen się nie sprawdziły. Mimo gwałtownego wzrostu o 27% w pierwszych tygodniach konfliktu, ceny pszenicy na światowym rynku przez ostatnie 23 miesiące… wzrosły jedynie o 2%.

Głównym powodem tego zjawiska było zastąpienie utraconych dostaw z Ukrainy przez inne kraje produkujące pszenicę. Między innymi przejęły funkcję, takie jak USA, Australia i Kanada. Ridley podkreśla, iż jednym z kluczowych wniosków z badania jest potwierdzenie, iż rynek zbóż jest w stanie dostosować się do zmian.

Rynki się dostosują, handel się przegrupuje. Gdy zniknie pszenica z Ukrainy, inni dostawcy zajmą jej miejsce, i to się stało — wyjaśnia badacz.

Według autorów również trudności z eksportem ukraińskiego zboża z portów Morza Czarnego zostały w znacznej mierze rozwiązane. Po pięciomiesięcznym blokowaniu handlu z Ukrainy na Morzu Czarnym, Rosja zgodziła się na eksport zbóż z Ukrainy poprzez Inicjatywę Morza Czarnego. Umowa trwała rok. Po wycofaniu się z niej w lipcu 2023 r. Rosja zaatakowała ukraińskie zasoby zbożowe w portach Morza Czarnego i nad Dunajem. Ukraina odpowiedziała, tworząc nową trasę eksportową na Morzu Czarnym.

Ukraińscy eksporterzy stracili 1,4 mld dolarów

Niezależnie od skomplikowanej sytuacji eksportowej, prognozy Departamentu Rolnictwa USA na sezon 2023–24 zakładają wzrost eksportu:

• kukurydzy o 8%,
• pszenicy o 3%,
• jęczmienia o 22%,
• niemal dziesięciokrotny wzrost eksportu żyta.

Niemniej jednak te prognozy są znacznie poniżej poziomu eksportu sprzed inwazji na Ukrainę. Wówczas była ona jednym z dziesięciu największych producentów i eksporterów pszenicy i kukurydzy.

Ridley szacuje, iż z powodu wojny producenci pszenicy na Ukrainie ponieśli straty na poziomie 1,4 miliarda dolarów. Wskazuje również na trudności produkcyjne wynikające z rosyjskich bombardowań na wschodzie i południu Ukrainy, a więc w głównych regionach produkcji pszenicy. Zniszczenie tamy w Kachowce 6 czerwca 2023 r. spowodowało katastrofalne powodzie w Chersoniu. W efekcie dodatkowo utrudniło sytuację lokalnych rolników.

Żywność jako element polityki… i wojny

W badaniu pojawia się również temat militarnej strategii Rosji, oskarżanej o próby wykorzystania żywności jako narzędzia geopolitycznego. Badacze zwracają uwagę, iż Rosja zamierzała zostać jeszcze większym dostawcą pszenicy dla krajów, które tradycyjnie polegały na imporcie z Ukrainy.

Autorzy badania zauważyli również, iż ponieważ pszenica zaspokaja około 20% światowego spożycia kalorii, „zakłócenia dostaw mogą potencjalnie mieć tragiczne konsekwencje dla bezpieczeństwa żywnościowego”.

Chociaż Rosja nie osiągnęła pełnego sukcesu w zdominowaniu rynków zbożowych, Ridley uważa, iż nie porzuci tego narzędzia. Istnieje obawa, iż w przypadku długotrwałego impasu czy choćby zajęcia części lub całości Ukrainy przez Rosję, sytuacja na rynkach rolnych może ulec dalszym zakłóceniom.

Podsumowując, badacze zwracają uwagę na konieczność wprowadzenia wielostronnych działań zapewniających stabilność dostaw żywności i ograniczających zdolność Rosji do wykorzystywania głodu i niepewności żywnościowej jako narzędzi geopolitycznych. Ridley podkreśla, iż to ważne dla konsumentów na całym świecie.

Źródło: World Grain